Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/5326 Esas 2022/9439 Karar Sayılı İlamı

Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi
İlk Derece Mahkemesi : ... 2. İş Mahkemesi


Dava, ölüm aylığını kesen kurum işleminin iptaliyle aylığın yeniden bağlanması gerektiğinin tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince ilamında belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı davalı Kurum tarafından istinaf başvurusunda bulunması üzerine ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince istinaf isteminin esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; babasının ölümü nedeni ile davacı müvekkiline bağlanan dul ve yetim aylığının, davacı müvekkilin boşandığı eşi ile birlikte yaşadığından bahisle kesildiğini, müvekkili ...'in eşi ...'den 15.10.2003 tarihinde TMK 166/3 maddesi gereğince Keskin Asliye Hukuk Mahkemesi 2003/429 Esas, 2003/419 Karar sayılı ilamı ile boşandığını, eşinden boşanan müvekkiline tahsis numarası ile babası ...'den Dul ve Yetim Aylığı bağlandığını, müvekkilinin "boşanmış olduğu eşi ile fiilen birlikte yaşamaya devam ettiği" gerekçesi 5510 sayılı Kanunun 56. maddesi yarınca ... Sigorta İl Müdürlüğü'nden bağlanan dul ve yetim aylığı kesildiğini, müvekkilinin bu kesintiyi ... İli Keçiören İlçesinde yer alan adresine gelen 30.10.2018 tarihli kurum yazısı ile öğrendiğini, kurum tarafından kesilen Dul ve Yetim Aylığının kesilme kararının iptal edilmek sureti ile müvekkiline yeniden bağlanmasını gerektiğini, müvekkilinin maaşı evvelce kızı ... ile boşanma davasına tepki olarak eski damatları Neciphan Anıl'ın asılsız şikâyeti üzerine kesildiğini, müvekkil tarafından yine ... İş Mahkemesi'nin 2013/12 Esas sayılı dosyası ile dava edilmek sureti ile maaşının yeniden bağlandığını, müvekkilinin kızı ...'in boşanmış olduğu eski eşi Neciphan Anıl aleyhinde bu kez de 2017 yılında müşterek çocuğa bağlanan iştirak nafakasının artırımı davasının ikame ettiğini, bu dava ... lehine sonuçlandığını, iş bu davanın hemen ardından şikayet üzerine müvekkilinin maaşının aynı nedenler ile yeniden kesildiğinin SGK tarafından müvekkiline bildirildiğini, bu nedenle asılsız şikâyetlere bir yenisinin daha eklendiğini, müvekkilinin eşi ile ayrıldıktan sonra hem ailesi hem de kendisinin zorluklar çektiği, müvekkilinin kanser hastalığına yakalandığı ve kemoterapi görmek için ... Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ne tedavi amacı ile sık sık gittiğini, müvekkilinin gelirinin yalnızca babasından aldığı dul ve yetim aylığı olduğunu, başkaca geliri bulunmadığını, sosyal güvencesi de olmayan müvekkilinin adeta hastalığı ile baş başa bırakıldığını, müvekkilinin kızı ... babası ile annesinin boşanmasının ardından psikolojik travma geçirdiğini ve halen tedavi gördüğünü, müvekkilinin tedavisi için gerekli masrafları karşılayamadığını bu nedenle çeşitli bankalardan da maaşından kesilmesi talep ve taahhüdü ile krediler kullandığını, maaşın kesilmesi ile birlikte müvekkilinin kullanmış olduğu kredileri ödemesinin imkansız olduğunu, müvekkilin telafisi mümkün olmayan zararlar ile karşı karşıya bulunduğunu, müvekkili ile eski eş ... yaklaşık 15 yıl önce boşandıklarını, boşandıkları tarihten bu yana da birlikte yaşamadıklarını, asgari müşterekleri gereğince bir araya gelmek zorunda kaldıkları zamanlar haricinde de görüşmediklerini, müvekkilinin boşanmış olduğu eşi ile fiilen birlikte yaşamadığından kesilen dul ve yetim aylığının yeniden bağlanması gerektiğini belirterek, dava konusu dul ve yetim aylığının kesilmesi işleminin iptalini, bu yönde ihtiyati tedbir kararı verilmesini istemiştir.
II- CEVAP
Davalı Kurum vekili cevap dilekçesinde özetle; davacının eşi ...'den 15.10.2003 tarihinde Keskin Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 2003/429 E.2003/419 K. Sayılı ilamı ile boşandığını ve müteveffa babası ...'den kendisine yetim aylığı bağlanlandığını, davacının boşanmış olduğu eşi ile fiilen birlikte yaşamaya devam ettiği tespit edildiğinden davacının almış olduğu Yetim aylığının kesildiğini, bu durumun kendisine 30/10/2018 tarihli Kurum yazısı ile bildirildiğini, 5510 sayılı Yasanın 56. maddesi aynen "eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış aylıkları kesilir, bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96. madde hükümlerine göre geri alınır" demek suretiyle davacı ve onun gibi kişilerin kurumdan haksız yere aylık ve gelir almalarının önüne geçilmiştir. 5510 sayılı Yasanın 56. maddesi kapsamında, mahallinde yapılan çevre ve civar soruşturması, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminde yapılan inceleme, emniyet araştırması ve sair kurum kayıtlarında yapılan inceleme ve araştırmalar ve sonucunda düzenlenen Sosyal Güvenlik Denetmenliği Araştırma raporuyla da saptandıktan sonra maaş kesim işlemi yapıldığını, davacı ile boşandığı eşinin boşandıktan sonra da aile düzeni içerisinde birlikte yaşamlarına devam ettikleri tespit edildiği için müvekkil Kurum tarafından bu tür bir işlem yapıldığını belirterek, davanın reddini istemiştir.
III- MAHKEME KARARI
A- İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
“Davacının davasının kabülü ile,
Davalı kurumdan davacının yetim aylığı kesme işleminin iptaline, davacının yetim aylığının 19.04.2013 tarihinden itibaren yeniden bağlanmasına” karar verilmiştir.
B- BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
“Davalı Kurum vekilinin istinaf başvurusunun Hukuk Muhakemeleri Kanununun 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine” karar verilmiştir.
TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ
Davalı Kurum vekili, kurum denetmenlerinin eşlerin birlikte yaşadığını tespit ettiği, emniyet araştırmasında sadece davacının geliniyle görüşüldüğü, tanıkların davacıyı koruma güdüsüyle yanlı beyanda bulundukları, beyanlarının çelişkili olduğu, komşuların eşleri evli olarak bildikleri gerekçeleriyle kararın bozulmasını talep etmiştir.
IV- İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME
Davanın yasal dayanağı olan 5510 sayılı Kanunun 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 56. maddesinin ikinci fıkrasında, eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıklarının kesileceği, bu kişilere ödenmiş olan tutarların, 96. madde hükümlerine göre geri alınacağı yönünde düzenleme yapılmıştır. Anılan maddeye dayalı açılan bu tür davalarda eylemli olarak birlikte yaşama olgusunun tüm açıklığıyla ve taraflar arasındaki uyuşmazlık konusu dönem yönünden ortaya konulması önem arz etmektedir. Bu aşamada, özellikle Anayasa'nın 20., 5510 sayılı Kanunun 59., 100., 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri Ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un 28., 45., 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu'nun 3., 45 – 53., 4857 sayılı İş Kanunu'nun 32., 01.10.2011 günü yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 6., 24 – 33., 189., 190., 191., 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 6., 19., 20., maddeleri ve diğer ilgili mevzuat hükümleri göz önünde bulundurulmak suretiyle yöntemince araştırma yapılmalı, tarafların göstereceği tüm kanıtlar toplanmalı, bildirilen ve dinlenilmesi istenilen tanıkların ifadeleri alınmalı, davacı ile boşandığı eşinin yerleşim yerlerinin saptanmasına ilişkin olarak; muhtarlıktan ikametgah senetleri elde edilmeli, ilgili nüfus müdürlüklerinden sağlanan nüfus kayıt örnekleri ile yerleşim yeri ve diğer adres belgelerinden yararlanılmalı, adres değişiklik ve nakillerine ilişkin bilgilere ulaşılmalı, özellikle ilgili nüfus müdürlüğünden adres hareketleri, tarihleriyle birlikte istenilmeli, ilgililerin su, elektrik, telefon aboneliklerinin hangi adreste kimin adına tesis edildiği saptanmalı, seçmen bilgi kayıtları getirtilmeli, varsa çalışmaları nedeniyle resmi/özel kurum ve kuruluşlara verilen belgelerde yer alan adresler dikkate alınmalı, medula sisteminde kayıtlarda görülen adresler ilgili sağlık kuruluşlarından araştırılmalı, boşanılan eş 4857 sayılı Kanun hükümleri kapsamında yer almakta ise adına ödeme yapılabilecek özel olarak açılan banka hesabı bulunup bulunmadığı belirlenmeli, boşanan eşlerin her ikisinin de adres kayıtlarına göre ayrı ayrı araştırma ve inceleme yapılarak eylemli olarak birlikte yaşama olgusunun bulunup bulunmadığı belirlenmelidir.
Bu tür davalarda eylemli olarak birlikte yaşama olgusunun tüm açıklığıyla ve taraflar arasındaki uyuşmazlık konusu dönem yönünden ortaya konulması önem arz ettiğinden, yukarıda açıklanan ilkeler gereğince; her ne kadar davacının oğluyla birlikte yaşadığı kabul edilerek davanın kabulüne karar verilmişse dedavacı ve eski eşinin fiilen nerede oturdukları tespit edilmemiş, bu adreslerdeki tanıklar tespit edilip dinlenmemiştir.
Davacı ve boşandığı eşinin adres geri izleme belgeleriyle seçmen geri izleme belgeleri de celbedilerek bu adreslerde detaylı araştırma yapılmalı, adreslerdeki komşu, kaapıcı, yönetici, muhtar ve azalar tespit edilerek dinlenmeli, eski eşin tanık beyanında geçen Işıklar köyünde oturup oturmadığı araştırılmalı, köyde kolluk marifetiyle araştırma yapılarak, muhtar, aza, köy imamı gibi kişiler tanık olarak dinlenmeli, oluşacak sonuca göre bir karar verilmelidir.
Bu maddi ve hukuki olgular göz önünde bulundurulmaksızın, mahkemece eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde karar tesisi isabetsizdir.
O halde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, karardan bir örneğin Bölge Adliye Mahkemesine, dosyanın kararı veren İlk derece Mahkemesine gönderilmesine, Üye ...'ın muhalefetine karşı; Başkan ... ile Üyeler ..., ... ve ...'ün oyları ve oyçokluğuyla, 20.06.2022 gününde karar verildi.
KARŞI OY GEREKÇESİ

Somut uyuşmazlıkta, davacı kadın 2003 yılında eşinden boşanmıştır. Davalı kadına boşandıktan sonra 2001 yılında ölen babasından yetim aylığı bağlanmış ve kurum denetim raporu ile 2013-2018 yılları ödenen aylıklar için fiili birliktelik nedeni ile 5510 sayılı Kanunun 56. maddesi uyarınca borç çıkarılmıştır.
Dairemizin 07.10.2021 tarih ve 2021/7072 Esas, 2021/11762 Karar sayılı ilamında yazılan karşı oy gerekçelerimde belirttiğim gibi davacı boşandığında 506 sayılı Kanun yürürlüktedir. 5510 sayılı Kanunun 5754 sayılı Kanunun 68. maddesi ile değişik geçici 1. maddesi uyarınca kesilmede 506 sayılı Kanun uygulanmalıdır. Anılan kanunda ise boşanılan eş ile birlikte yaşama olgusu bir kesilme nedeni olarak düzenlenmemiştir. 5510 sayılı Kanunun 01.10.2008 tarihinden önce gerçekleşen boşanma olgusuna uygulanması olanağı, önceye etki yasağı nedeni ile olanaklı değildir.
Çoğunluğun önceye etki yasağı ilkesine aykırı olarak, lafzi yorum ve sigortalı aleyhine yorumu benimseyerek, sonradan gerçekleşip gerçekleşmediği araştırılarak salt birlikte yaşama ve boşanan eşin desteğini alma koşulunu yeterli kabul etmesi, Kanunun ve Anayasa Mahkemesinin iptal kararının gerekçelerine aykırıdır. Davacının burada boşanma hakkını kötüye kullandığından söz edilemez.
Kaldı ki davacının boşanmasının şiddetli geçimsizlik nedenine dayandığı, 2013 yılında boşandığı eşinin ihbarı üzerine fiili birlikteliğin saptanmadığı, keza davacının eşi aleyhine iştirak nafakasının arttırılması istemi ile dava açması üzerine yine eşinin 2018 yılında tekrar ihbar etmesi üzerine yetim aylığının kesildiği, fiili birlikteliğin kanıtlanamadığı da sabittir.
Açıklanan bu gerekçelerle mahkeme kararının bu gerekçelerle onanması gerekirken, fiili birlikteliğin eksik araştırıldığı gerekçesi ile bozulması görüşüne katılınmamıştır.