AYM 1973/31 Esas 1973/30 Karar Sayılı Norm Denetimi İlamı

Esas Sayısı:1973/31

Karar Sayısı:1973/30

Karar Günü:22/10/1973

Resmi Gazete tarih/sayı:16.12.1973/14744

İtirazda bulunan: Ağın Asliye Hukuk Mahkemesi.

İtirazın konusu : 31/8/1956 günlü, 6830 sayılı istimlâk Kanununun 3. maddesini, 4/11/1960 günlü, 122 sayılı Kanunla değişik 11. maddesini ve yine aynı Yasa ile değiştirilmiş 15. maddesinin V sayılı bendini Anayasa"nın 1488 sayılı Yasa ile değişik 38. maddesine aykırı gören mahkeme Anayasanın değişik 151. maddesine dayanarak Anayasa Mahkemesine başvurmuştur.

l- OLAY:

Ağın Belediyesi Başkanlığının Keban Barajı yapım alanına girmesinden dolayı kamulaştırılan taşınmazı için takdir edilmiş bedelin arttırılması istemiyle Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü aleyhine açtığı, Ağın Asliye Hukuk Mahkemesinin önce 1972/279, daha sonra 1973/284 esas sayısını alan davanın 18/8./1973 günlü duruşmasında mahkeme 6830 sayılı istimlâk Kanununun uygulama durumunda bulunduğu 3. maddesini, 4/11/1960 günlü, 122 sayılı Kanunla değişik 11. maddesini ve yine aynı Yasa ile değiştirilmiş 15. maddesinin V sayılı bendini Anayasa"nın 1488 sayılı Yasa ile değişik 38. maddesine aykırı görerek Anayasa Mahkemesine başvurulmasına karar vermiştir.

II - ilk inceleme:

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 15. maddesi uyararıca 22/10/1973 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında rapor, Ağın Asliye Hukuk Mahkemesinin 1973/284 sayılı, 29/8/1973 günlü yarısı ve ekleri işi ilgilendiren öteki metinler okunduktan sonra konu önce mahkemenin itiraz yoliyle getirdiği yasa kurallarının inceleme olanağı yönünden ele alınmıştır.

1 - 6830 sayılı Yasanın 3. maddesi:

31/8/1956 günlü, 6830 sayılı istimlâk Kanununun Anayasaya uygunluk denetimi için getirilen kurallarından 3. madde Anayasa Mahkemesinin 10/4/1973 günlü, 1972/53 - 1973/16 sayılı karariyle iptal edildiğinden (22/6/1973 günlü, 14572 sayılı Resmi Gazete) itirazın bu konuya ilişkin bölümü üzerinde yeniden karar verilmesine yer olmamak gerekir.

2 - 6830 sayılı Kanunun 11. ve 15. maddeleri:

Aynı Kanunun itiraz konusu öteki kuralları olan 11. madde ve 15. maddenin V sayılı bendi 4/11/1960 günlü, 122 sayılı Kanunun 1. maddesiyle değiştirilmiştir.

Anayasa"nın geçici 4. maddesinin üçüncü fıkrası kuralına göre 27/5/1960 gününden 6/1/1961 gününe kadar çıkarılan kanunlar hakkında Anayasa"ya aykırılık iddiasiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılamıyacağı gibi itiraz yoliyle dahi mahkemelerde Anayasa"ya aykırılık iddiası ileri sürülemez. Sözü geçen dönem içinde çakarılmış yasalar yönünden Anayasa"ya uygunluk denetimi yolunu kapatmış olan bu kural değiştirilmemiş ve geçerliliğini korumakta bulunmuştur. Kamulaştırmalarda ödenecek karşılığa ilişkin ilkenin .(Anayasa: madde 38) 1488 sayılı Yasa ile değiştirilmiş olmasının ve yine 1488 sayılı Yasa ile Anayasa"ya eklenen geçici 20. maddede bu çeşit değişikliklerin kanunlara yansıtılması için bir yıl süre tanınmış ve süresi içinde 6830 sayılı Kanunda gerekli değişikliklerin yapılmamış bulunmasının oluşturduğu durumun Anayasa"nın geçici 4. maddesinin belirli dönemde çıkarılmış yasalar yönünden Anayasaya uygunluk denetimi yolunu daha Anayasa"nın yürürlüğü gününde kapatıp sonucunu vermiş olan açık ve kesin kuralının etki ve kapsamını değiştirip daraltarak kamulaştırmaya ilişkin yasalar yönünden bu kuralı geçersiz kılması ve denetim yolunu açması düşünülemez. Şu hale göre itirazın 11. ve 15. maddelerine ilişkin bölümü yetki yönünden reddedilmelidir.

Kâni Vrana, Şevket Müftigil ve Ahmet H. Boyacıoğlu bu görüşe katılmamışlardır.

III - SONUÇ:

1 - 6830 sayılı İstimlâk anununun itiraz konusu kurallarından 3. madde Anayasa Mahkemesinin 10/4/1973 günlü, 1972/53 - 1973/16 sayılı kararı ile iptal edildiğinden itirazın bu konuya ilişkin bölümü üzerinde yeniden karar verilmesine yer olmadığına oybirliğiyle;

2 - Aynı Kanunun itiraz konusu öteki kuralları olan 11. madde ve 15. maddenin V sayılı bendi Anayasa"nın geçici 4. madesinin üçüncü fıkrasında yazılı dönem içinde çıkarılan 4/11/1960 günlü, 122 sayılı Yasa ile değiştirilmiş ve o fıkra kuralı bu çeşit yasalar yönünden Anayasa"ya uygunluk denetimi yolunu kapatmış bulunduğundan itirazın bu bölümünün yetki yönünden reddine Kâni Vrana, Şevket Müftügil ve Ahmet H. boyacıoğlu"nun karşı oylariyle ve oyçokluğu ile,

22/10/1973 gününde karar verildi.

KARŞIOY YAZISI

6830 sayılı Kanunun itiraz konusu yapılmış bulunan 11 ve 15 inci maddeleri, 4/11/1960 günlü ve 122 sayılı Kanunla değiştirilerek yürürlüğe konulmuş bulunmaları nedeniyle Anayasa"nın geçici 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında "Normal Demokratik rejimi bütün teminatı ile kurmak amacı ile gerçekleştirilen ve yürütülen 27 Mayıs 1960 Devrim tarihinden 6 ocak 1961 tarihine kadar çıkarılan Kanunlar, Türkiye Cumhuriyetinin diğer Kanunlarının değiştirilmesi ve kaldırılmasında uygulanan kurallara göre değiştirilebilir veya kaldırılabilir. Ancak bunlar hakkında Anayasa"ya aykırılık iddiasiyle, Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılamıyacağı gibi, itiraz yoluyla dahi mahkemelerde Anayasa"ya aykırılık iddiası ileri sürülemez" biçiminde yer alan yasaklayıcı kural bakımından, Anayasa"ya uygunluk denetimine bağlı tutulamazlar.

İlk bakışta konusunda kesin gibi görünen bu dokunulmazlığını veya yasağın, o dönemde çıkarılan kimi yasa hükümlerinin öngördüğü ilkeleri benimsemiyerek yapılan Anayasa değişiklikleri karşısında ne ölçüde gözönünde tutulacağını gösteren özel bir hüküm Anayasa"da yer almadığından, sorunun çözülmesini sağlayabilmek için yorum yoluna başvurulması gerekmektedir.

O halde kanunun ilişkin bulunduğu hükümlerden gerek geçici 4. ve gerek geçici 20 nci maddelerin birlikte gözönünde bulundurulması zorunluğu vardır. Çünkü, Anayasa hükümleri bir bütün teşkil etmektedir. Bu nedenle bir konunun temas ettiği Anayasa hükümlerinden birisinin diğerine tercih edilmesi söz konusu olamaz. Ancak hukuk ve kanun yapma tekniğinde, her hangi bir Yasa metninde konulan bir ilkenin, o ilkenin düzenlediği madde içinde veya o Yasa"nın yahut başka bir yasanın herhangi bir maddesiyle sınırlandırılması olanağı vardır. İşte burada da Anayasa"mızda 1488 sayılı Kanunla yer alan geçici 20 inci madde geçici 4 üncü maddeye konumuzda bir sınar getirmiş bulunduğu görülmektedir. Bu sınırlamaya göre, söz konusu dönemde çıkmış bulunan belli bir yasanın hükümlerinde, belli bir süre içinde değişiklik yapılması Anayasa değişiklikleriyle buyrulduğunda öngörülen sürenin geçirilmiş olması halinde, o konuda artık bu yasağın varlığı kuşkulu duruma girmektedir. Çünkü, burada Anayasa"nın kendisinin belli ettiği bir süre içinde yasama erkince yerine getirilmesi gerekli ve zorunlu olan açık bir buyruğu yer almaktadır. Başka bir deyimle Anayasa"nın geçici 4. maddesinin söz konusu edilen fıkrasının kapsamına giren kanunları, Türkiye Cumhuriyetinin diğer kanunların değiştirilmesi veya kaldırılmasında uygulanan kurallara göre değiştirme veya kaldırma, yasama organının yetki ve takdirine bırakılmış, Anayasanın geçici 20 nci maddesinin çerçevesi içinde olan konulara ait Kanunları veya Kanun değişikliklerini belli edilen süre içinde tamamlamak ve yürürlüğe koymak görev olarak yasama organına yükletilmiştir. Bu buyruğun Anayasa"da belli edilmiş bulunan sürede yerine getirilmemesi, değiştirilmesi zorunlu olan bu gibi Yasa kurallarının Anayasa"nın buyurucu hükümlerine rağmen yürürlükle kalmaları, Anayasa"ya aykırılık sorununu oluşturabilir.

Gerçekten, Anayasa"nın "temel Hak ve ödevler" e ilişkin temel kuralları kapsayan ikinci kısmının "sosyal Haklar ve ödevler" i gösteren üçüncü bölümünde yer alan 38. inci maddesinde 1488 sayılı kanunla gerçekleştirilmiş bulunan değişiklik temelden başka bazı ilkeler getirmiş bulunmakta, ilgili yasalarda da buna uyularak değişiklik yapılması gerekli olmakta ve geçici 20 inci madde hükmüne göre ise bu Anayasa buyruğunun Yasama organınca bir yıl içinde yerine getirilmesi zorunluğu doğmaktadır.

Esasen, Anayasa"nın geçici 4 üncü maddesinde konulmuş bulunan yasağın amacı, Milli Birlik Komitesinin yasama yetkisini tek başına kullandığı dönemde kabul ettiği bütün kanunları sonuna kadar Anayasa Mahkemesinin denetimi dışında tutmak diğer bir deyimle bu yasalar için mutlak bir dokunulmazlık kurmak olmayıp, Tersine 27 Mayıs 1960 Devriminin normal demokratik rejimi bütün teminatı ile bir an önce kurmak ve bu yolda yürütmek için bu dönemde çıkarılan kanunların, diğer kanunların değiştirilmesinde ve kaldırılmasında uygulanmakta olan kurallara göre değiştirilip kaldırılıncaya kadar, Anayasa"ya uygunluk denetimi yolu ile belli bir süre tartışma konusu yapılmalarını ve bundan yararlanarak devrimi zedelemeye yönelecek girişimleri önlemek ereği güttüğü açıktır. Buna karşılık 1488 sayılı kanunla getirilen geçici 20 inci maddenin amacı ise, bu kanunla Anayasa"da yapılan değişikliğe dayanılarak diğer Yasalarda gerekli değişikliklerin bir yıl içinde yapılmasını ve böylece yürürlükteki Yasalann temelden olan değişiklikle ilgili hükümerinin Anayasa"ya uygun biçime sokulmalarını sağlamak olduğu da bir gerçektir.

Diğer yönden Anayasa değişikliğinde belli edilmiş bulunan sürede yasalardaki gerekli ye zorunlu değişiklikler gerçekleştirilemediği takdirde, Anayasa değişikliğindeki temel ilkelere ters düşecek hukuk kurallarının yürürlükte kalmasına göz yumulması gibi durumdan da söz edilebilecektir. Anayasa Mahkemesinin esas görevi, yürürlükteki yasalar da Anayasa"ya aykırı düşen kuralların, Anayasa"ya uygunluk denetimi yolu ile olabildiğince ayıklanması olduğuna ve kendisine itiraz yolu ile gelmiş bulunan olayımızda söz konusu bu görevini yapmasını engelleyen bir Anayasa hükmü de bulunmadığına göre, yetkisini kullanması olağan sayılmak gerekir.

Hatta, Anayasa değişikliklerinin düzenleyici bir takım kurallar getirdiği hallerde konusuna girdiği ölçüde geçici 4 üncü maddenin ücüncü fıkrası hükmünü kendiliğinden uygulanamaz bir durumda bırakmaktadır. Çünkü böyle hallerde Anayasa değişiklikleriyle, diğer yasa değişiklikleri arasında bir ayırım yapılamıyacağından, Anayasa değişikliği, konusunda diğer yasalarda yapılan değişiklik sonucunu doğurmuş olacak demektir.

Anayasa"nın geçici 20 inci maddesinde öngörülen bir yıllık süre geçmiş ve 6830 sayılı istimlâk Kanunu ve 122 sayılı Kanunla değiştirilen hükümlerde de bir değişiklik yapılmamış bulunduğundan, Anayasa"nın geçici 4 üncü maddesi dayanak gösterilerek 6830 sayılı istimlâk Kanununun 122 sayılı Kanunla değiştirilen 11. ve 15. maddeleri hakkındaki itirazı yetki yönünden reddeden çokluk görüşüne karşıyız.