Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/7667 Esas 2022/11598 Karar Sayılı İlamı

     Özet:

İş Mahkemesi'nin verdiği bir kararın temyiz süreci inceleniyor. Davada işveren ve iş kazası olmadığı, iş kazasından dolayı sorumlu olmadığının tespiti isteniyor. İlk derece mahkemesi davayı usulden reddederken, istinaf başvurusu sonucu Bölge Adliye Mahkemesi esastan reddetti. Ancak 21. Hukuk Dairesi kararı bozdu, ama daha sonra ilk karara direnilerek dava reddedildi. Bu karar temyiz edilince Hukuk Genel Kurulu, davacının dava açmakta hukuki yararının bulunduğunu ve davanın esasına girilip karar verilmesi gerektiğini belirtti. Kararda, hukuki yarar kavramı ve dava şartları ile ilgili kanun maddeleri de açıklandı: Hukuk Muhakemeleri Kanununun 114. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde, davacının dava açmakta hukuki yararının bulunması dava şartları arasında sayılıyor. Hukuki yararın varlığı da, \"hukuki ve meşru\", \"doğrudan ve kişisel\", \"doğmuş ve güncel\" olması gerekiyor. Tespit davaları için ise, hukuki yararın olabilmesi için üç şartın birlikte varlığı gerekiyor: 1) Davacının bir hakkı veya hukuki durumu güncel bir teh

Mahkemesi :İş Mahkemesi
No :


Dava, işveren ve iş kazası olmadığı, iş kazasından dolayı sorumlu olmadığının tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın usulden reddine dair verilen karara karşı davacı vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesince esastan reddine karar verilmiştir.
(Kapatılan) 21. Hukuk Dairesince kararın bozulduğu, bozma üzerine İlk Derece Mahkemesince önceki kararında direnilerek davanın reddine karar verilmiştir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu “... mahkemece bozma kararından sonra hüküm fıkrasını da kapsayacak şekilde ilk karardan farklı değerlendirmeler de yapılarak Özel Daire denetiminden geçmemiş yeni ve değişik gerekçe ile karar verildiği, bu durumda ortada Hukuk Genel Kurulu tarafından incelenmesi gereken direnme kararı değil, yeni ve değişik gerekçe ile verilen yeni hüküm bulunduğu, Hâl böyle olunca yeni hükme yönelik temyiz itirazları Özel Dairece incelenmesi gerektiği....” belirtilerek dosyanın Dairemize gönderilmesi ve davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü.
Dosyadaki kayıt ve belgelerden; Kayseri 7. iş mahkemesi 2021/17 esas sayılı dosya davacısının ... Başkanlığı, davalısının ... Müth.Taah.Ltd.Şti olup davanın rücuan tazminata ilişkin ve dosyanın derdest olduğu ve bu dosya sonucunun beklenildiği, aynı şekilde Kayseri 4. İş Mahkemesinin 2015/22 esas sayılı dosya davacısının ... davalısının ... ve ... Müth.Taah.Ltd.Şti olup davanın maddi ve manevi tazminata ilişkin ve dosyanın derdest olduğu ve bu dosya sonucunun beklenildiği anlaşılmıştır.
Medeni usul hukukunda hukuki yarar, mahkemeden hukuksal korunma istemi ile bir davanın açılabilmesi için davacının bu davayı açmakta (veya mahkemeden hukuksal korunma istemekte) bir çıkarının bulunmasıdır.
Davacının dava açmakta hukuk kuralları tarafından haklı bulunan (korunan) bir yararı olmalı, hakkını elde edebilmesi için mahkeme kararına ihtiyacı bulunmalı ve davacı mahkemeyi gereksiz yere uğraştırmamalıdır (..., R.; aktaran: Hanağası, E., Davada Menfaat, ... 2009, önsöz VII).
Hukuk Genel Kurulunun 24.06.1992 gün ve 1992/1-347 E., 1992/396 K. ve 30.05.2001 gün ve 2001/14-443 E., 2001/458 K. sayılı kararlarında da belirtildiği üzere buna hukuki korunma (himaye) ihtiyacı da denir (Rechts-schutzbedürfnis). Mahkemelerden hukuki himaye istenmesinde, himayeye değer bir yarar olmalıdır.
Öte yandan, bu hukuksal yararın, "hukuki ve meşru", "doğrudan ve kişisel", "doğmuş ve güncel" olması gerekir (Hanağası, E., a.g.e, s.135).
01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda öğreti ve yargısal kararların bu uygulaması aynen benimsenerek, davacının dava açmakta hukuki yararının bulunması “Dava Şartları” başlıklı 114. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde açıkça dava şartları arasında sayılmıştır.
Bir davada hukuki yarar ilkesinin dava şartı olarak gözetilmesinin yargılamanın amacına ve usul ekonomisi ilkesine uygun olarak yargılama yapılmasına yarar sağlayacağı her türlü duraksamadan uzaktır.
Bu ilkeden hareketle, dava şartı olarak hukuki yararın varlığının mahkemece taraflarca dava dosyasına sunulmuş deliller, olay veya olgular çerçevesinde, kural olarak davanın açıldığı tarihe göre, kendiliğinden ve yargılamanın her aşamasında gözetilmesi gerekir. Bu sayede iç hukukumuzun bir parçası olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme)'nin 6. maddesi ve 1982 Anayasasının 36. maddesinde düzenlenen "hak arama özgürlüğü” nün dürüstlük kuralına uygun kullanılması sağlanabilecek; bu durum, haksız davalar açmak suretiyle, dava hakkının kötüye kullanılmasına karşı bir güvence oluşturacaktır.
Dava açmaktaki hukuki yarar; hukuk düzenince kabul edilmiş meşru bir yarar olmalı, bu yarar dava açan hak sahibi ile ilgili olmalı ve dava açıldığı sırada halen mevcut bulunmalıdır. Ayrıca açılacak davanın ortaya çıkacak tehlikeyi bertaraf edecek nitelikte olması gerekir. Bir kimsenin hakkına ulaşmak için mahkeme kararının o an için gerekli olması durumunda hukuki yararın olduğundan söz edilebilir.
Bir mahkeme kararına ihtiyaç yoksa hukuki yarardan söz edilemez (..., M.; Medeni Usul Hukuku, ... 2011, s.297).
Uyuşmazlığın çözümünde, hukuki yarar kavramının tespit davasındaki yansımasının ne olacağının ayrıca irdelenmesi gerekir.
Tespit davaları, bir hukuki ilişkinin var olup olmadığının tespitine ilişkin davalar olup konusunu hukuki ilişkiler oluşturur. Bu dava türü ile bir hukuksal ilişkinin varlığı veya yokluğu saptanmaktadır. Bu davalarda davacının amacı ve dolayısıyla talep sonucu, bir hukuki ilişkinin varlığının ya da yokluğunun veyahut içeriğinin belirlenmesi olup, istemin kabule şayan olabilmesi için bu davanın konusunu oluşturan hukuki ilişkinin var olup olmadığının mahkemece hemen tespit edilmesinde davacının menfaatinin (hukuki yararının) bulunması gerekir.
Bir hukuki ilişkinin hemen tespit edilmesinde hukuki yararın bulunması, şu üç şartın birlikte varlığına bağlıdır: 1)Davacının bir hakkı veya hukuki durumu güncel bir tehlike ile tehdit edilmiş olmalı; 2) Bu tehdit nedeniyle davacının hukuki durumu tereddüt içinde olmalı ve bu husus davacıya zarar verebilecek nitelikte bulunmalı; 3) Yalnız kesin hüküm etkisine sahip olup cebri icraya yetki vermeyen tespit hükmü bu tehlikeyi ortadan kaldırmaya elverişli olmalıdır.
Davacının tespit davası ile istediği hukuki korunma, diğer dava çeşitlerinden biri ile sağlanabiliyorsa, o zaman davacının o konuda tespit davası açmakta hukuki yararı yoktur. (Kuru/ .../ Yılmaz- Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, ... 2011, 22. baskı, s.274)
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; bu dava sonucunun diğer açılan ve bu dosyayı bekletici mesele yapılan tazminat ve rucü davalarının sonucunu etkileyeceği gözetildiğinde, davacının bu davayı açmakta hukuki yararının bulunduğu anlaşılmakta olup davanın esasına girilip karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
Mahkemenin bu maddi ve hukuki olguları gözetmeksizin eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme sonucu yazılı şekilde karar vermiş olması, usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O halde, davacı vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istem halinde davacıya iadesine, 03.10.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.