Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/5322 Esas 2022/7976 Karar Sayılı İlamı

     Özet:

Davacı, davalı işveren yanında dolmuş şoförü olarak çalıştığını ancak çalışmalarının bildirilmediğini ve tespit edilmeleri için istekte bulunduğunu belirterek, çalışmalarının gerçek ücreti üzerinden tespit edilmesini talep etmiştir. İlk derece mahkemesi, davanın kısmen kabulüne karar vermiştir. Ancak, davalı ve fer'i müdahil kurum vekilleri tarafından istinaf edilmiş ve istinaf başvuruları esastan reddedilmiştir. Kararın temyiz edilmesinin ardından, Yargıtay Birinci Hukuk Dairesi tarafların delillerinin yetmeyeceğine ve daha fazla araştırma yapılması gerektiğine hükmetmiştir. Kararın yasal dayanağı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun geçici 7. maddesi ile belirlenmiştir. Bu kanun, çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin davalarda özel bir duyarlılık ve özenin gerekliliğine işaret etmektedir. Tarafların kanıtlarının yetersiz olduğu durumlarda, kendiliğinden araştırma yapılması da mümkündür. Mahkemeler, işverenden tüm belge ve kayıtların istenmesi, dönemsel sigorta primleri bordrosu veya aylık prim ve hizmet belgesi gibi belgelerin getirtilmesi, Kurum müfettişlerinin incelemesi ve tanıkların dinlenmesi şeklinde bir yol izlemelidir. Hüküm bozulmuştur.

Bölge Adliye
Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi
No : 2020/1155-2022/316
İlk Derece
Mahkemesi : ... 17. İş Mahkemesi

Dava, hizmet ve prime esas kazanç tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kısmen kabulüne dair verilen karara karşı taraf ve fer'i müdahil kurum vekilleri tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, davalı ve fer'i müdahil kurum vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacı, davalı işveren yanında ... plakalı aracında dolmuş soförü olarak çalıştığı halde çalışmalarının bildirilmediğini, bu nedenle davacının davalıya ait dolmuşta 01/02/2015-20/09/2016 tarihleri arasında geçen çalışmalarının gerçek ücreti üzerinden tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II-CEVAP
Davalı vekili, ... plakalı aracın müvekkili tarafından kullanıldığını, her sabah 06:00-17:00 saatleri arası Keçiören-Sanatoryum-Ulus hattında çalışıp, bunun dışında çalışma olmadığını, müvekkilin aracı tek başına kullandığını, durakta 15 civarı bekleyen dolmuş şoförü olup ihtiyaç halinde bunlardan faydalanıldığını, davacının da bu şekilde ihtiyaç olunduğunda bazı günler 11:00-17:00 saatleri arası part time davalıya ait aracı kullandığını, müvekkilinin çalışma şekline göre şoföre ihtiyaç olmadığını, taraflar arasında hizmet akdi bulunmadığını, davacıya en son 2015 Eylül'ünde 1 gün süreyle aracın verildiğini, bundan sonra davacıyı görmediğini beyanla davanın reddini istemiştir.
Feri Müdahil kurum vekili, varsa çalışma olgusunun usulünce ispatlanması gerektiğini, kurum işlemlerinin yerinde ve yasal mevzuata uygun olduğunu beyanla davanın reddini istemiştir.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
"Davanın kısmen kabulü ile,
Davacının davalıya ait araçta 01/02/2014-11/09/2016 tarihleri arası dönemsel prime esas asgari kazanç ile çalıştığının tespitine,
Fazla istemin reddine" karar verilmiştir.
B-BAM KARARI
"1)Davacı ve davalı vekillerinin istinaf başvurularının Hukuk Muhakemeleri Kanununun 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine" karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davalı vekili, davacının bazen müvekkilinin ihtiyacı olduğu günlerde öğlen 11:00-17:00 saatleri arasında part time müvekkile ait dolmuşu kullandığını, dolmuşta şoföre ihtiyacı olmadığını, kendisinin de dolmuş şoförü olduğunu, verilen hükmün eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olduğunu beyanla, davaya konu kararın bozulmasını talep etmiştir.
Fer'i müdahil kurum vekili, verilen hükmün eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olduğunu beyanla, davaya konu kararın bozulmasını talep etmiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
1) Hizmet tespitine ilişkin talebin yasal dayanağı 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun geçiş hükümlerini içeren Geçici 7. maddesi gereğince 506 sayılı Kanunun 79/10. ve 5510 sayılı Kanunun 86/9. maddeleri olup Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip gerek görüldüğünde kendiliğinden araştırma yapılarak delil toplanabileceği açıktır.
Bu tür davalarda mahkemece yapılacak iş, davacıyla ilgili varsa tüm belge ve kayıtlar işverenden istenilmeli, çalışmanın gerçekleştiği ileri sürülen işyerinin Kurum nezdinde bulunan dosyası, işverence hazırlanması gerekli ücret ödeme bordroları, puantaj kayıtları ve diğer kayıtlar getirtilmeli, dönemsel sigorta primleri bordrosuyla veya aylık prim ve hizmet belgesiyle bildirimleri yapılan sigortalılar tanık sıfatıyla dinlenilmeli, Kurum müfettişlerince inceleme yapılıp yapılmadığı sorulmalı, inceleme yapılmışsa belgeler getirtilmeli, aynı çevrede faaliyet yürüten ve davacının çalışmasını bilebilecek durumda olan tarafsız nitelikte başka işverenler ve bordrolu çalışanlar yöntemince saptanarak tanık sıfatıyla dinlenilmeli, işçilik alacaklarına ilişkin dava dosyasının varlığı araştırılarak celbedilmeli ve işçilik hakları davasında dinlenen tanıkların anlatımları ile bu dosyada bilgi ve görgüsüne başvurulan tanıkların anlatımları karşılaştırılmalı, varsa çelişki giderilmeli, yargılama sürecinde dinlenen tanık anlatımlarının değerlendirilmesinde, iş yerinin kapsamı, kapasitesi ve niteliği nazara alınmalı, işin mevsimlik olduğu anlaşılırsa dönemleri belirlenmeli, bu dönemde davacı ile işveren arasındaki sözleşmenin askıda olduğu ve mevsimlik dönemlerde hak düşürücü sürenin işlemeyeceği gözönünde bulundurulmalı; böylelikle; çalışmanın varlığı, başlangıç ve bitiş tarihleri, mevsimlik mi, sürekli mi olduğu, yapılan işin kapsam ve niteliği de nazara alındığında kısmi çalışma mümkün olduğundan kısmi ve kesintili olup olmadığı yöntemince araştırılmalıdır.
Bu yasal düzenleme ve açıklamalar ışığı altında inceleme konusu dava değerlendirildiğinde, eldeki davada, dava dilekçesinin talep kısmında davacının 01.02.2015- 20.09.2016 tarihleri arasında geçen çalışmalarının tespitini talep ettiği, Mahkemece kısmen kabul kararı verilerek 01.02.2014-11.09.2016 tarihleri arasında geçen sürelerin tespitine karar verildiği anlaşılmakla; davacıya talebi açıklattırılmalı, dava dilekçesi içeriğinde 01.02.2014-20.09.2016 tarihleri arasında çalıştığını belirtmesi karşısında aradaki çelişki giderilerek sonucuna göre bir karar verilmelidir.
O hâlde, davalı ve fer'i müdahil kurum vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin davalı ve fer'i müdahil kurum vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine ilişkin kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde ilgilisine iadesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 26.05.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.