Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2022/9109 Esas 2022/8812 Karar Sayılı İlamı

Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.

Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra, dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Arazi Toplulaştırma ve Tarla İçi Geliştirme Hizmetleri Daire Başkanlığı tarafından 16.08.2012 tarihinde arazi toplulaştırma ve tarla içi geliştirme hizmetleri işi için kontrollük müşavirlik ve danışmanlık hizmet alımı ihaleleri yapıldığını ve ihaleleri diğer davalı ... Mühendislik, Müşavirlik ve Müteahhitlik A.Ş. 'nin (TÜMAŞ) aldığını, davacının 14.02.2013 tarihinde 5.500,00 TL ile işe başladığını; ancak 3. grup proje müdürü sıfatı ile ifa ettiği görevi sebebiyle birim fiyat teklif cetvelinde belirtilen brüt 19.000,00 TL üzerinden ücret alması gerektiğini; ayrıca 4. grup proje müdürlüğü görevini fiili olarak 2. grup müdürü ile birlikte yürütmesi sebebiyle 1/2 oranında 4. grup proje müdürlüğü görevi ücretine de hak kazandığını, enflasyon artışından kaynaklanan ve ... sözleşmesinin başlangıç tarihinden itibaren 3 ve 4. grup işler için hiç ödenmeyen, ancak her ay ücrete ilave olarak ödenmesi gereken fiyat farkı alacağı bulunduğunu, 3 ve 4. grup işlerin sözleşme, fen ve sanat kaidelerine göre aksatılmadan yürütülmesi için fazla çalışma yapıldığını; ancak karşılığının ödenmediğini ileri sürerek fark ücret alacağı, fiyat farkı alacağı ve fazla çalışma ücreti alacağının davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP
1.Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; Bakanlık ile diğer davalı Şirket arasında imzalanan sözleşmeye göre personelin ücret ödemelerinin diğer davalı Şirketin sorumluluğunda olduğunu, Bakanlık hakkında davanın husumet yönünden reddi gerektiğini, yapılan projelerin ödemelerinden Bakanlığın sorumlu olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.

2.Davalı Şirket vekili cevap dilekçesinde; Şirketin davalıya ödemekle yükümlü olduğu ücretin temel ücret olduğunu, bahse konu ihalede yüklenici kârı, personel kıdem tazminatı, idari personel harcamaları, sözleşme giderleri gibi giderlerin hangi kalem üzerinden ödeneceği ile ilgili ayrıca bir düzenleme bulunmadığını, bu kalemlerin teklif cetvelinde bulunan her bir personel ücreti içerisinde yer aldığını, hak ediş ekinde yer alan Sosyal Güvenlik Kurumu dökümlerinde personele verilen ücretin ne kadar olduğunun belirtildiğini ve İdare tarafından teklif fiyat cetvelinde belirtilen tutar üzerinden taraflarına ödeme yapıldığını, dolayısıyla İdare ile Şirket arasında davacı yanın iddia ettiği şekilde bir üçüncü kişi lehine bir sözleşme bulunmadığını, davacının ödenmeyen bir alacağının bulunmadığını, davacı işyerinde üst düzey yönetici pozisyonunda olan davacının fazla çalışmaya zaten hak kazanamayacağını savunarak davanın reddini istemiştir.


III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davalı TÜMAŞ tarafından düzenlenen hak edişlerde proje müdürü ziraat mühendisi için referans alınan birim fiyat cetvelindeki brüt tavan 19.000,00 TL’nin üst sınır olduğu, davacının ücret iddiasının ... sözleşmesine ve davalılar arasındaki ihale sözleşmesi ve eklerine uygun olmadığı, davacının üst düzey yönetici olduğu, gruplar arasında ... paylaşımı yapıldığı, bir grubun diğer grubun işlerine yardım ettiği, 4. grup proje müdürü olarak yetki ve sorumluluğun proje müdürü A. İ.’ye ait olduğu, davacının ödenmeyen alacağı bulunmadığı ve bilirkişi heyet raporunda yapılan tespit ve değerlendirmelerin dosya içeriği ile örtüştüğü gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; dava dilekçesinde belirtilen sebeplerle davanın reddine karar verilmesinin hatalı olduğunu ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dosya kapsamı bilirkişi heyet raporunda yapılan tespitler ile birlikte değerlendirildiğinde; İlk Derece Mahkemesi tarafından davacının iddiasını ispat edemediği kabul edilerek davanın reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.


V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; davalı Şirketin 3. grup işler proje müdürüne ücret olarak ödenmek üzere davalı İdareye 19.000,00 TL teklif vererek ihaleyi aldığını, davalı İdareden teklif mektubu ve sözleşme uyarınca hazırlanan hak ediş dosyaları ile davacı adına tahsil ettiği brüt ücret 19,000,00TL’den zorunlu kesintileri (SGK, gelir vergisi kesintisi v.b.) yaptıktan sonra kalan net ücreti, davalı Şirket ile İdare arasında imzalanan sözleşme ve sözleşme eki şartnamelere göre davacı asıla aylık ücret olarak ödemesi gerektiğini; ayrıca davalı Şirketin İdareden her ay işçi adına aldığı enflasyondan kaynaklı fiyat farkı ücretlerini de ödemediğini, davalılar arasında dava konusu işe ait teknik şartnamenin ödeme planı ile ilgili 15 inci maddesindeki hizmet tespit tutanağının açıklamasında, "Danışmanlık Hizmet Alımları Uygulama Yönetmeliği uyarınca personele ödenecek ücret, danışmanın teklif ettiği ücret hadleri üzerinden ve yine sözleşmede belirtilen şartlara tabi kalmak kaydıyla, işe başlama tarihinden sonra bu personelin hizmetlerin ifası için harcamış olduğu fiili zaman esas alınarak hesaplanacaktır." düzenlemesinin yer aldığını, işe ait sözleşme tasarısı ve idari şartnamelerde de aynı hükümlerin mevcut olduğunu, bilirkişilerin hazırlamış oldukları raporun hatalı olduğunu, davacının imzasını taşıyan ve taraflar arasında kararlaştırılan ücreti tespit eden ... sözleşmesi bulunmadığını, işçiye ödenecek ücretin daha düşük tutularak işverenin kâr etmesinin düşünülemeyeceğini, fazla çalışmaların ödenmediğini ileri sürerek Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılarak İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının ücretinin davalılar arasında imzalanan hizmet alım sözleşmesine esas birim fiyat teklif cetvelinde belirtilen brüt 19.000,00 TL üzerinden yasal kesintiler yapıldıktan sonra bulunan ücret miktarı olarak kabul edilip edilemeyeceğine, her ay ücretine ilave olarak ödenmesi gereken fiyat farkı olup olmadığına ve davacının fazla çalışma yapıp yapmadığına ilişkindir.

2. İlgili Hukuk
1.2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’nın "Ücrette adalet sağlanması" başlıklı 55 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları aşağıda yazılı şekildedir:
"Ücret emeğin karşılığıdır.
Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır."

2. 4857 sayılı ... Kanunu'nun "Ücret ve ücretin ödenmesi" kenar başlıklı 32 nci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
" Genel anlamda ücret bir kimseye bir ... karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır."

3. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun (4734 sayılı Kanun) "Danışmanlık hizmetleri" başlıklı 48 inci maddesinde danışmanlık hizmetleri hususunda hizmet alımı yapılabileceği şu şekilde belirtilmiştir:
"Mimarlık ve mühendislik, etüt ve proje, harita ve kadastro, her ölçekte imar planı, imar uygulama, ÇED raporu hazırlanması, plan, yazılım geliştirme, tasarım, teknik şartname hazırlanması, denetim ve kontrolörlük gibi teknik, mali, hukuki veya benzeri alanlardaki hizmetler, danışmanlık hizmet sunucularından alınır.
Danışmanlık hizmetleri, bu bölümde yer alan hükümlere uygun olarak sadece belli istekliler arasında ihale usulü ile ihale edilir. (Değişik son cümle: 31/3/2012-6288/6 md.) Ancak yaklaşık maliyeti 13 üncü maddenin (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde hizmet alımları için öngörülen üst limit tutarının dört katının altında kalan danışmanlık hizmetleri, hizmet alımı ihalesiyle gerçekleştirilebilir."

4. 4857 sayılı Kanun'un "Kamu makamlarının ve asıl işverenlerin hakedişlerinden ücreti kesme yükümlülüğü" kenar başlıklı 36 ncı maddesi şöyledir:
" Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler veya kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesine dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar; asıl işverenler müteahhide verdikleri her türlü bina, köprü, hat ve yol inşası gibi yapım ve onarım işlerinde çalışan işçilerden müteahhit veya taşeronlarca ücretleri ödenmeyenlerin bulunup bulunmadığının kontrolü, ya da ücreti ödenmeyen işçinin başvurusu üzerine, ücretleri ödenmeyen varsa müteahhitten veya taşeronlardan istenecek bordrolara göre bu ücretleri bunların hakedişlerinden öderler.
Bunun için hakediş ödeneceği ilgili idare tarafından işyerinde şantiye şefliği işyeri ilân tahtası veya işçilerin toplu bulunduğu yerler gibi işçilerin görebileceği yerlere yazılı ilân asılmak suretiyle duyurulur. Ücret alacağı olan işçilerin her hakediş dönemi için olan ücret alacaklarının üç aylık tutarından fazlası hakkında adı geçen idarelere herhangi bir sorumluluk düşmez.
Anılan müteahhitlerin bu işverenlerdeki her çeşit teminat ve hakedişleri üzerinde yapılacak her türlü devir ve el değiştirme işlemleri veya haciz ve icra takibi bu işte çalışan işçilerin ücret alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra, kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder.
Bir işverenin üçüncü kişiye karşı olan borçlarından dolayı işyerinde bulunan tesisat, malzeme, ham, yarı işlenmiş ve tam işlenmiş mallar ve başka kıymetler üzerinde yapılacak haciz ve icra takibi, bu işyerinde çalışan işçilerin icra kararının alındığı tarihten önceki üç aylık dönem içindeki ücret alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra, kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder.
(Değişik beşinci fıkra: 10/9/2014-6552/3 md.) İşverenler, alt işverene ... vermeleri hâlinde, bunların işçilerinin ücretlerinin ödenip ödenmediğini işçinin başvurusu üzerine veya aylık olarak resen kontrol etmekle ve varsa ödenmeyen ücretleri hak edişlerinden keserek işçilerin banka hesabına yatırmakla yükümlüdür."

5. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.

3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.

2. Taraflar arasında davacının 3. grup müdürü olarak yaptığı görev dolayısıyla ücret ve fiyat farkı alacağı bulunup bulunmadığı konusunda uyuşmazlık bulunmaktadır. Dosya içeriğine göre davalı Bakanlık, Arazi Toplulaştırma ve TİGH projeleri III. Grup Kontrollük ve Müşavirlik İşleri Danışmanlık Hizmet Alım Sözleşmesi yapmıştır. Sözleşme, 04.02.2013 tarihli olup ... süresi 36 aydır; ancak peyder pey uzatılmıştır. Teknik şartnamede pozisyonlar için belirlenen tecrübenin tespit edildiği, tahsis çizelgesine göre her bir proje için bir adet proje müdürü bulunduğu, sözleşme eki teknik birim fiyat cetvelinde 1 adet ziraat mühendisi proje müdürü için gösterilen ücretin 19.000,00 TL olduğu görülmektedir. Gösterilen fiyatlara göre sözleşme bedeli belirlenmektedir. Proje müdürü için teklif/birim fiyatı olarak gösterilen bu ücret, hak ediş hesaplamalarında aynen bulunmaktadır. İhaleyi alan davalı Şirketin, ücret fiyat farkını da İdareden aldığı görülmektedir. Davacı, 5.500,00 TL ücret ile işe başlatıldığını ve ... sözleşmesi son bulduğunda ise ücretinin 6.210,00 TL olduğunu; ancak kendisine birim fiyat cetvelinde belirlenen ücretin ödenmesi gerektiğini ileri sürerek ücret farkı ve enflasyon artışından kaynaklanan fiyat farkını talep etmiştir.

3. 4734 sayılı Kanun'un kararın İlgili Hukuk kısmının (3) numaralı paragrafında yer verilen 48 inci maddesine göre davalılar arasında arazi toplululaştırma ve tarla içi geliştirme hizmetleri için kontrollük ve müşavirlik işleri için danışmanlık hizmet alım sözleşmesi imzalandığı görülmektedir.

4. Danışmanlık Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin (Yönetmelik) 1 inci maddesi, 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelerin bu Kanun'un ikinci kısmının beşinci bölümünde belirtilen danışmanlık hizmet alımı ihalelerinde uygulayacakları usul ve esaslar için düzenlenmiştir. Yönetmelik'in 11 inci maddesinin (3) üncü bendine göre genel toplam tutar; sözleşme giderleri ve genel giderler ile katma değer vergisi (KDV) hariç olarak belirlenir. Tutara işin niteliği dikkate alınarak %20 oranını geçmemek üzere yüklenici kârı eklenir.

5. Dosya içerisinde bulunan İdari Şartname'nin 24 üncü maddesinin birinci fıkrasında, teknik şartnamede nitelikleri belirtilen personel ücretinin teklif fiyata dâhil olduğu ve yüklenici tarafından karşılanacağı belirtilmiştir.

6. Dosyada bulunan hizmet alım sözleşmesi tasarısına göre genel toplam tutar, sözleşme giderleri ve genel giderler ile KDV hariç olarak belirlenen tutar olup bu tutara işin niteliği dikkate alınarak %20 oranını geçmemek üzere Yönetmelik gereği yüklenici kârı eklenir. Tasarının 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre personele ödenecek ücret danışmanın teklif ettiği ücret hadleri üzerinden ve yine sözleşmede belirtilen şartlara tâbi kalmak kaydıyla işe başlama tarihinden sonra bu personelin hizmetlerin ifası için harcamış olduğu fiili zaman esas alınarak hesaplanacaktır.

7. Hizmet alımına ilişkin teknik şartnamenin ek-1 bölümünde yer alan hizmet tespit tutanağında da Tasarı ile aynı düzenlemeye yer verilmiştir.

8. Taraflar arasında ücretin kararlaştırılmış olduğu bir ... sözleşmesi ise sunulmamıştır.

9. Şu hâlde davalı Şirket; 3. grup işler proje müdürüne ücret olarak ödenmek üzere davalı İdareye 19.000,00 TL teklif vererek ihaleyi almış olup bu tutardan SGK, gelir vergisi kesintisi vb. zorunlu kesintiler dâhil yapılan masrafları ve %20 yüklenici kârını düştükten sonra kalan net ücreti, taraflar arasında düzenlenen bir ... sözleşmesi de bulunmadığından davalı Şirket ile İdare arasında imzalanan sözleşme ve sözleşme eki şartnamelere göre davacıya aylık ücret olarak ödemelidir. Fiyat farkı ile ilgili düzenlemenin işçi ücretlerinde meydana gelen artışı da kapsadığı dikkate alındığında, farkın da kesintiler dâhil masraflar ve %20 yüklenici kârının düşülmesinden sonra işçiye verilmesi gerektiği kabul edilmelidir. Bu hususlar gözetilmeden karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.


10. Diğer yandan, davalı Bakanlığın ihale makamı olduğu, diğer davalı Şirketin ise yüklenici olarak üstlendiği danışmanlık hizmet alım işinde çalıştığı anlaşılmakta olup kararın İlgili Hukuk kısmının (4) numaralı paragrafında belirtilen 4857 sayılı Kanun'un 36 ncı maddesi düzenlemesine göre ihale makamı, işçi ücretlerinin ödenip ödenmediğini kontrol etmek durumundadır. Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise işçilerin her hak ediş dönemi için olan ücret alacaklarının üç aylık tutarından fazlası hakkında adı geçen idarelere herhangi bir sorumluluk düşmeyeceği öngörülmüştür. Maddede sözü edilen ücret her hak ediş dönemi için “en fazla 3 aylık ücret” olarak değerlendirilmelidir. Buna göre ihale makamı olan davalı Bakanlığın davacının hesaplanacak ücret alacağından bu düzenleme ile sınırlı sorumlu olacağı da gözetilmelidir.

VI. KARAR
Açıklanan sebepler;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,

2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,

Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,

12.09.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.