Danıştay 6. Daire 2021/10384 Esas 2022/6928 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/10384
Karar No : 2022/6928

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … İl Özel İdaresi
VEKİLLERİ : Av. …, Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Enerji Üretim A.Ş.
(Eski Unvanı: … Üretim A.Ş.)
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Giresun İli, Tirebolu İlçesi, … Köyünde davacı tarafından inşa edilen hidroelektrik santraline ait inşaatın ruhsatsız yapıldığından bahisle, 3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesi gereğince para cezası verilmesine ilişkin … günlü, … sayılı … İl Özel İdaresi kararının ve verilen para cezasının tahsili amacıyla … Valiliği İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği Mali Hizmetler Müdürlüğünün düzenlemiş olduğu 26/09/2016 tarihli, 124.070,48 TL tutarındaki ödeme emrinin iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; dava konusu alanı da kapsayacak şekilde onaylanmış bulunan bir Çevre Düzeni Planının bulunduğu, bu nedenle, dava konusu yapı ile ilgili olarak 3194 sayılı İmar Kanunu ile Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinin irdelenmesinin uygun olacağı, Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinin 59. maddesinde ise hidroelektrik santrallerinin yapı ruhsatından muaf olmasının uygulama imar planlarında o maksada tahsis edilmiş ve mülkiyeti belgelenmiş olmak şartlarına bağlandığı, santral binasının bu şartlar yerine getirilmeden inşa edildiği anlaşıldığından 3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesine göre verilen para cezasında hukuka aykırılık bulunmadığı, ayrıca para cezasının tahsiline yönelik ödeme emrinin düzenlenmesi için kesinleşme şartının aranmadığı, vadesinde ödenmeyen ve kesinleşme şartı aranmayan ödeme emrinin de hukuka uygun olduğu belirtilerek, davanın reddine karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinin 59. maddesi ile Plansız Alanlar İmar Yönetmeliğinin 37. maddesi hükümleri uyarınca hidroelektirik santrallerinin yapı ruhsatına tabi olmadığı, davacı şirket tarafından yapılan hidroelektirik santralinin idarece ruhsata tabi olduğu değerlendirilerek, ruhsatsız yapıldığından bahisle 3194 sayılı Kanunun 42.maddesi uyarınca para cezası verilmesinde ve ödeme emri düzenlenmesinde hukuka uyarlık bulunmadığından davanın reddi yönünde verilen mahkeme kararında hukuki isabet görülmediği gerekçesiyle, istinaf başvurusunun kabulüne, İdare Mahkemesi kararının kaldırılmasına, dava konusu işlemlerin iptaline dair … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararın Danıştay Altıncı Dairesinin 12/11/2020 tarih ve E:2019/10712, K:2020/10825 saylı kararıyla, dava konusu yapıyla ilgili projelerin ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca incelenerek onaylanmış olup olmadığı, denetime yönelik fenni mesuliyetin üstlenilip üstlenilmediği ve inşasına başlanacağının ilgili yatırımcı kamu kurum ve kuruluşu tarafından mülkiyete ilişkin bilgiyle birlikte yazılı olarak ilgili idareye bildirilip bildirilmediği hususlarının araştırılarak karar verilmesi gerektiğinden bahisle bozulması üzerine, bozma kararına uyularak yapılan yargılama sonucu temyize konu karar ile santral binasının projesinin teknik yönden onaylandığı ve fenni mesuliyetinin Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce üstlenildiği, ancak santral binasının inşasına başlanacağının mülkiyete ilişkin bilgiyle birlikte yazılı olarak ilgili idareye bildirildiğine dair herhangi bir bilgi ya da belgeye yer verilmediği görülmekle birlikte, mevzuat gereği söz konusu bildirim yükümlülüğünün ilgili yatırımcı kamu kurum ve kuruluşuna verildiği, idarenin söz konusu yapım işinden haberdar edilmesi amacıyla yapılması öngörülen bildirimin yapılmamış olmasının yapının ruhsata tabi olduğu sonucunu doğurmayacağı gibi yatırımcı kurum ya da kuruluş tarafından bu yönde bir bildirim yapılmamış olmasının davacının cezai sorumluluğuna gidilemeyeceği kanaatine ulaşılarak, dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinin 59. maddesinde hidroelektrik santrallerinin yapı ruhsatından muaf olmasının uygulama imar planlarında o maksada tahsis edilmiş ve mülkiyeti belgelenmiş olmak şartlarına bağlandığı, dava konusu hidroelektrik santraline yönelik onaylanmış 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarının bulunmadığı, bu durumdan yoksun inşa edilen hidroelektrik santralinin mevzuata aykırı olduğu, kaldı ki kurum görüşleri, mülkiyet ile ilgili işlemler, jeolojik ve jeoteknik etüt raporları ve imar planları bulunmaması sebebiyle Plansız Alanlar Tip İmar Yönetmeliğine göre ruhsattan muaf olma şartının da sağlanamadığı, bu nedenle verilen para cezasında ve düzenlenen ödeme emrinde hukuka aykırılık bulunmadığı belirtilerek, hukuka aykırı olan temyize konu kararın bozulması gerektiği iddia edilmiştir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyize konu kararın Dairemiz kararında belirtilen gerekçe ile bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Giresun İli, Tirebolu İlçesi, … Köyünde davacı tarafından inşa edilen hidroelektrik santraline ait inşaatın ruhsatsız yapıldığından bahisle, 3194 sayılı İmar Kanununun 42. maddesi gereğince para cezası verilmesine ilişkin … günlü, … sayılı Giresun İl Özel İdaresi kararı ile verilen para cezasının tahsili amacıyla … Valiliği İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği Mali Hizmetler Müdürlüğünce 26/09/2016 tarihli, 124.070,48 TL tutarındaki ödeme emrinin tesis edilmesi üzerine, bakılmakta olan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3194 sayılı İmar Kanunu'nun 21. maddesinde: “Bu Kanunun kapsamına giren bütün yapılar için 26. maddede belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden yapı ruhsatiyesi alınması mecburidir.” hükmü, 22. maddesinde; “Yapı ruhsatiyesi almak için belediye, valilik bürolarına yapı sahipleri veya kanuni vekillerince dilekçe ile müracaat edilir. Dilekçeye sadece tapu (istisnai hallerde tapu senedi yerine geçecek belge), mimari proje, statik proje, elektrik ve tesisat projeleri, resim ve hesapları, röperli veya yoksa ebatlı kroki eklenmesi gereklidir.” hükmü, 26. maddesinde; “Kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacak veya yaptırılacak yapılara, imar planlarında o maksada tahsis edilmiş olmak, plan ve mevzuata aykırı olmamak üzere mimari, statik, tesisat ve her türlü fenni mesuliyeti bu kamu kurum ve kuruluşlarınca üstlenilmesi ve mülkiyetin belgelenmesi kaydıyla avan projeye göre ruhsat verilir.” hükmüne yer verilmiş; 44. maddesinde ise, "a) Enerji, sulama, tabii kaynaklar, ulaştırma ve benzeri hizmetlerle ilgili tesisler ve müştemilatından hangileri için ruhsat alınmayacağı"nın Bakanlıkça çıkartılacak yönetmelikle belirleneceği hüküm altına alınmıştır.
3194 sayılı İmar Kanunu'nun 42. maddesinin 2. fıkrasında; ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere veya imar mevzuatına aykırı olarak yapılan yapının sahibine, yapı müteahhidine veya aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesullere yapının mülkiyet durumuna, bulunduğu alanın özelliğine, durumuna, niteliğine ve sınıfına, yerleşmeye ve çevreye etkisine, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğine ve aykırılığın büyüklüğüne göre, beşyüz Türk Lirasından az olmamak üzere, fıkrada belirtildiği şekilde hesaplanan idari para cezalarının uygulanacağı hüküm altına alınmış, anılan fıkranın devamında temel ceza miktarının hesaplanmasına ve cezaya uygulanacak artırımların belirlenmesine ilişkin esaslar hükme bağlanmıştır.
Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinin dava konusu işlem tarihinde yürürlükte bulunan 59. maddesinde, "...kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacak veya yaptırılacak yapılara, imar planlarında o maksada tahsis edilmiş olmak, plan ve mevzuata aykırı olmamak üzere, mimari, statik, tesisat ve her türlü fenni mesuliyeti kamu kurum ve kuruluşlarınca üstlenilmesi ve mülkiyetin belgelenmesi kaydı ile avan projeye göre ruhsat verileceği belirtilmiştir. Ancak kamuya ait alanlarda kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan veya yaptırılacak olan karayolu, demiryolu, liman, yat limanı ve benzeri ulaşım tesisleri, bunların tamamlayıcı niteliğindeki iskele, açık ve kapalı barınak, tersane, tamir ve bakım istasyonları, tünel, köprü, menfez, baraj, hidroelektrik santralı, sulama ve su taşıma hatları, su dolum tesisleri, arıtma tesisleri, her tür ve nitelikteki enerji, haberleşme ve iletişim istasyonları ve nakil hatları, doğal gaz ve benzeri boru hatları, silo, dolum istasyonları, rafineri gibi enerji, sulama, tabii kaynaklar, ulaştırma, iletişim ve diğer altyapı hizmetleri ile ilgili tesisler ve bunların müştemilatı niteliğinde olan kontrol ve güvenlik üniteleri, trafo, eşanjör, elavatör, konveyör gibi yapılar, bu işleri yapmak üzere geçici olarak kurulan beton ve asfalt santralleri, yapı ruhsatına tabi değildir. Bu tür yapı ve tesislerin projelerinin ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca incelenerek onaylanmış olması, denetime yönelik fenni mesuliyetin üstlenilmiş olması ve inşasına başlanacağının, ilgili yatırımcı kamu kurum ve kuruluşu tarafından mülkiyete ilişkin bilgiyle birlikte yazılı olarak ilgili idareye bildirilmesi gerekir. Bu yapılarda sorumluluk ilgili kamu kurum ve kuruluşunundur..." kuralı yer almaktadır.
Plansız Alanlar İmar Yönetmeliğinin 37. maddesinin üçüncü fıkrasında ise, "Ancak, kamu kuruluşlarınca yapılan veya yaptırılacak olan enerji, sulama, tabii kaynaklar, ulaştırma ve benzeri hizmetler ile ilgili tesisler ve bunların müştemilatı için ruhsat alınmasına gerek olmayıp, yatırımcı kamu kuruluşunca yazılı olarak ilgili idareye, inşaata başlandığının bildirilmesi yeterlidir." kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca, kamuya ait alanlarda kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan veya yaptırılacak olan enerji, sulama, tabii kaynaklar, ulaştırma, iletişim ve diğer altyapı hizmetleri ile ilgili tesisler ve bunların müştemilatı niteliğinde olan yapıların yapı ruhsatına tabi olmadığı, ancak yapıyla ilgili projelerin ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca incelenerek onaylanmış olması, denetime yönelik fenni mesuliyetin üstlenilmiş olması ve inşasına başlanacağının, ilgili yatırımcı kamu kurum ve kuruluşu tarafından mülkiyete ilişkin bilgiyle birlikte yazılı olarak ilgili idareye bildirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlıkta; Dairemizin yukarıda anılan bozma kararı üzerine Mahkemesince yapılan yargılamada verilen ara kararı üzerine … Genel Müdürlüğü Hidroelektrik Enerji Dairesi Başkanlığı'nın … tarih ve … sayılı cevabı yazısında; dava konusu yapıya ait kat-i projelerin kurumlarınca yetkilendirilen denetim firması tarafından tasdik edildiği, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında özel sektör tarafından tesis edilen HES projelerinin Kurumun görev, yetki ve sorumluluk alanına giren su yapılarının proje onay, denetim ve kabul işlemlerinin ise Enerji İşleri Genel Müdürlüğü ile yapılan protokol gereği Kurumlarınca yapıldığı ve söz konusu HES projelerinin fenni mesuliyetinin Kurumlarınca üstlenildiği bildirilmiştir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı cevabı yazısında ise; 6446 sayılı Kanun ve ikincil mevzuat çerçevesinde, özel hukuk tüzel kişileri (özel sektör şirketleri) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan aldıkları üretim lisansı kapsamında kendi sermaye ve finansman imkanları ile elektrik üretim tesisi kurup işletebildikleri, dava konusu santralinde bu çerçevede davacı şirket tarafından EPDK'dan alınan üretim lisansı kapsamında tesis edilip işletilen bir tesis olduğu, Bakanlıklarınca söz konusu tesislere ilişkin, kamulaştırma yapılması, yer teslimi yapılması, ihale yapılması, sözleşme düzenlenmesi ve/veya sözleşmelere taraf olunması, yatırımcı belirlenmesi, yüklenici/tedarikçi seçilmesi, işçi-personel çalıştırılması, hakediş ödenmesi vb. iş ve işlemler gerçekleştirilmediği, proje müellifi, yüklenici/alt yüklenici firma, şantiye şefi gibi teknik sorumlu görevlilerin tesisin projelendirme ve yapım aşamalarında lisans sahibi şirket tarafından belirlendiği, bu aşamalarda Bakanlıklarının bir müdahalesinin bulunmadığı, bahse konu tesisler için Bakanlık veya Bakanlıklarınca yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili elektrik mevzuatı kapsamında yalnızca elektrik üretimine esas kısımlarına yönelik olarak proje onay ve kabul işlemleri gerçekleştirildiği, dava konusu HES de dahil olmak üzere özel sektör HES'lerinin su ve sanat yapılarına ilişkin proje onay ve kabul işlemlerinin ise Devlet Su İşleri tarafından yapıldığı, söz konusu tesisin davacı şirket tarafından ve kendisine ait olmak üzere yapılan bir tesis olduğu, Bakanlıkları tarafından yapılan ya da yaptırılan ve mülkiyeti Bakanlıklara ait bir elektrik üretim tesisi olmadığı, dolayısıyla fenni mesuliyet sorumluluğunun Bakanlıklarında olmadığı gibi, mülkiyetin Bakanlıklarına ait olduğuna, tesisisin inşaatına başlanacağına ve fenni mesuliyetin üstlenildiğine dair herhangi bir idareye herhangi bir bildirimde de bulunulmadığı, belirtilmiştir.
Uyuşmazlıkta; dava konusu HES projesinin bir kamu yatırımı olduğu değerlendirmesi yapılarak dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmiş ise de; yukarıda da belirtildiği üzere söz konusu tesisin davacı şirket tarafından ve kendisine ait olmak üzere yapılan bir tesis olduğu, kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan ya da yaptırılan bir kamu yatırımı olmadığı, dolayısıyla dava konusu taşınmazın bahsi geçen mevzuat çerçevesinde yapı ruhsatından muaf olmadığı anlaşılmıştır.
Bu durumda; davanın reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile İdare Mahkemesi kararının kaldırılarak, dava konusu işlemlerin iptali yolunda verilen temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,
2. Temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 09/06/2022 tarihinde kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.