Esas No: 1996/60
Karar No: 1996/105
Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü 1996/60 Esas 1996/105 Karar Sayılı İlamı
Hukuk Bölümü 1996/60 E. , 1996/105 K.- TÜRK SILAHLI KUVVETLERINDEN ISTIFAEN AYRILAN ASKER KIŞININ, DEVLETE BORÇLU OLDUĞU ÖĞRENIM MASRAFLARININ ÖDENMESI ISTEMINE ILIŞKIN IŞLEMIN IPTALI ISTEMI ILE AÇTIĞI DAVANIN, IDARI YARGI YERINDE ÇÖZÜMLENMESININ GEREKTIĞI.
- ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ KANUNU (1602) Madde 20
- 1982 ANAYASASI (2709) Madde 157
- UYUŞMAZLIK MAHKEMESİNİN KURULUŞ VE İŞLEYİŞİ HAKKINDA KANUN (2247) Madde 14
- TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ PERSONEL KANUNU (926) Madde 112
"İçtihat Metni" Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığınca hazırlanmıştır. İzinsiz olarak kopyalanması ve dağıtılması hukuki sorumluluk gerektirir.
Davacı : E.K. Vekili : Av. İ.O. – B.E.K. Davalı : Milli Savunma Bakanlığı OLAY: Hava Harp Okulundan 1985 yılında mezun olduktan sonra, Kayseri 2. Hv. Ulş. Ana Üst Komutanlığında görev yaptığı sırada davacı, 1991 yılında kıdemli üstteğmen rütbesindeyken, yabancı uyruklu bir kadınla evlendiği gerekçesiyle, Milli Savunma Bakanlığı’nın 25.6.1992 gün ve 18-172 sayılı işlemiyle, istifa etmiş sayılmıştır. Davacı, Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununun 112. maddesine göre eksik kalan yükümlülük süresi ile orantılı olarak Devletçe yapılan öğrenim masrafları karşılığı olan ve ödenmesi istenilen 483.370.000 liranın nasıl hesaplandığının anlaşılamadığını ve çok fahiş olduğunu ileri sürerek, ödemeye ilişkin B.07.4.Def.4.34.03.08/70 sayılı işlemin iptali istemiyle 27.3.1996 tarihinde AYİM de dava açmıştır. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi İkinci Dairesi; 10.4.1996 gün ve 292-273 sayıyla; asker kişi olan davacının isteminin askeri hizmete ilişkin bulunmadığı, davanın çözümünün genel idari yargının görevine girdiği gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiştir. Davacı, aynı istekle 3.7.1996 tarihinde idari yargı yerine başvurmuştur. Ankara 1. İdare Mahkemesi; 18.7.1996 gün ve 831/657 sayıyla; asker kişinin askeri hizmete ilişkin davasının çözümünün AYİM’in görevine girdiğine karar vermiş, karar temyiz edilmeyerek kesinleşmiştir. Böylece, askeri ve idari yargı arasında 2247 sayılı Yasa’nın 14. maddesinde öngörüldüğü şekilde olumsuz görev uyuşmazlığı doğmuş, idare mahkemesi dosyası Başkanın 5.11.1996 gün ve 831-657 sayılı yazıları ekinde Uyuşmazlık Mahkemesi’ne gönderilmiştir. İnceleme ve Gerekçe: Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü, Selçuk Tüzün’ün Başkanlığında, O. Hulusi Mustafaoğlu, Süleyman Sezen, Nursel Aymakoğlu, Zafer Kantarcıoğlu, Dr. Erol Alpar ve Halit Karabulut’un katılmaları ile yaptığı 23.12.1996 günlü toplantıda, Raportör-Hâkim Ayten Anıl’ın raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan; toplantıya, Danıştay Başsavcısı yerine katılan Savcı Sinan Yörükoğlu ile Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başsavcısı yerine katılan Savcı Malik Göktepe’nin idari yargı yerinin görevli olduğu yolundaki sözlü ve yazılı açıklamaları da alındıktan sonra gereği görüşülüp düşünüldü: Anayasanın 157. maddesinde, Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile, asker kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesi olduğu, ancak askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin asker kişi olması şartının aranmayacağı belirtilmiş; 20.7.1972 gün ve 1602 sayılı Yasa’nın 25.12.1981 günlü ve 2568 sayılı Yasayla değişik 20. maddesinde de aynı hüküm yer almıştır. AYİM’in bir davaya bakabilmesi için dava konusu idari işlemin “asker kişiyi ilgilendirmesi” ve “askeri hizmete ilişkin” bulunması şartlarının birlikte bulunması gerekmektedir. 1602 sayılı Yasa’nın değişik 20. maddesinde Türk Silahlı Kuvvetlerinde görevli bulunan veya hizmetten ayrılmış olan, subay, askeri memur, astsubay, askeri öğrenci, uzman çavuş, uzman jandarma çavuş, erbaş ve erler ile sivil memurlar asker kişi sayılmaktadır. İdari işlemin, görevli yargı yerinin tespiti yönünden “askeri hizmete ilişkin” olup olmadığının saptanabilmesi için, işlemin konusuna bakılması gerekmektedir. Eğer idari işlem askeri gereklere, askeri usul ve yönteme ve askeri hizmete göre tesis edilmiş ise, bu işlemin askeri nitelikli olduğu kabul edilmelidir. İşlem, askeri olmayan bir makam tarafından tesis edilmiş olsa bile durum değişmemekte, menfaati ihlal edilen asker kişinin açtığı davanın AYİM’de görülmesi gerekmektedir. Dava, askerlikten istifa etmiş sayılan asker kişinin, Devletçe yapılan öğrenim masraflarına karşılığı olarak istenilen paranın fahiş olduğu ve emsallerine göre hesaplanmadığı ileri sürülerek işlemin iptali istemine ilişkindir. Açıklanan Yasa hükümlerine göre davacının asker kişi olduğu hususunda kuşku yoktur. İptal isteminin konusu, istifa nedeni ile yani askerlik hizmetiyle doğrudan ilgili olmayıp, yasal olarak Devlete borçlu olduğu öğrenim giderlerinin hesaplanış biçimine yönelik bulunmaktadır. Yasada gösterildiği şekilde hesaplama yapılıp yapılmadığı meselenin genel muhasebe kurallarına göre incelenmesinin, askeri hizmete ilişkin bir yanı bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle 1602 sayılı Yasanın değişik 20. maddesinde öngörülen “asker kişiyi ilgilendirme” ve “askeri hizmete ilişkin bulunma” şartları birlikte gerçekleşmediğinden davanın çözümü idari yargının görevine girmektedir. Bu nedenle Ankara 1. İdare Mahkemesinin görevsizlik kararının kaldırılması gerekmektedir. SONUÇ: Anlaşmazlığın niteliğine göre davanın idari yargı yerinde görülmesi gerektiğine, bu nedenle Ankara 1. İdare Mahkemesinin 18.7.1996 günlü, 831-657 sayılı görevsizlik kararının kaldırılmasına, 23.12.1996 gününde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.