Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/3643 Esas 2022/7961 Karar Sayılı İlamı

     Özet:

Davacı, Silvan Atatürk İlköğretim Okulu'nda çalıştığı dönemde bildirilmeyen çalışmalarının tespiti istemiyle dava açmıştır. 21. Hukuk Dairesinin bozma ilamına uyulduktan sonra yapılan yargılama sonucunda davanın reddine karar verilmiştir. Ancak, bozma gereği tam olarak yerine getirilmeden hüküm kurulduğundan hüküm eksik inceleme ve araştırmaya dayalıdır. Tarafların iddialarının somutlaştırılması gerektiği ve hâkimin davayı aydınlatma yükümlülüğü olduğu, eksikliklerin giderilmesi gerektiği belirtilmiştir. İlgili okulun ihtilaflı dönemde temizlik işlerinin ihale aracılığıyla başka işverenlere yaptırıp yaptırmadığı araştırılmalı, işverenin resmi kurum olması sebebiyle belgelere dayalı ücret ödemesi dışında çalışma olamayacağı değerlendirilerek ücret ödemelerinin kim tarafından yapıldığı açıklığa kavuşturulmalıdır. Bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulmaksızın eksik araştırma ve inceleme ile hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır. Sonuç olarak, temyiz edilen hükmün bozulmasına karar verilmiştir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 119/1-e ve 194. maddeleri, davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmesi ve tarafların dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğünü getirmektedir. HMK 31. madde, hâkimin davayı aydınlatma yükümlülüğü olduğunu ve tarafların somutlaştırma yükümlülüğünün bulunduğunu belirtmektedir.

Mahkemesi :Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi


Dava, davacının 01.09.2001-15.04.2007 tarihleri arasında Silvan Atatürk İlköğretim Okulu' nda geçen ve Kuruma bildirilmeyen çalışmalarının tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, (kapatılan) 21. Hukuk Dairesinin bozma ilamına uyularak yapılan yargılama sonucunda davanın reddine karar verilmiştir.
Hükmün, davacı vekili ve davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Mahkemece uyulan bozma ilamında "......Yapılacak iş, davacının çalışmasının kesintisiz olması halinde 30.09.2005 tarihinden önceki çalışma yönünden hak düşürücü sürenin dolmayacağı göz önüne alınarak, öncelikle ilgili okulun ihtilaflı dönemde temizlik işlerinin ihale aracılığıyla başka işverenlere yaptırıp yaptırılmadığını sormak, eğer ihale ile yaptırıyorsa ihale evraklarını isteyerek ihale evraklarında şirketlere verilen işlerin tarihi netleştirilerek bu dönemler için ihaleyi alan şirketleri davaya dahil etmek, ihale kapsamında ne tür bir işin üstlenildiği açıkça sormak, ihale dönemi dışındaki süreler için ise işverenin resmi kurum olması sebebiyle belgelere dayalı ücret ödemesi dışında çalışma olamayacağı değerlendirilip, talep edilen dönemde ücret ödemelerinin kim tarafından yapıldığını açıklığa kavuşturarak, ilgili okulda ihtilaflı dönemde görev yapan, müdür, amir, yönetici, öğretmen gibi kişileri tespit ederek davacının çalışmasının başladığı ve bittiği tarihler ile eğitime ara verilen dönemde de çalışmasının olup olmadığını netleştirmek, tüm deliller birlikte değerlendirilmek suretiyle çıkacak sonuca göre bir karar vermek " gerektiği belirtilmiştir. Mahkemece davanın reddine dair karar verilmiş ise de, bozma gereği tam olarak yerine getirilmeden hüküm kurulmuş olduğundan, hüküm eksik inceleme ve araştırmaya dayalıdır.
09.05.1960 gün ve 21/9 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme kararında da açıkça vurgulandığı üzere, bir Mahkemenin Yargıtay Dairesince verilen bozma kararına uyması sonunda; Mahkeme yönünden o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine bozma kararında açıklanan hukuki esaslar çerçevesinde hüküm kurmak yükümlülüğü doğar.
6100 sayılı HMK 119/1-e maddesi gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, 194. maddesi gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir. İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK 31 maddesi gereğince, hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, HMK 31. maddesi ve 119/1-e maddesi gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Yukarıdaki yasal düzenlemeler ve açıklamalar ışığı altında, mahkemece öncelikle okulun ihtilaflı dönemde temizlik işlerinin ihale aracılığıyla başka işverenlere yaptırıp yaptırılmadığını araştırmak ,davacının talep tarihleri içerisinde bildirimi yapılan dava dışı ... İnş. Tem. Ltd. Şti.'den de vars ihale evraklarını isteyerek verilen işlerin tarihi netleştirilerek bu dönemler için ihaleyi alan şirketleri davaya dahil etmek, ihale kapsamında ne tür bir işin üstlenildiği açıkça sormak, ihale dönemi dışındaki süreler için ise işverenin resmi kurum olması sebebiyle belgelere dayalı ücret ödemesi dışında çalışma olamayacağı değerlendirilip, talep edilen dönemde ücret ödemelerinin kim tarafından yapıldığını açıklığa kavuşturarak yöntemince beyanlarına başvurulmalı ve tüm deliller bir arada değerlendirilerek oluşacak sonuca göre bir karar verilmelidir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulmaksızın eksik araştırma ve inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, davacı vekili ve davalılardan Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde temyiz eden ilgiliye iadesine, 26.05.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.