Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/1206 Esas 2022/8451 Karar Sayılı İlamı

Bölge Adliye
Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi
No : 2020/764-2021/1566
İlk Derece
Mahkemesi : ... Batı 1. İş Mahkemesi
No : 2018/803-2020/52

Dava, itibari hizmet süresinin tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kısmen kabulüne dair verilen karara karşı taraf vekilleri tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, taraf vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okundu. Temyiz konusu hükme ilişkin dava, niteliği gereği duruşmaya tabi olmadığı anlaşılmakla, temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılmasına ilişkin isteğin reddine karar verildikten sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tesbit edildi.
I-İSTEM
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; davacının işe 3.5.1993 tarihiden bu yana davalının yanında elektrik bakım teknisyeni olarak çalıştığını, çalıştığı işyerinin basın ve iş yanında kurulu olup yaptığı iş itibari ile vernik, baskı mürekkebi, etil alkol gibi solunum ve ciddi zehirli maddeler içeren kimyasal maddeler ile faaliyet gösterdiğnii, işyerinde fazla gürültü ve makine bulunduğunu, suni ışık altında çalışıldığını, 2098 sayılı yasada belirtilen itibari hizmet kapsamında olduğunu, bır kısım işçiler ile 01/02/2007-30/09/2008 arası bu kapsamda bildirim yapıldığını ileri sürerek davacının işyerindeki 30/09/2008 e kadar olan çalışmalarını 506 sayılı Yasanın Ek 5/II maddesi kapsamında olduğunu ve her tam hizmet yılı için 90 gün itibari hizmet süresinin sigortalılık süresine eklenmesi gerektiğinin tesbitine karar verilmesini talep etmiştir.
II-CEVAP
Davalı işveren vekili dilekçesinde özetle;hak düşürücü süre itirazında bulunarak davacının işe girdiği 3.5.1993 dan bu yana teknik bölümünde elektrik teknisyeni olarak çalıştığını, halen işinin devam ettiğini, Ek 5 maddenin basın ve gazetecilik yönünde çalışanlar yönünde olduğunu, işyerinde esnek ambalaj işi yapıldığını bu kapsamda olmadığını, içtihatlar gereği de basım işi yapılmadığıdan bu şekilde bir itibari hizmetin söz konusu olmadığını, davacının fiziksel etkenlerede de maruz kalmadan çalıştığını, bağımsız ölçüm şirketlerince her yıl incelemeler yapıldığını, insan sağlığını tehdit eden bir duruma rastlanılmadığını, sağlık kontrollerinin periyodik olarak yapıldığını belirterek davanın reddini talep etmiştir.
Davalı Kurum vekili dilekçesinde özetle; İlk itirazlarda bulunarak davanın reddini talep etmiştir.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
"Davacının davalı ... Ambalaj Baskı Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ne ait işyerinde geçen hizmet sürelerinden 03/05/1993-30/09/2008 tarihleri arasında gerçekleşen 5476 günlük hizmetin yarısı olan (ay içinde yapılan bildirimin yarısı) 2738 günlük hizmetix0,25 formülüne göre hesaplanan 684,5 günlük itibari hizmet süresinin bulunduğunun ve bu sürenin 2098 Sayılı Kanunla eklenen ve 3395 Sayılı Kanunla ile değiştirilen 506 sayılı Kanunun Ek 5. maddesi kapsamında davacının sigortalılık süresine eklenmesi gerektiğinin tespitine, fazlaya ilişkin talebin reddine" karar verilmiştir.
B-BAM KARAR
Davalı işyerinin üretime yönelik bölümlerinin ek 5/II-a,b maddesinde belirtilen ortama sahip işyeri olduğu, davacının davalı işyerinde bakım, onarım ve mekanik işçişi olarak çalıştığı, yapılan keşif ve dinlenen tanık beyanlarından davacının görevi gereği günlük çalışma sürelerinin yarısını üretim bölümünde fiziki etkenlere maruz kalacak şekilde geçirdiğinin anlaşıldığı, davacının söz konusu olumsuz ortam koşullarından bu alanlarda bulundukları süreyle orantılı olarak etkilenmiş olması sebebiyle 506 sayılı Yasa’nın yürürlükte olduğu dönem çalıştığı sürenin yarısının fiili hizmete tabi olarak geçtiğinin kabul edilmesinde isabetsizlik olmadığı, dosya kapsamı, mevcut delil durumu ve ileri sürülen istinaf sebepleri dikkate alındığında mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı anlaşılmakla, istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davacı temyiz dilekçesinde özetle; yerel mahkeme kararının hatalı olduğunu, çalışılan tüm dönem için itibari hizmetten yararlandırılması gerektiğini belirterek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
Davalı ... Ambalaj Baskı San. ve Tic. A.Ş. vekili temyiz dilekçesinde özetle; Basım ve gazetecilik işinde çalışmayanların itibari hizmetten yararlanamayacağını, işyerinin esnek ambalaj işi yaptığını ve bu kapsamda olmadığını, Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’ nin emsal içtihatlarının da bu yönde olduğu, işyeri koşulu dışında işçinin de fiziki etkenlere maruz kalmasının arandığı, yerel mahkeme kararının usul ve yasaya aykırı olduğunu, mahkemece dosyaya sunulan deliller ve itirazlarının dikkate alınmadığını, eksik ve hatalı bilirkişi raporuna dayanılarak karar verildiğini belirterek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
Davalı Kurum vekili temyiz dilekçesinde özetle; yerel mahkeme kararının usul ve yasaya aykırı olduğunu, davalı şirketin esnek ambalaj firması olması ve esnek ambalaj firmalarının itibari hizmet süresi kapsamında değerlendirilemeyeceğini, aksi kabul edilse dahi davacının kanunda sayılan diğer şartları taşımadığını belirterek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
İtibari hizmet süresi, ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanların erken yıpranmaları nedeniyle daha erken emekli olabilmeleri için kanun koyucu tarafından belirlenmiş erken emeklilik sağlayan düzenlemelerden biridir. İtibari hizmet süresi fiilen olmayan ancak kanun koyucu tarafından verilen imkân nedeniyle varsayılan bir sürenin sigortalılık süresine eklenmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun’un Ek 5’inci maddesi:
“506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların, aşağıda sayılan görevlerde geçen sigortalılık sürelerine, bu sürelerin her tam yılı için, hizalarında gösterilen süreler, sigortalılık süresi olarak eklenir.
Sigortalılar Hizmetin Geçtiği Yer Eklenecek Süre
I-a) 212 sayılı Kanunla değiştirilen 5953 sayılı basın mesleğinde çalışanlarla çalıştıranlar arasındaki münasebetleri düzenliyen kanun kapsamına tabi olarak çalışan sigortalılar.
5953 sayılı Kanunu Değiştiren 212 sayılı Kanunun birinci maddesi kapsamıma giren, 90 gün,
b) Basın kartı yönetmeliğine göre basın kartına sahip olmak suretiyle gazetecilik yaparken, kamu kurumlarına giren ve bu kurumlarda meslekleriyle ilgili görevlerde istihdam edilen sigortalılar.
Basın müşavirlikleri
II - (Değişik bent: 20/06/1987 - 3395/13 md.)
Basım ve gazetecilik işyerlerinden 1475 sayılı Kanun ve değişikliklerine göre çalışan sigortalılar,
a) Solunum ve cilt yoluyla vücuda geçen gaz veya diğer zehirleyici maddelerle çalışılan iş yerleri,
b) Fazla gürültü ve ihtizaz yapıcı makine ve aletlerle çalışarak iş yapılan işyerleri,
c) Doğrudan doğruya yüksek hararete maruz bulunarak çalışılan işyerleri,
d) Fazla ve devamlı adali gayret sarf edilerek iş yapılan işyerleri,
e) Tabii ışığın hiç olmadığı ve münhasıran suni ışık altında çalışılan işyerleri,
f) Günlük mesainin yarıdan fazlası saat 20.00'den sonra çalışılarak yapılan işyerleri
III - (Ek bent: 20/06/1987 - 3395/13 md.) Denizde Gemi adamları, gemi ateşçileri, kömürcüler, dalgıçlar.
IV - (Ek bent: 20/06/1987 - 3395/13 md.)
1. Çelik, demir ve tunç döküm,
(...)*, fabrika,
2. Zehirli, boğucu, yakıcı, öldürücü atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz da çalışanlar, maskesi ile çalışmayı gerektiren işlerde,
3. Patlayıcı maddeler yapılmasında,
4. Kaynak işlerinde çalışanlarda,
Kesirlerin hesaplanmasında tam yıl 360 gün olarak alınır. Fiilen çalışılmış güne eklenecek itibari hizmet günü sayısının bulunmasında (Çalışılan gün sayısı x 0,25) formülü uygulanır.” Düzenlemesini içermektedir.
Bu yönüyle davanın yasal dayanağı, 506 sayılı Kanunun Ek 5’inci maddesidir. Anılan maddeye göre, sigortalıların itibari hizmetten yararlanabilmesi için iki koşulun birlikte gerçekleşmesi gerekir. Birinci koşul sigortalının Basım ve gazetecilik iş yerlerinde çalışması, ikinci koşul ise; II. bendin (a-f) alt bendlerinde yazılı fiziksel dış etkenlerin ve olumsuz çalışma koşullarının olayda ayrıca gerçekleşmesidir.
Uyuşmazlık, davacının davalı iş yerinde geçen çalışmaları yönünden itibari hizmetten yararlanıp yararlanamayacağı noktasında toplanmaktadır.
Dava dosyasındaki kayıt ve belgelere göre, davacının, davalıya ait 84415 sicil numaralı işyerinde 3.5.1993-30.9.2008 tarihleri arası hizmet akdiyle çalıştığı, bakım bölümünde elektrik teknisyeni olarak çalıştığı, davalı işyerinde hekim, kimya mühendisi ve hukukçudan oluşan bilirkişi heyeti ile keşif yapıldığı, davacı ve işveren tanıklarının dinlendiği, tanık beyanları ve işyeri koşullarının incelendiği, yapılan keşif ve tanık beyanlarına göre, elektrik, mekanik ve tesisat bölümünde çalışanların ise günlük çalışma sürelerinin yarısını, üretim bölümlerinde geçirdiği ve bu sürede aynı zararlı etkilere maruz kaldıkları belirtilen soyut bilirkişi raporu ile karar verildiği anlaşılmaktadır.
Yapılan keşif ve bilirkişi raporu incelemesinden, bakım bölümde çalışanların üretim bölümünün alt katında yer aldığı anlaşılmakta olup Mahkemece, öncelikle, elektrik, mekanik ve tesisat teknisyenlerinin bulunduğu bakım onarım bölümünün üretim bölümü ile merdiven veya asansör ile bağlantısının olup olmadığı, bu iki bölüm arasında kapı olup-olmadığı, talep konusu dönemde bakım bölümünün üretim bölümünden etkilenip etkilenmediği araştırılmalı, bakım onarım teknisyenlerinin 3 vardiya çalıştığı, vardiyaların hangi saatler olduğu, davacının hangi vardiyada çalıştığı, bakım elemanlarının vardiyalarda dönüşümlü çalışıp çalışmadığı, rutin bakım ve arıza bakımlarının hangi vardiya saatinde yapıldığı, gece vardiyasında da bakım yapılıp yapılmadığı, teknik bakım elamanlarından hepsinin makinaların bakımında ve arızasında çalışıp çalışmadığı, mekanik teknisyenin dışında çalışan elektrik ve tesisat teknisyenlerinin makinaların bakımında ne gibi bir katkısının bulunduğu, aylık-yıllık-günlük bakım süresi, makinaların ortalama arzılanma durumları ile arıza giderilme süresi belirlenmeli, bakım bölümünde çalışanların vardiya durumları dikkate alınarak bakım onarım işçisi olan davacının hangi tarih aralığında nerede ne iş yaptığını işveren tarafından gönderilen belgeler ve tanık beyanları yardımıyla netleştirmek, ondan sonra bu tarih aralığında üretim bölümünde çalışmasını gerektirir işlerin neler olduğu, düzenli olarak günün yarısını üretim bölümünde geçirmesi gerektiğine dair yapılan işlerin net olarak belirlenip, davacının 506 sayılı Yasa’nın ek 5. maddesi kapsamındaki bölümlerde fiilen geçirdiği çalışma süresi belirlenerek varılacak sonuca göre karar verilmesi gerekir.
O hâlde, taraf vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10.Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde temyiz eden ilgililere iadesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine, dosyanın kararı veren İlk derece Mahkemesine gönderilmesine, 02.06.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.