Sanıklar hakkında 1163 sayılı Kooperatifler Yasasının 62 ve TCY.nın 64/1. maddesi yol-lamasıyla TCY.nın 202/1-4, 219/son ve 33. maddeleri uyarınca cezalandırılmaları istemiyle açı-lıp, değişen suç vasfı uyarınca sanıklar Kemal S.... M..... ve Salih Ç....."ın TCY.nın 230, 59/2 ve 647 sayılı Yasanın 4 ve 6. maddeleri gereğince 304.200.000"er lira ağır para cezası ile ceza-landırılmalarına ve cezalarının ertelenmesine, sanık Ahmet Y..... B....."in ise beraetine ilişkin Kadıköy 1. Ağır Ceza Mahkemesince verilen 12.3.2002 gün ve 111-61 sayılı hüküm, O Yer C.Savcısı, sanıklar Salih ve Kemal S.... M..... vekili ile katılan vekili tarafından temyiz edil-mekle, dosyayı inceleyen Yargıtay 5. Ceza Dairesince 01.04.2004 gün ve 893-2468 sayı ile;

Sanıklar Kemal S.... ve Salih Ç..... haklarında görevi ihmal suçundan kurulan mahkumiyet hükümlerinin onanmasına,

Sanık Ahmet Y..... B..... hakkında verilen beraat kararına yönelik temyiz itirazlarına gelince;

Oluş ve dosya içeriğine göre; tahsildar olan sanığın eylemlerinin gerekli dikkat ve itinayı göstermeyerek görevi ihmal suçunu oluşturduğu gözetilmeden yazılı gerekçe ile beraetine karar verilmesi," isabetsizliğinden oyçokluğu ile bozulmasına karar verilmiştir.

Yargıtay C.Başsavcılığınca 04.06.2004 gün ve 82572 sayı ile;

Önceki günlerden devredenlerle birlikte 28.11.2000 günü tahsilatı olan 17 milyar 600 milyon lira kendisinde bulunan sanık Salih Ç....."ın bu miktarı kasaya yerleştirdikten sonra kasayı kilitleyip anahtarı şube müdürü ile şube dışına çıkmak üzere biraya geldiklerinde ver-memesi, onun daire içinde olduğunu bildiği halde bizzat teslim etmek yerine süregelen uygulamanın aksine ona iletilmek üzere Ahmet Y..... B....."e verip, bir süre daha şubede kalması, anahtarın kendisine verilmediğini savunan Kemal S.... M....."in ise anahtarın akıbetini araştırmadığı gibi, ertesi günü olanlardan ve/veya olacaklardan haberdar gibi genel merkezden getirtilen anahtarla kasayı açmak istememesi birlikte değerlendirildiğinde, kasa ve anahtarı koruma ve tahsil edilen paraların saklanması görevi bulunan Kooperatif Şube Müdürü sanık Kemal S.... M..... ile olaya konu ve koruma sorumluluğunun olduğu parayı tahsilden sonra, şube müdüründen aldığı anahtarla kasaya yerleştirip anahtarı tekrar şube müdürüne teslim etmemesi ve sonuçta paranın bilinmeyen şekilde alınmasını sağlayan diğer sanık Salih Ç....."ın eylemlerinin zimmet suçunu oluşturduğu,

Kontrol ve muhafaza sorumluluğu bulunmayan sanık Ahmet Y..... B....."in ise, savun-masının aksine kasanın anahtarını teslim etmediğine ilişkin delil ve teslim etmemesi içinde bir neden bulunmadığı, görüşleriyle itiraz yasayoluna başvurularak, sanıklar Kemal S.... M..... ve Salih Ç..... hakkındaki onama kararının kaldırılıp bu sanıklar hakkındaki hükmün suç vasfındaki yanılgı nedeniyle bozulmasına, sanık Ahmet Y..... B..... hakkındaki bozma kararının kaldırılarak, bu sanık hakkındaki hükmün de onanmasına karar verilmesi isteminde bulu-nulmuştur.

Dosya Birinci Başkanlığa gönderilmekle, Ceza Genel Kurulunca okundu, gereği konuşulup düşünüldü;

CEZA GENEL KURULU KARARI

Sanıklar Kemal S.... M..... ile Salih Ç....."ın değişen suç vasfı uyarınca görevi ihmal suçundan cezalandırılmalarına, sanık Ahmet Y..... B....."in ise beraetine karar verilen somut olayda; Özel Daire ile Yargıtay C.Başsavcılığı arasındaki uyuşmazlık, sanıklar Kemal S.... M..... ile Salih Ç..... haklarında suç vasfı sanık Ahmet Y..... B..... hakkında ise sübut noktasında toplanmaktadır.

Uyuşmazlık konusunda sağlıklı bir hukuki sonuca ulaşabilmek için toplanmış bulunan deliller ile zimmet ve görevi ihmal suçlarının hukuki nitelikleri ile yasal ögeleri üzerinde dur-mak, sanıkların eylemlerini bu tesbit ve değerlendirmeler ışığında ele almak gerekir.

TCY.nın 202. maddesinde düzenlenen zimmet suçu, memur veya özel yasası uyarınca memur gibi cezalandırılan bir kimsenin, görevi nedeniyle kendisine tevdi olunan veya muhafaza, denetim veya sorumluluğu altında bulunan para veya para yerine geçen evrak veya senetleri veya diğer malları kendisi veya üçüncü kişiler yararına mal edinmesi ve failde mal edinme "zimmete geçirme" kastının bulunmasıyla oluşur.

Görevi ihmal suçu ise öğretide, yapılması gereken bir işin yapılmaması şeklinde, yargısal kararlarda ise kamu ödev veya görevini yapmaya memur olan kişinin, yapmaya zorunlu bulun-duğu bir işi yapmaması yahut yasa ve tüzüklerde yapılması öngörüldüğü biçimde yerine ge-tirmemesi veya belirli ve uygun bir süre içerisinde yapılması zorunlu bulunan bir hizmet veya hareketi geciktirmesi biçiminde tanımlanmakta olup, memurun görevli olduğu işi, yapmaması veya yasaya ve düzene göre yapılması gereken biçimde yerine getirmemesi veya geciktirmesi ve failde ihmal kastının bulunması ile oluşur.

1163 sayılı Kooperatifler Yasasının 62/3. maddesinde, Kooperatiflerin Yönetim Kurulu üyeleri ve memurlarının, suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı "Devlet memurları" gibi cezalandırılacakları hükmüne yer verilmiştir.

Dosyadaki kanıtlara göre 29.11.2000 günü saat 15.40 sıralarında sanık Kemal S.... M..... tarafından karakola müracaat edilerek, kooperatife ait 17.milyar 600 milyon liranın kasadan ça-lındığı bildirilmiş, yapılan incelemede, işyeri kapısı ve kasada herhangi bir zorlamanın bulun-madığı, kasa anahtarının kayıp, kapağı açık para kasasının ise içinin dağınık olduğu saptanmıştır.

Katılan S.S. İstanbul E........ Üretim Temin ve Dağıtım Kooperatifi vekilince C.Baş-savcılığına sunulan 7.12.2000 tarihli şikayet dilekçesinde; üyesi bulunan eczanelere ilaç satış ve temini amacıyla kurulan kooperatifin Kadıköy şubesinin müdürünün sanıklardan Kemal S.... M....., tahsilat ve kasa sorumlusunun ise Salih Ç..... olduğu, 29.11.2000 tarihinde merkez mu-hasebe servisine telefon edilerek, kasanın anahtarının kaybolduğu, merkezdeki yedek anahtarın gönderilmesinin istendiği, gönderilen yedek anahtarla kasa açıldığında kasada olması gereken yaklaşık 18 milyar liranın bulunmadığının görüldüğü, 27 ve 28.11.2000 tarihlerinde yapılan tahsilatın bankaya veya merkeze gönderilmeksizin kasada tutulduğu, şube müdürü Kemal S.... M....., tahsilat görevlisi Salih Ç....., Ahmet Y..... B..... ve Nurettin F....."in, kasayı aralarında hiyerarşik bir bağ olmaksızın kullandıklarının saptandığı belirtilerek sanıklar hakkında yasal işlem yapılması isteminde bulunulmuştur.

Sanık Kemal S.... M..... kollukta 29.11.2000 günü alınan beyanında, şube müdürü olarak görev yaptığını, 29.11.2000 günü saat 9.00 sıralarında işyerine geldiğinde, para kasasının anahtarının çantada olmadığını fark edince, tahsilatçı Ahmet Y..... B....., Salih Ç..... ve Nurettin F....."i çağırarak, Salih Ç....."tan önceki akşam parayı kasaya koyduktan sonra anahtarını teslim edip etmediğini sorduğunu, Salih"in, kasanın anahtarını hesabı bitmeyen sanık Ahmet Y..... B....."e, kendisine bırakması için teslim ettiğini söylemesi üzerine, durumu Ahmet Y....."a sorduğunu, O"nun da bunu doğrulayarak, hesabı bittikten sonra anahtarı kendisine verdiğini söylediğini, ancak kendisine anahtar teslim edilip edilmediğini hatırlamadığını, kasa anahtarının tahsilatçılar tarafından zaman zaman alınıp işleri bitince, masasının üzerine veya çantasına bırakıldığını, daha sonra genel müdürü arayıp, anahtarın kaybolduğunu bildirdiğini, gelen yedek anahtarla tahsilatçı arkadaşlarla birlikte kasayı açtıklarında, kasaya konulan 17 milyar 600 milyon liranın olmadığını gördüğünü, durumu genel müdüre bildirdiğini, geçen süre içerisinde karakola bilgi vermemesinin nedeninin,kapılarda ve kasada herhangi bir zorlama bulunmamasından dolayı anahtarın unutulmuş veya kaybolmuş olabileceği düşüncesinden kaynaklandığını, tahsilatçıların belirtilen parayı kasaya bırakıp bırakmadıklarını görmediğini, miktarını da söylemeleri üzerine öğrendiğini, şube yöneticisi olduğu için anahtarın kendisinde durması gerektiğini, gerçekte kasa ile ilgisinin bulunmadığını,

C.Savcılığında 1.4.2001 günü alınan beyanında; olay tarihinde iftar yemeği için gelen misafiriyle otururken Salih Ç....."ın gelip, tahsilatları kasaya koymak için istediği, anahtarı verdiğini, para miktarını ve kasaya konulup konulmadığını bilmediğini, bu konuda şube müdürüne bilgi verilmediğini, ertesi gün kasa açıldığında paranın olmadığını görünce, durumu karakola bil-dirdiğini, toplanan paralarla ilgili bilgi verilmediğini,

C.Savcılığında 12.4.2001 tarihinde alınan beyanında ise; kooperatifin tahsilat elemanlarının tahsil ettikleri paraları, kasayı açıp kapamakla görevli Salih Ç....."a teslim ettiklerini, Salih Ç....."ın da kasanın anahtarını alıp, günlük hasılatı kasaya yerleştirdikten sonra anahtarı getirip verdiğini, işlemlerin bu şekilde devam ettiğini, olayın olduğu gün saat 17.30 sıralarında Salih"in kasa anahtarını alarak tahsilat memurlarının topladığı paraları kasaya yerleştirdiğini, ancak anahtarın kendisine verilmediğini, kasaya konulan para miktarını ve kasaya konulup ko-nulmadığını bilmediğini, Salih Ç....."ın kasayı kapattıktan sonra anahtarı Ahmet Y..... B....."e verdiğini söylediğini, Ahmet"in anahtarı getirip vermediğini, teslim almadığını, anahtarın zaman zaman Salih"te kaldığını, Ahmet Y....."la eve giderken anahtarın nerede olduğunu sormadığını, zira Salih"in kasanın yetkilisi ve uygulamaya göre kasayı açıp kapama işini yaptığını, ancak anahtarın kendisinde kaldığını, dört aylık kooperatif müdürü olduğunu, olayın deneyimsizliğin-den kaynaklandığını savunmuş,

Duruşmada da önceki beyanlarına ekleyecek bir konunun olmadığını söylemiştir.

Sanık Salih Ç..... kollukta alınan beyanlarında; tahsilatçı olarak görev yaptığını, saat 16.30 sıralarında depoya gelip, Kemal S.... M....."ten kasa anahtarını aldıktan sonra kasa odasına geçip, tahsilatla ilgili rapor yazdığını, bu işlemleri yaparken önce Nurettin F..... sonra Ahmet Y..... B....."in gelip, tahsilatlarını teslim ettiklerini, kontrol edip Cumartesi ve Pazartesi tahsilatları da dahil olmak üzere toplam 17 milyar 600 milyon liralık tahsilat için kasa makbuzu ke-sip, naylon poşet içerisinde kasanın üst kısmına koyup kilitlediğini, Kemal S.... ile Kadıköy"e gidip geldiklerini, kasayı kilitleyip, anahtarı şube müdürüne vermesi için Ahmet Y..... B....."e verdiğini, Ahmet Y..... ve şoför ile saat 19.30"a kadar sohbet ettikten sonra çıkıp gittiğini, Ahmet"in anahtarı verip vermediğinden haberi olmadığını söyleyerek diğer gelişmeleri sanık Kemal S.... M....."in anlatımına benzer şekilde anlatmış, paranın kaybolmasında sorumlunun müdür olduğunu, kapı ve kasada zorlama iz ve emaresi bulunmadığını söylemiş,

Duruşmada da benzer şekilde savunma yapmıştır.

Sanık Ahmet Y..... B..... kollukta; 28.11.2000 günü saat 18.00 sıralarında işyerine gelip tahsilatı Salih"e teslim ettiğini, raporunu hazırlamaya başladığını, o sırada şube müdürü Kemal ile Salih"in birlikte dışarı çıktıklarını, ertesi günkü programını hazırlayıp, raporunu tamamladığını, fotokopisini çekip, evrakları paketleyip, teslim fişini yazdığını, Salih"in gelip, ka-sayı kilitlediğini, Kemal"in yerinde olmadığını söyleyerek, anahtarı Kemal"e teslim etmek için kendisine verdiğini, daha sonra Kemal"e anahtarı teslim ettiğini, beyan ederek, diğer aşamaları aynı şekilde anlatmış,

C.Savcılığı ve duruşmada da benzer şekilde savunma yapmıştır.

Tanık Nurettin F..... aşamalarda benzer şekilde; 28.11.2000 günü saat 17.20 civarında tahsil ettiği para ve çeklerle işyerine döndüğünü, tahsilatını kontrol eden Salih"e, tahsilatı teslim edip, ertesi günkü program ve raporunu hazırlamaya başladığını, hesabının kontrol edilip kapa-tıldığını, saat 18.25 civarında işyerinden ayrıldığını, söyleyerek ertesi günkü gelişmeleri sanık savunmalarına benzer şekilde anlatmış,

Duruşmada, olay günü havale için kasanın anahtarını Kemal S...."dan istediğini, çan-tasında bulamayınca Salih Ç..... da olabileceğini söylediğini, bu kişide de olmadığı anlaşılınca, yedek anahtarı getirdiklerini, Kemal S...."nın el süremeyeceğini söylemesi üzerine, kasayı açtığını, paranın olmadığı görülünce Kemal"in telaşlanıp, mahvoldum diyerek, genel müdüre telefon açtığını, daha sonra da zabıtaya haber verildiğini söylemiştir.

Tanık Levent Ü.... kollukta 22.12.2000 günü alınan beyanında; 29.11.2000 günü saat 10.30 sıralarında şube müdürü Kemal S.... M....."in kooperatif merkezini arayarak, genel müdürden kasanın yedek anahtarını istediğini, saat 11.30 sıralarında gelen Salih Ç..... ve Nurettin F..... isimli tahsildarlara, yedek anahtar ve senetlerin teslim edildiğini, saat 13.30 sıralarında Kemal S.... M....."in, genel müdürü arayarak kasanın boş olduğunu bildirmesi üzerine, hiçbir-şeye dokunmamaları ve polis çağırmaları istenip, yönetim kurulu üyeleri ile şubeye gittiklerini, gittiklerinde polislerin gerekli araştırmaya başlamış olduklarını gördüklerini söyleyip,

Duruşmada da, önceki ifadesinin doğru olduğunu beyanla, Kadıköy şubesinin sorumlusunun Kemal S.... M..... olduğunu, anahtarın teslimine ilişkin bir belge bulunmadığını, ancak teamül olarak yetkilide bulunduğunu belirtmiştir.

Kooperatif başkanlığınca gönderilen yazı yanıtlarında; şube uygulamalarında, kasa so-rumlusunun şube müdürü olduğu, bu konuda ayrıca bir kişiye görev ve sorumluluk verilmediği, kasa anahtarının şube müdürüne teslim edildiği, mali konulardaki tüm yetki ve sorumluluğun bu kişiye ait olduğu, Kemal S.... M....."in 8.9.2000 tarihli yönetim kurulu kararı ile 2 yıl süre ile şube müdürlüğüne atandığı, tahsildarlar ile ilgili olarak yönetim kurulu kararına gerek bulunmadığı, şahısların kooperatifin kuruluşundan itibaren, yönetim kurulu üyeleri veya yetkilileri arasında bulunmadıkları bildirilerek, karar defterinin onaylı sureti ile şirket anasözleşmesi gönderilmiştir.

Parmakizi şubesince gönderilen 5.7.2001 tarihli yazıda; çelik kasanın içinde alınan par-mak izlerinin, Kemal S.... M....., Nurettin F....., Ahmet Y..... B..... ve Salih Ç....."a ait parmak izleri ile benzerlik göstermediği bildirilmiştir.

Kooperatif anasözleşmesinin 43/k maddesinde, Yönetim Kurulunun, kooperatif müdürü, diğer memurlar ve personel tayin etmek yetkisine sahip bulunduğu, 50. maddesinde ise, idari ve mali işleri yürütmek üzere kendi arasında yada dışarıdan müdür, müdür yardımcısı ve işlerin ge-rektirdiği kadar personel istihdam edebileceği, müdüre yapılacak işlerin niteliğine göre 984 ve 1262 sayılı Yasaların öngördüğü sorumluluk görev ve yetkilerin verilebileceği belirtilmiştir.

Bu açıklamalar ve hukuki düzenlemeler ışığında somut olay değerlendirildiğinde, sanıkların kooperatif yönetim kurulu üyesi olmadıkları sabit ise de, sanıklardan Kemal S.... M....."in, İstanbul E........ Üretim Temin ve Dağıtım Kooperatifinin Kadıköy Şubesinin yönetim kurulu kararıyla görevlendirilen müdürü, diğer sanıkların ise yönetim kurulunca istihdam edilen tahsi-latçı oldukları, her üç sanığın da, 1163 sayılı Yasanın 62/3. maddesi uyarınca kooperatif yöneti-miyle ilgili suç sayılan fiil ve davranışlarda memurlar gibi cezalandırılacakları kuşkusuzdur.

Sanıkların olaydaki sorumluluk dereceleri ve eylemlerinin oluşturduğu suç tipine gelince, kasada bulunması gereken ve sanıkların gözetim ve denetimi altında bulunan 17.600.000.000 li-ranın alındığı sabit ise de, toplanan kanıtlardan bu paranın sanıklar tarafından alınarak mal edi-nildiği konusunda kuşku sınırlarını aşan, kesin ve inandırıcı kanıt elde edilemediğinden, olayda zimmet suçu ögeleri itibariyle oluşmamıştır. Ancak sanık Kemal S.... M....."in kontrol ve sorumluluğu altında bulunan kasa anahtarının muhafazasında gerekli özeni göstermeyip, kendisinden alınarak Salih Ç....."a verilen anahtarın akibetini araştırmamak suretiyle, sanık Salih Ç....."ın ise, anahtarı bizzat sorumlu Kemal S.... M....."e teslim etmesi gerekirken teslim et-memesi ve bu konuda sorumlu müdüre de bilgi vermemesi suretiyle görevlerini ihmal ettikleri anlaşıldığından, Yargıtay C.Başsavcılığının bu sanıkların eyleminin zimmet suçunu oluşturduğuna ilişkin itirazı yerinde olmayıp reddine karar verilmelidir.

Çoğunluk görüşüne katılmayan bir kurul üyesi, sanıklardan Salih Ç....."ın 1163 sayılı Yasanın 63. maddesinde gösterilen memurlardan olmaması nedeniyle beraetine karar verilmesi gerektiği yönünde oy kullanmıştır.

Sanık Ahmet Y..... B....."in hukuki durumuna gelince, sanığın aldığı anahtarı, sorumlu Kemal S.... M....."e teslim ettiğine ilişkin savunmasının aksi, kanıtlanamamış, anahtarın teslim edilip edilmediği kuşkulu kalmıştır. Kasadan sorumlu olmayan bu sanığın sorumluluğunu gerektirecek başkaca bir davranışı da saptanamamıştır. Bu itibarla sanık hakkında verilen beraet kararı isabetli olup, Yargıtay C.Başsavcılığının bu sanık hakkındaki itirazının kabulüne karar verilmelidir.

Çoğunluk görüşüne katılmayan iki kurul üyesi ise, Özel Daire ilamında belirtilen gerekçelerle, bu sanık hakkındaki hükme yönelen itirazın reddine karar verilmesi gerektiği şeklinde oy kullanmışlardır.

SONUÇ: Açıklanan nedenlerle;

1- Sanıklar Kemal S.... M..... ve Salih Ç..... haklarındaki Yargıtay C.Başsavcılığı itirazının REDDİNE,

2- Sanık Ahmet Y..... B..... hakkındaki itirazın kabulüyle, Özel Dairenin bu sanığa ilişkin 01.04.2004 gün ve 893-2468 sayılı bozma kararının KALDIRILMASINA, sanık hak-kındaki Yerel Mahkeme beraet kararının ONANMASINA, 06.07.2004 günü yapılan müzakerede, oyçokluğuyla karar verildi.