Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/10284 Esas 2022/11860 Karar Sayılı İlamı

Bölge Adliye
Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 12. Hukuk Dairesi
No :


Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı davalılar ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ... ve feri müdahil ... vekilleri tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 12.Hukuk Dairesince istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 12.Hukuk Dairesince verilen kararın, davalılar ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ... ve feri müdahil Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacı vekili, davacının davalıların murisi ... ...'in (...) yanında 20/04/2004-03/12/2012 tarihleri arasında çalıştığını, ancak sigorta primlerinin ödenmediğini belirterek davacının davalıların murisi ... ...'in (...) yanında 20/04/2004-03/12/2012 tarihleri arasında çalıştığının tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II-CEVAP
Davalılar ... ve ... vekili cevap dilekçesinde; zaman aşımı itirazında bulunduklarını, davacı ve ailesinin zor durumda olması nedeniyle, davalıların murisinin evinde davacı ve ailesinin barınmasına izin verildiğini, davacının davalıların murisinin yanında çalışmadığını belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Feri müdahil ... vekilinin cevap dilekçesi sunmadığı, duruşmadaki beyanlarında davanın reddini talep ettiği görülmüştür.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
İlk Derece Mahkemesince, “Davanın kabulü ile;
A) Davacı ... ...' ın davalılar murisi ... ... (...) yanında hizmet aktine bağlı olarak asgari ücretle 20/04/2004-03/12/2012 tarihleri arasında çalıştığının tespitine, ” karar verilmiştir.
B-BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
Davalılar ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ... ve feri müdahil ... Kurumu vekillerinin istinaf başvurularının 6100 sayılı HMK'nın 353/1-b.1 maddesi gereğince ayrı ayrı esastan reddine,
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Temyiz eden davalılar vekilleri kararın usul ve yasaya aykırı olduğunu belirterek kararın bozulmasını istemiştir.
Temyiz eden Feri Müdahil kurum vekili kararın bozulmasını istemiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Davanın yasal dayanağı 506 sayılı Kanunun 79/10. ve 5510 sayılı Kanunun 86/9. maddeleri olup anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan ... hakkının korunabilmesi için, tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip gerek görüldüğünde kendiliğinden araştırma yapılarak delil toplanabileceği açıktır.
6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir. İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan ... haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da davacının Kurum sicil dosyası, işyeri özlük dosyası temin edilip işyerinin Kanunun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlendikten sonra iddia edilen çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri, hangi işyerinde ne iş yapıldığı, işyerinin kapsam, kapasite ve niteliği, prime esas kazanca tabi ücretin ne olduğu, çalışmanın sürekli, kesintili olup olmadığı eksiksiz bir şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
Taraf tanıklarının sözleri değerlendirilirken bunların inandırıcılığı üzerinde durulmalı, verdikleri bilgilere nasıl vakıf oldukları, işveren ve işçiyle, işyeriyle ilişkileri, bazen uzun yılları kapsayan bilgilerin insan hafızasında yıllarca eksiksiz nasıl taşınabileceği düşünülmeli ve tanıklar buna göre dinlenilmeli, re’sen araştırma kapsamında sadece taraf tanıkları ile yetinilmeyip mümkün oldukça işyerinin müdür, amir, şef, ustabaşı ve postabaşı gibi görevlileri ve o işyerinde çalışan öteki kişiler ile o işyerine komşu ve yakın işyerlerinde bu yeri bilen ve tanıyanlar dahi dinlenerek tanık beyanlarının sağlığı denetlenmeli ve çalışma olgusu böylece hiç bir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirlenmelidir.
Somut olayda, yukarıdaki açıklamalar kapsamında yeterli araştırma yapılmadığı, mahkemece; davacının annesi tarafından davalılar aleyhine açılan ve kesinleşen hizmet tespit davası, yine davacının annesi tarafından eşi ile birlikte yaşadığı iddiası ile kesilen aylığının yeniden bağlanması istemli kurum işleminin iptali davasında dinlenen tanık beyanları, davacının kuran kursundan gelen yazı cevabı, davacının çalışma iddia dönemde 18 yaşını doldurmuş olması, davacının mernis yerleşim kayıtları dikkate alınarak, davacının annesi ile birlikte davalıların murisi ... ...'in iki katlı evinde kalarak, ... ...'in bakımını üstlendiği, evlendikten( 03/02/2009) sonra da eşinin mernis adresine kayıt yaptırsa da eşi ve çocuklarıyla bakımını üstlendiği kişinin evinde kalmaya devam ettiğini, davacının hizmet tespiti talep edilen dönemde başka bir işte çalıştığı veya çalışma süresinin kesintiye uğradığı yönünde herhangi bir delil bulunmadığını kabul ile davanın kabulüne dair karar verilmiş ise de karar eksik inceleme ve araştırmaya dayalıdır.
Mahkemece yapılacak iş; davacının hizmet tespitini talep ettiği dönem yönünden, davacının beyanı alınarak, tam olarak ne iş yaptığı, davalılar murisine bakım hizmeti dışında hangi işleri yaptığı, ücreti nereden, kimden aldığı, evlenmeden önce ve evlendikten sonra nerede kaldığı açıklığa kavuşturulmalı, davacının çalışmasının (annesi ile birlikte çalışma iddasının olması karşısında) tam zamanlı mı? Kısmi süreli mi? Olup olmadığı irdelenmeli, davacının bakım dışında başka işler, temizlik, alışveriş v.s gibi yaptığını beyan etmesi halinde bu hususlar araştırılıp açıklığa kavuşturulmalı, diğer taraftan talep edilen 20/04/2004-03/12/2012 çalışma dönemi içerisinde davacının ilki; 05.06.2011 yatış 07.06.2011 taburcu ikincisi; 01.10.2012 yatış 03.10.2012 taburcu şeklinde olmak üzere iki adet doğum yaptığının nüfus kaydı ve gelen belgelerden anlaşılması karşısında, doğum öncesi ve sonrası makul sürelerde çalışmanın olamayacağının gözetilmeli ve varılacak sonuca göre bir karar verilmelidir.
Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular göz ardı edilerek, eksik araştırma ve inceleme sonucu yazılı şekilde hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O hâlde, davalılar ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ..., ... ve feri müdahil Kurum vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 12. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 12. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde ilgilisine iadesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine, 05/10/2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.