AYM 2014/76 Esas 2014/142 Karar Sayılı Norm Denetimi İlamı

Esas Sayısı : 2014/76

Karar Sayısı : 2014/142

Karar Günü : 11.9.2014

R.G. Tarih-Sayı : 4.3.2015-29285 

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Tokat İdare Mahkemesi

İTİRAZIN KONUSU : 25.4.2006 günlü, 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu"nun 44. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (g) bendi ile (3) ve (4) numaralı fıkralarının Anayasa"nın 36. maddesine aykırılığı ileri sürülerek iptaline karar verilmesi istemidir.

I- OLAY

 Davalıların tebligata yarar açık adreslerinin bildirilmesi istemiyle davacı tarafından Nüfus Müdürlüğüne yapılan başvurunun reddedilmesi üzerine açılan davada, Anayasa"ya aykırılık iddiasını ciddi bulan Mahkeme, iptalleri için başvurmuştur.

 III- YASA METİNLERİ

A- İtiraz Konusu Yasa Kuralı

 Kanun"un itiraz konusu bent ve fıkraları da içeren 44. maddesi şöyledir:

 "Nüfus kayıt örneğini almaya yetkili olanlar

MADDE 44 - (1) Nüfus kayıt örneklerini;

a) Bakanlık,

b) Dış temsilcilikler,

c) Asker alma işlemleri için Milli Savunma Bakanlığı,

ç) Adlî makamlar,

d) Adlî işlemlerle sınırlı olmak üzere kolluk kuruluşları,

e) Evlenme işlemleri için evlendirme işlemini yapmaya yetkili olanlar,

f) Ölüm işlemleri için resmî sağlık kuruluşları,

g) Kaydın sahipleri veya bunların eşleri ile veli, vasi, alt ve üst soyları ya da bu kişilere ait vekillik belgesini ibraz edenler,

nüfus müdürlüklerinden doğrudan almaya yetkilidirler.

(2) Birinci fıkrada sayılanlar dışında kalan kurumlar ve tüzel kişiler, yazılı olarak başvurmak ve istem nedenini açıkça belirtmek suretiyle Bakanlık veya mülkî idare amirinin emri ile nüfus kayıt örneğini alabilirler. Bakanlık bu madde hükümlerini işletmek üzere Kimlik Paylaşımı Sistemi kurar.

(3) Yerleşim yeri adresi ve diğer adres bilgilerinin verilmesi kişinin rızasına bağlıdır.

(4) Birinci fıkranın (g) bendinde sayılan kişiler dışında kalan üçüncü şahıslar medenî hal bilgisi dışında bir kişinin nüfus kaydına ilişkin örnek veya bilgi alamazlar."

 B- Dayanılan Anayasa Kuralı

 Başvuru kararında, Anayasa"nın 36. maddesine dayanılmıştır.

 IV- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Serruh KALELİ, Alparslan ALTAN, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Zehra Ayla PERKTAŞ,  Recep KÖMÜRCÜ, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI,  Erdal TERCAN, Muammer TOPAL, Zühtü ARSLAN ve M. Emin KUZ"un katılımlarıyla 22.4.2014 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

V- ESASIN İNCELENMESİ

Başvuru kararı ve ekleri, Raportör Ömer DURAN tarafından hazırlanan işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu yasa kuralları, dayanılan Anayasa kuralı ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Başvuru kararında, herkesin adil yargılanma hakkına sahip olduğu, bu hakkın kapsamının mahkemeye erişim hakkını da içerdiği, avukatlığın kamu hizmeti ve serbest bir meslek olduğu, itiraz konusu kurallarda kamu hizmeti ifa eden ve kamu kurumlarından her türlü bilgi ve belge edinmeye yetkili olan avukatlara yer verilmeyerek eksik düzenleme yapıldığı, bu durumun ise hukuk davalarında uygulanan taraflarca getirilme ilkesinin uygulanmasını güçleştirdiği, böylelikle hak arama hürriyeti ve adil yargılanma hakkı kapsamında mahkemeye erişim hakkının kısıtlandığı belirtilerek kuralların, Anayasa"nın 36. maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

İtiraz konusu kurallarda, nüfus kayıt örneklerinin; kaydın sahipleri veya bunların eşleri ile veli, vasi, alt ve üst soyları ya da bu kişilere ait vekillik belgesini ibraz edenlere verilebileceği, sayılan kişiler dışında kalan üçüncü şahısların, medenî hâl bilgisi dışında, bir kişinin nüfus kaydına ilişkin örnek veya bilgi alamayacağı ve nihayet yerleşim yeri ve diğer adres bilgilerinin verilmesinin ilgili kişinin rızasına bağlı olduğu düzenlenmektedir.

Anayasa"nın hak arama hürriyetini düzenleyen 36. maddesinin birinci fıkrasında, "Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir." denilerek yargı mercilerine davacı ve davalı olarak başvurabilme ve bunun doğal sonucu olarak da iddia, savunma ve adil yargılanma hakkı güvence altına alınmıştır. Kişinin uğradığı bir haksızlığa veya zarara karşı kendisini savunabilmesinin ya da maruz kaldığı haksız bir uygulama veya işleme karşı haklılığını ileri sürüp kanıtlayabilmesinin, zararını giderebilmesinin en etkili yolu, yargı mercileri önünde dava hakkını kullanabilmesidir.

Anayasa"nın 36. maddesinde güvence altına alınan hak arama özgürlüğünün temel unsurlarından biri mahkemeye erişim hakkıdır. Mahkemeye erişim hakkı, hukuki bir uyuşmazlığın bu konuda karar verme yetkisine sahip bir mahkeme önüne götürülmesi hakkını da kapsar. Hak arama özgürlüğü demokratik hukuk devletinin vazgeçilmez unsurlarından biri olup tüm bireyler açısından mümkün olan en geniş şekilde güvence altına alınmalıdır.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu"nun 119. maddesinin (2) numaralı fıkrasında öngörülen hâkimin davacıya eksikliği tamamlaması için bir haftalık kesin süre vermesi ve bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması hâlinde davanın açılmamış sayılacağı yönündeki kural, yerleşim yeri adresinin dava dilekçesinde hiç gösterilmemesi durumuna ilişkindir. İtiraz konusu kurallarda ise genel olarak nüfus kayıtlarının verilmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Bu durumda, 6100 sayılı Kanun"un 119. maddesinin (2) numaralı fıkrası ile itiraz konusu kurallar arasında doğrudan doğruya bir bağlantı ya da neden-sonuç ilişkisinin bulunmadığı açıktır.

Diğer taraftan, davacı, davalının yerleşim yeri adresini bulamadığı ya da bilemediği takdirde mahkeme aracılığıyla resmi kurumlardan adres araştırması yapılmasını isteyebileceği gibi ilanen tebligat başta olmak üzere Tebligat Kanunu"nun ilgili hükümlerinden de faydalanabilecektir. Bir başka ifadeyle, böyle bir durumda, davacının davalının yerleşim yeri adresini itiraz konusu kurallarda öngörülen yol dışında elde edebileceği başka yollar bulunduğundan, davanın sırf bu nedenle reddedilmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Dolayısıyla, itiraz konusu kurallardaki düzenlemenin hak arama özgürlüğünü ve adil yargılanma hakkını daraltan ya da ortadan kaldıran bir niteliği bulunmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle, itiraz konusu kurallar Anayasa"nın 36. maddesine aykırı değildir. İptal isteminin reddi gerekir.

VI- SONUÇ      

25.4.2006 günlü, 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu"nun 44. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (g) bendi ile (3) ve (4) numaralı fıkralarının Anayasa"ya aykırı olmadıklarına ve itirazın REDDİNE, 11.9.2014 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.