Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2021/2744 Esas 2022/2095 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2021/2744
Karar No : 2022/2095


TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Kurumu
VEKİLİ : …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Odası
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Daireleri Müşterek Heyetinin 17/12/2020 tarih ve E:2014/39, K:2020/3745 sayılı kararının davanın reddine yönelik kısmının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri Büro Tescil Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği'nin 1/f, 3/m, 3/n, 17., 18., 21., 23., 30., 33/b, 33/d, 33/f, 33/h maddeleri ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası Mesleki Denetim Yönergesi'nin 2., 3., 8/1., 11. ve 17. maddelerinin iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Daireleri Müşterek Heyetinin 17/12/2020 tarih ve E:2014/39, K:2020/3745 sayılı kararıyla;
01/02/2008 tarih ve E:2007/10829, K:2008/1745 sayılı davanın ehliyet yönünden reddine ilişkin kararının davacı tarafından temyiz edilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/12/2012 tarih ve E:2008/1241, K:2012/2750 sayılı kararı ile bozulduğu belirtilerek,
Usul yönünden;
İzmir Ticaret Odası adına yönetim kurulu başkanı tarafından verilen şikâyet dilekçesi üzerine açılan soruşturma sonucu düzenlenen raporla ilgili olarak Rekabet Kurulu tarafından verilen nihai kararın açılan davada usul yönünden iptali yolundaki yargı kararı üzerine, iptal edilen 02-04/40-21 sayılı kararla ilgili dosyanın yeniden açıldığı ve dava aşamasındaki kesinleşmiş yürütmenin durdurulması yolundaki kararda yer alan gerekçeler nedeniyle TMMOB ile TMMOB Şehir Plancıları Odası hakkında idari para cezası verilmesine hukuki engel teşkil ettiği görülen Yönetmeliklerin iptali istemiyle dava açılmasına karar verildiği dikkate alındığında, Rekabet Kurulu nezdinde idari karar alma sürecinin devam ettiği anlaşıldığından, dava konusu yapılan Yönetmeliklerin, Rekabet Kurulunun karar alma sürecinde uygulama görecek olması nedeniyle açılan davanın süresinde olduğu sonucuna varıldığı, bu sebeplerle davanın süre yönünden reddedilmesi gerektiği yolundaki usule yönelik itirazların yerinde görülmediği,
Nitekim Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 31/10/2019 tarih ve E:2017/3087, K:2019/4885 sayılı kararının da bu yönde olduğu,


Esas yönünden;
Davanın, TMMOB Şehir Plancıları Odası Mesleki Denetim Yönergesi'nin 2., 3., 8/1., 11. ve 17. maddelerinin iptali yönünden incelenmesinden;
Davalı Oda tarafından Dairelerinin 29/04/2014 tarihli ara kararına verilen cevapta dava konusu Mesleki Denetim Yönergesi'nin yürürlükte bulunmadığı belirtildiğinden, dava konusu bu düzenleyici işlemin ilgili maddeleri yönünden karar verilmesine yer olmadığı sonucuna varıldığı,
Dava dilekçesinde TMMOB Şehir Plancıları Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri Büro Tescil Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği'nin 1/f, 3/m, 3/n, 17., 18., 21., 23., 30., 33/b, 33/d, 33/f, 33/h maddelerinin iptalinin talep edildiği, fakat davanın açıldığı tarih olan 30/07/2007 tarihinde 29/05/2002 tarih ve 24769 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve halen yürürlükte bulunan TMMOB Şehir Plancıları Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri Büro Tescil Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği'nin 3. maddesinin (m) ve (n) bentleri ile 33/b, 33/d, 33/f, 33/h maddelerinin bulunmadığının anlaşıldığı,
Yönetmeliğin dava konusu 1/f ve 17. maddelerinin 19/01/2005 tarih ve 25705 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişiklikle, 18., ve 21. maddelerinin ise 29/07/2011 tarih ve 28009 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişiklikle yeniden düzenlendiği, Yönetmeliğin son halinin ise toplam 28 madde olduğu, Yönetmeliğin isminin “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri, Büro Tescil, Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği” olarak değiştirildiğinin görüldüğü,
Her ne kadar davacı Kurum tarafından, madde numaraları verilmek suretiyle iptali talep edilen dava konusu düzenleyici işlem ile madde numaraları ve Yönetmelik ismi örtüşmese de dava dilekçesi içeriği incelendiğinde davacı tarafından; dava konusu Yönetmelik ile serbest şehircilik hizmetlerinin asgari ücretlerinin tespit esaslarının belirlenmesi, asgari ücret tespit ve denetleme sistemi getirilmesi, asgari ücretlere riâyet edilmesini sağlamaya yönelik kuralların 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlâl ettiği iddiası ile davanın açıldığı anlaşıldığından, davanın belirtilen iddia çerçevesinde incelenmesinin gerektiği,
Dava konusu Yönetmelik maddelerinin iptal isteminin incelenmesi;
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun 2. maddesinin (b) bendi uyarınca, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, meslek mensuplarının müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, gerek üyelerinin gerekse de mesleğin onurunu korumak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü, mesleğin icrasında uyulacak bir takım ilke ve kuralları belirlemek ve bu yönde düzenleme yapma yönünde görev ve yetki sahibi olduğu,
Bu itibarla, Kanun'da belirtilen bu amaçlara hizmet etmek üzere, meslek odasınca dava konusu Yönetmelik ile serbest şehircilik hizmetlerinin asgari ücretlerinin tespit esaslarının belirlenmesi, asgari ücret tespit ve denetleme sistemi getirilmesi, asgari ücretlere riâyet edilmesini sağlamaya yönelik kuralların düzenlenmesine yönelik dava konusu düzenleyici işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı,
Ayrıca, davacı Rekabet Kurumu tarafından şehir plancılığı alanında hizmet üretip satan serbest meslek mensuplarının her birinin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 3. maddesi anlamında “teşebbüs” olduğuna, TMMOB Şehir Plancıları Odasının ihlâl konusu eylemler bakımından 4054 sayılı Kanun’un 3. maddesi anlamında birer “teşebbüs birliği” olduğuna, dava konusu düzenleyici işlemlerin asgari ücretleri belirlemeye ilişkin karar ve uygulamaların 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesine aykırı olduğu yönündeki iddialarının aksine dava konusu düzenlemeler ile hedeflenen amacın, rekabeti önlemek değil kamu yararı doğrultusunda haksız rekabetin ve niteliksiz hizmetin önüne geçmek olduğu sonucuna varıldığı,
gerekçeleriyle, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası Mesleki Denetim Yönergesi'nin 2., 3., 8/1., 11. ve 17. maddelerinin iptali istemi hakkında karar verilmesine yer olmadığına, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri Büro Tescil Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği yönünden ise davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Davacı tarafından, fiyat rekabetini yok etmenin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun uyarınca rekabet ihlali niteliğinde olduğu, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının da 4054 sayılı Kanun'a tabi olduğu, bu yaklaşımın Danıştay'ın yerleşik içtihatlarında da kabul gördüğü, Kurumlarınca benzer gerekçelerle TMMOB Disiplin Yönetmeliği, Asgari Ücret Yönetmeliği, Mimarlık Mühendislik Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliğinin bazı maddelerinin iptali talebiyle açılan davada yürütmenin durdurulmasına karar verildiği, anılan kararda, Kanun'da odalara asgari ücret belirleme yetkisi verilmediğinin kabul edildiği belirtilerek, temyize konu kararın davanın reddine ilişkin kısmının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Davalı idare tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ … 'NIN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Daire kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
İLGİLİ MEVZUAT :
Anayasa'nın "Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları" başlıklı 135. maddesinde, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşlarının; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleri oldukları belirtilmiş; "Yönetmelikler", başlıklı 124. maddesinin dava konusu Yönetmeliğin tesis edildiği ilk halinde, "Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilirler." kuralına yer verilmiştir.
Anayasa'nın "Temel Hak ve Ödevler" başlıklı ikinci kısmının "Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler" başlıklı üçüncü bölümünde yer alan 48. maddesinde, çalışma ve sözleşme hürriyeti düzenlenmiştir. Buna göre, herkesin dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahip olduğu, özel teşebbüsler kurmanın serbest olduğu, Devletin, özel teşebbüslerin milli ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alacağı belirtilmiş; Anayasa'nın 13. maddesinde de, temel hak ve hürriyetlerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasa'nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği, bu sınırlamaların, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı düzenlenmiştir.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun 2. maddesinin 2. fıkrasının (b) bendinde, "mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak"; (c) bendinde ise, "mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlâkını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak" Birliğin başlıca kuruluş amaçları arasında sayılmıştır.
Anılan Kanun'un 32. maddesinde de "Odaların gelirleri" sayılmış olup, bu gelirler arasında maddenin (c) bendinde "hizmet karşılığı alınan ücretlere" yer verilmiş; 39. maddesinde ise, "Bu kanun hükümleri müteşebbis heyetlerce ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek bir talimatname ile tatbik olunur." düzenlemesi yer almıştır.
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, Kanun'un amacının, mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamak olduğu belirtilmiş; "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde, "teşebbüs", "piyasada mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kişilerle, bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımdan bir bütün teşkil eden birimler" olarak tanımlanmış; 4. maddesinde, "Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır.
Bu hâller, özellikle şunlardır:
a. Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi,
b. Mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması ya da kontrolü,
c. Mal veya hizmetin arz ya da talep miktarının kontrolü veya bunların piyasa dışında belirlenmesi,
d. Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması, kısıtlanması veya piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin boykot ya da diğer davranışlarla piyasa dışına çıkartılması yahut piyasaya yeni gireceklerin engellenmesi,
e. Münhasır bayilik hariç olmak üzere, eşit hak, yükümlülük ve edimler için eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması,
f. Anlaşmanın niteliği veya ticari teamüllere aykırı olarak, bir mal veya hizmet ile birlikte diğer mal veya hizmetin satın alınmasının zorunlu kılınması veya aracı teşebbüs durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın ya da hizmetin diğer bir mal veya hizmetin de alıcı tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da arz edilen bir mal veya hizmetin tekrar arzına ilişkin şartların ileri sürülmesi" kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava, 29/05/2002 tarih ve 24769 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri, Büro Tescil, Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği" ile serbest şehircilik hizmetlerinin asgari ücretlerinin tespit esaslarının belirlenmesi, asgari ücret tespit ve denetleme sistemi getirilmesi, asgari ücretlere riâyet edilmesini sağlamaya yönelik kuralların 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlâl ettiği iddiası ile açılmıştır.
29/05/2002 tarih ve 24769 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Planlama Mimar Mühendisleri Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri, Büro Tescil, Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği'nin, "Amaç" başlığı altındaki 1. maddesinin (f) bendinde, "Bu Yönetmelik; üretilecek Serbest Şehircilik Hizmetleri için en az ücretleri ve tavsiye niteliğindeki ücretleri belirlemek ve mesleki denetimini sağlamak amacıyla hazırlanmıştır." kuralına; "Hukuki Dayanak" başlığı altındaki 3. maddesinde; "Bu Yönetmelik, 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Kanunu, ile 22/04/1990 tarihli ve 20500 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği ve TMMOB Asgari Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmelik uyarınca hazırlanmıştır." hükmüne yer verilmiş; "Tanımlar ve Kısaltmalar" başlığı altındaki 4. maddesinin (k) bendinde, "Mesleki Denetim Uygulamasının, meslek ve meslektaş hak ve çıkarlarını korumak, geliştirmek, serbest şehircilik hizmetlerinin yetkili meslek adamlarınca yapılmasını sağlamak, eşit rekabet koşullarını oluşturmak, nitelikli, güvenilir ve yüksek teknik özelliklere sahip, Serbest Şehircilik Bürosu tarafından yapılan, tüm Serbest Şehircilik Hizmetinin Yönetmelik ve ekleri çerçevesinde, Oda tarafından incelenmesi, denetlenmesi ve bunların kayıtlarının tutulması işlemini; n) bendinde, "En Az Ücret: Serbest Şehircilik Bürolarınca üretilen her türden Serbest Şehircilik Hizmeti için uygulanacak taban ücreti,"; o) bendinde, "En Az Ücret Tablosu: Serbest Şehircilik Bürolarınca üretilen ve yine bu tabloda tanımlanmış Serbest Şehircilik Hizmetleri için uygulanacak taban ücretlerin nasıl hesaplanacağının belirtildiği ve gelişmelere bağlı olarak Yönetim Kurulunca tanımlanabilecek, bu hesaplamalarda kullanılacak birim fiyatlar, katsayılar, ilkeler ve kabulleri içeren tabloyu,"; (p) bendinde ise, "mesleki denetim ücretinin, Serbest Şehircilik Bürosunun Serbest Şehircilik Hizmetlerinin denetimi karşılığı olarak ödediği ücreti" ifade ettiği düzenlenmiştir.
"Mesleki Denetim Uygulaması" başlıklı değişik 14. maddesinde, "Serbest Şehircilik Bürosu yaptığı veya yaptırdığı, en az ücretleri belirlenmiş Serbest Şehircilik Hizmeti kapsamındaki her türden proje ve ekleri ile ilgili dokümanları, Odaya vererek Mesleki Denetim Uygulamasından geçirmek ve uygunluk sağlamak zorundadır." kuralına; "Mesleki Denetim Uygulaması İlkeleri" başlıklı 15. maddesinin değişik 1. fıkrasında, "Serbest Şehircilik Hizmeti, bu Yönetmelik ve bu Yönetmeliğe göre düzenlenecek Yönerge, Form, En Az Ücret Tablosu ve benzeri belgeler çerçevesinde incelemeye alınır. Mesleki Denetim Uygulaması, Serbest Şehircilik Hizmetinin bu Yönetmelik hükümlerince kayıt ve tescilini yaptırmış Serbest Şehircilik Bürosu ve Yetkili Serbest Şehircilerce ve En Az Ücret Tablosuna uygun olarak gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğine ilişkin olarak yapılır."... kuralına; "Mesleki Denetim Uygulamasının Yapılma Aşaması" başlıklı değişik 16. maddesinde, "Mesleki Denetim Uygulaması, Serbest Şehircilik Hizmetinin onaylanmak üzere ilgili idareye sunulmadan önce yaptırılır.
Yaptıkları Serbest Şehircilik Hizmetini süresi içinde Mesleki Denetim Uygulamasına getirmeyen, Mesleki Denetim Uygulaması aşamasında kasıtlı olarak yanıltıcı bilgi ve belge veren ve bu Yönetmelik doğrultusunda düzenlenecek en az ücret tablosuna uymayan "Serbest Şehircilik Büroları yazılı olarak uyarılırlar. 15 gün içinde eksiklik ve yanlışlık düzeltilmezse Serbest Şehircilik Bürosunun tescilleri üç ay süre ile iptal edilir. Tekrarı halinde her tekrar için iptal süresi ikişer ay uzatılarak uygulanır. Yönetim Kurulu bu durumda Yetkili Serbest Şehirciyi Onur Kuruluna sevk eder." kuralına; "Mesleki Denetim Uygulamasının Onay İçeriği" başlıklı değişik 17. maddesinde, Serbest Şehircilik Hizmeti kapsamında gerçekleştirilen Mesleki Denetim Uygulaması işlemi KAYDEDİLMİŞTİR ibaresinin, Oda mührü ve yetkili kişinin imzasının dokümanlar üzerinde bulunmasıyla veya Mesleki Denetim Uygulaması yapıldığına ilişkin, bir belge ile belirtilir. Bu işlem, içeriğin denetlenmesi ve onaylanması anlamını taşımaz." kuralına, "Mesleki Denetim Uygulaması Ücretinin Belirlenmesi" başlıklı değişik 18. maddesinde ise; "Serbest şehircilik hizmetlerine yönelik mesleki denetim uygulaması ücretleri, Oda Yönetim Kurulu tarafından her yıl en az bir kez maktu ücretler olarak belirlenerek üyelere internet ortamında duyurulur." hükmüne yer verilmiştir.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nda ve bu Kanun'a dayanılarak yürürlüğe konulan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası Ana Yönetmeliği'nin "Odanın Kuruluşu ve Amacı" başlıklı 1. maddesinde, "6235 sayılı Kanuna göre kurulan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) bünyesi içinde oluşturulan ve Türkiye sınırları içinde meslek ve sanatlarını uygulamaya yetkili olan, mesleki etkinlikte bulunan şehir plancılarını örgütü içinde toplayan, tüzel kişiliğe sahip, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan Şehir Plancıları Odası (ŞPO, Oda) 6235 sayılı Kanuna göre hazırlanan bu Ana Yönetmelik hükümlerine bağlıdır." kuralına; 3. maddesinde ise, "...meslek ve sanatlarını uygulamaya yasal olarak yetkili bulunan, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının, mesleki faaliyette bulunabilmek veya meslekleri ile ilgili bir işte çalışabilmek; Odanın meslek alanı ile eğitim faaliyetinde bulunabilmek için Şehir Plancıları Odası`na üye olmaları ve yükümlülüklerini yerine getirmeleri zorunludur." kuralına yer verilmiştir.
Anılan düzenlemelere göre, şehir planlama hizmeti alacak gerçek veya tüzel kişilerin, meslek alanında faaliyette bulunabilmek için Şehir Plancıları Odası'na üye olmak zorunluluğunda bulunan bir meslek mensubu ile Oda tarafından belirlenen en az ücrete uygun bir sözleşme yapmaları gerekmektedir.
Bu çerçevede, söz konusu düzenlemelerin sözleşme özgürlüğüne, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'na, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve ilgili diğer mevzuat hükümlerine uygunluğunun irdelenmesi gerekmektedir.
Şehir planlama hizmeti alacak gerçek veya tüzel kişilerin meslek alanında faaliyette bulunabilmek için Şehir Plancıları Odası'na üye olmak zorunluluğunda bulunan bir meslek mensubu arasında yapılacak sözleşmenin unsurlarından biri de sözleşmenin bedelidir. Sözleşmedeki bedelin taraflarca serbest olarak belirlenmesi asıldır. Nitekim bedeli kararlaştırma konusundaki anlaşma serbestisi de sözleşme özgürlüğü kapsamında olup anayasal koruma altındadır. Sözleşme serbestisini sınırlayacak nitelikteki bir kuralın ise, yine Anayasa'da tanımlanan sınırlama sebeplerine uygun olarak kanunla konulması gerekmektedir.
Ülkemizde, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının çoğunun asgari ücret belirleme yönünde faaliyetlerinin bulunduğu görülmekte ise de, ilgili kanunlarında (Örneğin Avukatlık Kanunu, Türk Diş Hekimleri Birliği Kanunu, Türk Tabipleri Birliği Kanunu, Sigortacılık Kanunu, Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair Kanun, Noterlik Kanunu, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu) bu kuruluşların asgari ücret tarifelerini hazırlamak veya belirlemek konularında açıkça yetkilendirilmiş oldukları görülmektedir.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası'na 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nda doğrudan mensupları için en az ücret belirleme yetkisi veren bir kural bulunmamaktadır. Dolayısıyla ilgili kanunlarda yer verilmeyen bir yetkinin Yönetmelik hükümleri ile düzenlenmesi açıkca hukuka aykırıdır.
Bu nedenle, Anayasal koruma altındaki sözleşme özgürlüğünün ancak kanunla sınırlanabilmesi mümkün olduğundan, taraflar arasında serbestçe belirlenmesi gereken sözleşmenin bedel unsuruna, kanuni dayanağı bulunmaksızın, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası tarafından asgari ücret tarifesi ve alınacak ücret esaslarının belirlenmesi suretiyle müdahale edilemeyeceği açıktır.
Ayrıca, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 4. maddesinde, "Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasak" olduğu düzenlendikten sonra aynı maddenin 1. fıkrasının (a) bendinde; "Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesinin" rekabeti engelleyici ve yasak olduğu kurala bağlanmıştır.
Dolayısıyla meslek odasına üye olan ve şehir plancılığı alanında hizmet üretip satan serbest meslek mensuplarının dava konusu düzenleyici işlem ile asgari ücretlerinin belirlenmesine ilişkin karar ve uygulamaların mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi niteliğinde ve 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesine de aykırı olduğu açıktır.
Bu itibarla, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası tarafından, üyelerinin müşterilerine verdikleri hizmetler karşılığında tahsil edecekleri ücret ve masrafların tutar ve sınırlarına ilişkin esasların belirlenerek asgari tarife uygulanmasında hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Diğer yandan, davacı tarafından dava dilekçesinde Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri Büro Tescil Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği'nin 1/f, 3/m, 3/n, 17., 18., 21., 23., 30., 33/b, 33/d, 33/f, 33/h maddelerinin iptali istemiyle dava açılmış ise de, davacının genel olarak davalı idare tarafından asgari ücret tarifesi belirlenmesine yönelik yönetmelik hükümlerinin iptalini talep ettiği anlaşılmakla birlikte, davanın açıldığı 30/07/2007 tarihinde 29/05/2002 tarih ve 24769 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve halen yürürlükte bulunan TMMOB Şehir Plancıları Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri Büro Tescil Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği'nin 3. maddesinin (m) ve (n) bentleri ile 33/b, 33/d, 33/f, 33/h maddelerinin bulunmadığı görüldüğünden, Kurulumuzun bozma kararı üzerine yapılacak olan incelemede, davacının dava konusu Yönetmeliğin hangi hükümlerin iptalini istediğinin her türlü kuşkudan uzak bir biçimde tespit edilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekmektedir.



KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2.Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Dairesi Müşterek Heyetinin temyize konu 17/12/2020 tarih ve E:2014/39, K:2020/3745 sayılı kararının davanın reddine yönelik kısmının BOZULMASINA,
3.Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Daireye gönderilmesine,
4.Bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 (onbeş) gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 08/06/2022 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.







KARŞI OY

X- Temyiz edilen kararla ilgili dosyanın incelenmesinden; Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Daireleri Müşterek Heyetince verilen kararın davanın reddine yönelik kısmının usul ve hukuka aykırı bulunmadığı, temyiz dilekçesinde ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın anılan kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı anlaşıldığından, temyiz isteminin reddi ile temyize konu kararın davanın reddine yönelik kısmının onanması gerektiği oyuyla, karara katılmıyoruz.