AYM 1964/35 Esas 1966/13 Karar Sayılı Norm Denetimi İlamı

Esas Sayısı:1964/35

Karar Sayısı:1966/13

Karar günü:8/3/1966

Resmi Gazete tarih/sayı:7.5.1966/12293

İptal dâvasını açan : Millet Partisi Meclis Grubu.

İptal dâvasının konusu : 22/4/1964 günlü ve 11689 sayılı Resmî Cazete"de yayımlanan Cumhuriyet Senatosu Üyeleri Seçimi Kanununun değiştirilmesine dair 447 sayılı ve 17/4/1964 günlü Kanunun l inci maddesindeki 25/5/1961 günlü ve 306 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 10 uncu maddesinin son fıkrası ile 11 inci maddesinin Cumhuriyet Senatosu üyeleri seçiminde de uygulanmasına ilişkin hükmün Türkiye Cumhuriyeti Anayasası"nın 56 ncı maddesine ve seçimlerle ilgili hükümlerine aykırı olduğu ileri sürülmüş ve Anayasa"nın 149 ve 150 nci maddelerine dayanılarak iptali istenilmiştir.

1. İlk inceleme :

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 15 inci maddesi gereğince 11/9/ 1964 gününde yapılan ilk incelemede iptal dâvasının mahkeme genel sekreterliğince 20/7/1964 günü kaleme havale edilen aynı tarihli dilekçe ile ve yasada yazılı süre içinde açıldığı; ancak 22/4/1962 günlü ve 44 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin 2 sayılı bendi uyarınca parti meclis grubu genel kurulundan alınması gerekli dâva açma kararının ve dâvayı açanlara vekâlet vermiş bulunan İsmail Hakkı Akdoğan"ın Millet Partisi Meclis Grubu Baskanvekili olduğunu bildirir belgenin aynı kanunun 26 ncı maddesi hükmüne aykırı olarak dilekçeye bağlanmadığı görülmüş ve bu eksikler 30 gün içinde tamamlanmak üzere Dâvacıya tebligat yapılması oybirliğiyle kararlaştırılmıştır.

Süresi içinde gönderilen belgelerin incelenmesi sonunda İsmail Hakkı Akdoğan"ın Millet Partisi Meclis Grubu Başkanvekili olduğu ve Millet Partisi Grubunun 16/7/1964 gününde yaptığı Toplantıda bu dâvanın açılması için kendisine yetki verildiği ve kararın 44 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin 2 sayılı bendine uygun bulunduğu görüldüğünden Anayasan"ın 149. ve 150 nci ve 44 sayılı Kanunun 21., 22., 25. ve 26 ncı maddelerine uygunluğu anlaşılan dâvanın esasının incelenmesi 20/10/1964 gününde oybirliği ile kararlaştırılmıştır.

II. Esasın incelenmesi :

Dâvanın esasına ilişkin rapor, dâva dilekçesi ve ekleri, Anaysa"ya aykırılığı ileri sürülen hükümler, dayanılan Anayasa maddeleri, bunların gerekçeleri ve bunlarla ilgili Meclis görüşme tutanakları okunduktan sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

Dâvacı Anayasa"ya aykırılığın 306 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin son fıkrası ile 31 inci maddesinn Cumhuriyet Senatosu seçimlerine uygulanmasından doğduğunu ileri sürdüğüne ve bu hükümlerin temeli olan (En az on beş il) sınırlanması üzerine durduğuna göre her iki hükmün bir arada incelenmesi gerekmekte ise de 10 uncu maddenin son fıkrasının değiştirilmiş bulunmasından ileri gelen özel durum dolayısiyle ayrı ayrı ele alınmaları uygun görülmüştür.

1- 306 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin son fıkrası :

447 sayılı Kanunun l inci maddesinin atıfta bulunduğu 306 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin son fıkrası 20/2/1965 gününde yayımlanan 533 sayılı ve 13/2/1965 günlü kanunla ve dâvanın açılmasından sonra değiştirilmiştir. Böyle olunca dâvanın konusu kalmayan bu bölümü hakkında karar verilmesine yer olmamak gerekir.

2- 306 sayılı Kanunun 11 inci maddesi :

Bu madde aşağıda yazılı olduğu gibidir :

(Onbeş ilde tam aday göstermiyen siyasi partilerin durumu:

Madde 11- Herhangi bir sebeple on beş il çevresinde aday göstermemiş olan veya bu on beş ilin herhangi birinde eksik aday göstermiş bulunan siyasi partilerin genel merkezlerindeki yetkili organlarına, Yüksek Seçim Kurulu tarafından eksiklerin derhal tamamlanması lüzumu bildirilir.

İlgili parti teşkilâtı bu tebliğden itibaren iki gün içinde eksik kalan adaylıkları doldurur. Aksi takdirde, o siyasi parti, bütün seçim çevrelerinde, seçime katılma hakkını kaybeder.)

11 inci madde, 306 sayılı Kanunda yer almış bir hüküm olarak, evvelce bu kanunun bazı maddelerinin iptali için açılmış olan 1963/171 esas sayılı dâva dolayısiyle incelenmiş; Anayasa"ya aykırı bulunmadığı sonucuna varıldığından söz konusu hükme yöneltilmiş dâva 5/3/1965 gününde 1965/13 sayılı kararla reddedilmiştir. Kararın yayımlandığı Resmi Gazete 13/11/1965 günlü ve 12150 sayılıdır. Değişikliği gerekli kılacak bir neden bulunmadığından mahkememiz bu gün için de o görüş ve kanıyı korumaktadır.

11 inci maddenin Cumhuriyet Senatosu seçimlerine de uygulanmasının Anayasa"ya aykırı olduğu yolundaki iddiaya gelince: Bilindiği üzere kanunyapıcı, seçmenin oyunu korumak ve değerlendirmek; bu nedenle de seçime girecek partilerde ve aday listelerinde belirli bir nitelik ve seviye aramak kaygısı ve ereği ile 306 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin inceleme konusu dışında kalan son fıkrasına bir takım koşullar ve sınırlamalar koymuştur. En az 15 ilin her birinde o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına eşit sayıda aday gösterilmesi zorunluğu bu sınırlamalar arasındadır. 11 inci madde hükmü ise yalnızca 10 uncu maddedeki 15 ilde tam aday göstermek kuralının müeyyidesinden ve zaruri sonucundan ibarettir. Türkiye Büyük Millet Meclisine ilişkin seçimler karşısında hele bu seçimler aynı sisteme bağlı kılınmışsa bir siyasi parti için iki türlü seviye ve nitelik düşünülemez. Milletvekili seçimlerinde siyasi partilerde aranan ve Anayasa"ya aykırı bulunmayan koşullar Cumhuriyet Senatosu Üyeleri seçimlerinde de uygulanabilir ve aynı değeri taşır.

Öte yandan Dâvacı, Anayasa"ya aykırılık iddiasına gerekçe olarak, özellikle Cumhuriyet Senatosu Üyeliği seçimlerinin her iki yılda üçte bir üzerinden yapılması dolayısiyle 15 ilde teşkilât kurmuş olma mecburiyetinin 45 ili kapsayacak kadar yükselebileceğini; uygulamaların bu yolda olduğunu ve böylece bir partinin seçimlere katılmasının hemen hemen imkânsız duruma getirildiğini ileri sürmektedir, 306 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin son fıkrası, 533 sayılı Kanunla değiştirilmeden önce, parti il ve ilçe teşkilâtının en az onbeş ilde kurulmuş bulunması ve on beş ilden aşağı olmamak üzere yalnız parti teşkilâtı bulunan seçim çevrelerinde aday gösterilmesi zorunluğunu, öngörmekte idi. 533 sayılı Kanunun bu fıkraya getirdiği değişiklikte Türkiye Hüyük Millet Meclisi birleşik toplantısında grupu bulunan partiler on beş ilde teşkilat kurmuş olma zorunluluğu dışında bırakıldıkları gibi aday gösterilecek illerde parti teşkilâtı bulunması koşulu da kaldırılmıştır. Şu duruma göre Dâvacının Anayasa"ya aykırı olarak belirdiğini ileri sürdüğü görüş ve uygulamaya hükmün değişmesinden sonra hiç bir suretle yer kalmamış olmak gerekir.

Özetlenirse : 447 sayılı Kanunun l inci maddesinin âtıfta bulunduğu 306 sayılı Kanunun 11 İnci maddesi ve bu maddenin Cumhuriyet Senatosu üyeliği seçimlerinde de uygulanmasının öngörülmüş olması, Anayasa"ya aykırı değildir. Dâvanın bu hükme yönelen bölümünün reddi gereklidir. Üyelerden Şemsettin Akçoğlu bu sonuca katılmakla birlikte gerekçede muhalif kalmıştır.

3- Sonuç :

a) Cumhuriyet Senatosu Üyeleri Seçimi Kanunun değiştirilmesine dair 447 sayılı ve 17/4/1964 günlü Kanunun l inci maddesinin atıfta bulunduğu 306 sayılı ve 25/5/1961 günlü Kanunun 10 uncu maddesinin son fıkrası 530 sayılı ve 13/2/1965 günlü Kanunla ve dâvanın açılmasından sonra değiştirilmiş bulunduğuna göre dâvanın bu maddeye atıf yapan hükme yöneltilmiş bölümün konusu kalmadığından bu hususta karar verilmesine yer olmadığına oybirliğiyle;

b) Aynı kanunun aynı maddesinin atıfta bulunduğu 306 sayılı Kanunun 11 inci maddesi ve bu maddenin Cumhuriyet Senatosu Üyeleri seçiminde de uygulanması Anayasa"ya aykırı bulunmadığından dâvanın bu maddeye atıf yapan hükme yöneltilmiş bölümünün reddine esasta oybirliğiyle ve gerekçede üyelerden Şemsettin Akçoğlunun muhalfetiyel ve oyçokluğu ile,

8/3/1966 gününde Anayasa"nın 149, 150. ve 152 nci maddeleri gereğince karar verildi.

MUHALEFET ŞERHİ

13/11/1965 günlü ve 12150 sayılı Resmî Gazete"de yayımlanan 5/3/1965 günlü ve E. 1963/171, K. 1965/13 sayılı karara ait muhalefet şerhinin birinci bendinde işaret ettiğim sebeple 11 inci madde hakkında verilen kararın gerekçesine muhalifim.