Danıştay 13. Daire 2021/4699 Esas 2022/2603 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2021/4699
Karar No:2022/2603

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : ... Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVACI) : ...
VEKİLLERİ : Av. ....
Av. ...
İSTEMİN KONUSU : .... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E..., K:... sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Balıkesir ili, Ayvalık ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazın imar yönünden satılmasında bir sakınca bulunmadığından satışı için Belediye Encümenine yetki verilmesine ilişkin ... Belediye Meclisi'nin ... tarih ve ... sayılı kararının ve anılan taşınmazın ... tarihinde ihale yoluyla satışa çıkartılmasına ilişkin ... tarihli işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; 3194 sayılı İmar Kanunu'na eklenen Geçici 16. madde ile 31/12/2017 tarihinden önce yapılmış yapılar için başvurulması, bu maddedeki şartların yerine getirilmesi ve yapı kayıt bedelinin de ödenmesi şartıyla ruhsatsız veya ruhsata aykırı yapılara yapı kayıt belgesi verilebileceği, yapının belediyelere ait taşınmazlar üzerine inşa edilmiş olması hâlinde, yapı kayıt belgesi sahipleri ile bunların kanuni veya akdi haleflerinin talepleri üzerine bedeli ilgili belediyesine ödenmek kaydıyla taşınmazların rayiç bedel üzerinden belediyelerce doğrudan satılacağının kurala bağlandığı, buna göre belediyeye ait bir taşınmaz üzerinde ruhsatsız olarak inşa edilen yapıya ilişkin 3194 sayılı Kanun'un Geçici 16. maddesi kapsamında yapı kayıt belgesi alınması hâlinde yapı kayıt belgesi sahibi ya da bunların akdi veya kanuni mirasçılarının talep etmesi durumunda kayıt altına alınan yapının bulunduğu arazi parçasının satılması konusunda belediyeye takdir yetkisi verilmediği;
Olayda, davacı tarafından Balıkesir ili, Ayvalık ilçesi, Namık Kemal Mahallesi ... ada, ... parsel numaralı taşınmaz üzerinde bulunan konut niteliğinde 51 m²'lik yapı için ... düzenleme tarih ve ......no'lu yapı kayıt belgesi alındığı, davalı idare tarafından yapılan savunmada yapı kayıt belgesi alınan taşınmazın sit alanında kaldığı ileri sürülmüş ise de, Mahkemenin ... tarihli ara kararı ile söz konusu taşınmazın sit alanında bulunduğuna dair belgelerin istenilmesi üzerine ... tarihinde sunulan cevabi yazıda ... tarih ve ... sayılı Balıkesir Kültür Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu kararıyla onaylanan ... Adası Kentsel sit alanı imar planlarının iptal edildiğinin bildirildiği, yine yapı kayıt belgesinin geçerliliğinin Mahkemenin ... tarihli ara kararı ile sorulması üzerine ... Müdürlüğü'nün ... tarih ve E-...sayılı yazılarından yapı kayıt belgesinin iptal edilmediğinin bildirildiği;
Bu durumda, mülkiyeti Belediye'ye ait taşınmazın üzerine yapılan 51 m² yapı için usulüne uygun olarak yapı kayıt belgesi alınması ve bu taşınmazın ... tarih ve saat 11:20'de satışına karar verilen Balıkesir ili, Ayvalık ilçesi, ... Mahallesi ... ada, ... parsel numaralı taşınmaz içinde kalmış olması karşısında, davalı idarece öncelikle 3194 sayılı Kanun'un Geçici 16. maddesi kuralları uygulanması gerekirken, bu Kanun maddesi uygulanmaksızın ... ada, ... parsel numaralı taşınmazın ihale yoluyla satılmasına dair işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, savunma dilekçesinde beyan edilen hususlar irdelenmeden eksik inceleme neticesinde karar verildiği, ihale konusu taşınmaz üzerinde yapılan tespit ve mernis kayıtları sonucunda dava dışı ....'nın taşınmazda ikâmet ettiğinin açık olduğu, bu nedenle davacıya ait yapı kayıt belgesine itibar edilemeyeceği, husumet yönünden itirazlarının incelenmediği, .... tarihli yapı kayıt belgesinin ihale tarihi olan 2021 tarihine kadar ibraz edilmediği, ... Kayıt Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar'ın 7. maddesinde talep üzerine belediye tarafından rayiç bedel üzerinden satılabileceğinin belirtildiği, ancak ihale dosyası incelendiğinde ihale işlemlerine ... tarih ve ... sayılı Belediye Meclis kararı ile başlandığı ancak davacının yapı kayıt belgesini bu tarihten çok sonra ihaleden bir kaç gün önce idareye sunduğu, ... tarih ve 3622 sayılı Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararıyla onaylanan "... Adası Kentsel Sit Alanı"na ilişkin imar planları mahkeme kararıyla iptal edilmiş ise de 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartlarına ilişkin Kurul kararı kapsamında kaldığı, yani imar planlarının iptal edilmiş olmasından taşınmazın sit alanından çıktığı sonucuna varılmamasının gerektiği, her ne kadar Balıkesir Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından dava konusu taşınmaz ile ilgili alınan yapı kayıt belgesinin iptal edilmediği bildirilmiş ise de taşınmaz kentsel sit alanında kaldığından yapı kayıt belgesinin geçerliliği hususunda Balıkesir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’ne ... tarih ve ... sayılı yazı ile sorulan görüşün sonucunun beklenmesinin gerektiği, Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları yapı kayıt belgesi verilmesini öngören Kanun’un 16. maddesinin 2863 sayılı yasa kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarında uygulanmasının mümkün olamayacağı yönünde kararlar verdiği, ayrıca özel mülkiyet gibi kamu mülkiyetinin de Anayasa’nın 35. maddesinin güvencesi altında olduğu, mülkiyeti idareye ait olan toplamda 491,55 m² ölçülerindeki taşınmazın salt üzerindeki 51 m²'lik yapıdan dolayı davacı tarafa satılmasının istenmesinin hukuka uygun olmayacağı, kaldı ki gerekçe olarak gösterilen yapı kayıt belgesinin birinci derece sit alanında kalan ve koruma altında olan bölgedeki taşınmaz üzerinde inşa edilen izinsiz yapı dolayısıyla verilmiş olmasının yapı kayıt belgesini sakat duruma düşürdüğü, Danıştay Altıncı Dairesi'nin 03/12/2020 tarih ve E:2019/17474, K:2020/12031 sayılı kararının emsal olduğu, Mahkemece dava konusu taşınmazın doğal sit alanında olduğu değerlendirilmeden hüküm kurulmasının hatalı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün yazılarıyla yapı kayıt belgesinin geçerliliğinin ve iptal edilmemiş olduğunun anlaşıldığı, Mahkemenin kararıyla iptal konusu işlemde geçen taşınmazdaki meskenle ilgili olarak 3194 sayılı Kanun’un Geçici 16. maddesi gereği alınmış ve herhangi bir süreye de tâbi olmayan, yapılan yazışmalar ve inceleme neticesi hâlen geçerli olduğu sübut bulan kendilerine ait yapı kayıt belgesi yönünden iptal davası da açılmadığı, idarenin ise gelinen aşamada söz konusu meskenin içinde bulunduğu taşınmazla ilgili satış ihalesi de düşmesiyle birlikte, artık ilgili mevzuat gereği yapı kayıt belgesine konu meskenin içinde bulunduğu taşınmazdaki kendileri tarafından kullanılan ve yıllardır düzenli olarak emlak vergileri de ödenen kısmının bir an önce ifrazıyla doğrudan satışının yapılmasının gerektiği, idarenin ilgili mevzuat gereğince ve kendi talebi doğrultusunda işlem yapılması gerekirken, karara karşı temyiz başvurusunda bulunulması idarenin yasanın emredici hükümlerini uygulamamakta ısrar ettiğini, Mahkeme kararına rağmen halen keyfi işlem yapmaya devam ettiğini gösterdiği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ....'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü ve Altıncı Daireleri'nce 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun Ek 1. maddesi uyarınca birlikte yapılan toplantıda, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
... Belediye Meclisi tarafından ... tarih ve ... sayılı karar ile Balıkesir ili, Ayvalık ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel numaralı, 491,55 m² yüz ölçümlü taşınmazın imar yönünden satılmasında bir sakınca bulunmadığı belirtilerek satışı için Belediye Encümenine yetki verilmiştir.
Anılan Meclis kararı sonrasında ... tarihli Olur ile, Balıkesir ili, Ayvalık ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel numaralı arsa niteliğindeki taşınmazın 07/09/2021 tarihinde, saat.11.20'de satışına karar verilmiştir.
İhale konusu 491,55 m²'lik taşınmazda bulunan 51 m²'lik yapıya ilişkin olarak, davacı tarafından ... düzenleme tarihli ve ... no'lu yapı kayıt belgesi alınmış, bu kapsamda, Balıkesir ili, Ayvalık ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazın imar yönünden satılmasında bir sakınca bulunmadığından satışı için Belediye Encümenine yetki verilmesine ilişkin ... Belediye Meclisi'nin ... tarih ve ... sayılı kararının ve anılan taşınmazın ... tarihinde ihale yoluyla satışa çıkartılmasına ilişkin 11/08/2021 tarihli işlemin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
Dairemizin 21/12/2021 tarihli ara kararı ile davalı idare ve Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan; ihale konusu taşınmazın sit türü (arkeolojik, doğal, kentsel, tarihi) ve derecesinin açıklanarak, sit sınırının ve söz konusu taşınmaz sınırının farklı renkli kalemlerle işaretlendiği 1/1000 ölçekli uygulama imar planı pafta örneğinin bir örneğinin gönderilmesinin istenilmesine, ihale konusu taşınmaza ilişkin 22/01/1994 tarih ve 3622 sayılı Balıkesir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun kararıyla onaylanan "... Adası" sit alanı imar planlarının Mahkeme kararı üzerine mi yoksa salt idarenin kararıyla mı iptal edildiğinin sorulmasına, söz konusu sit alanı imar planının iptaline ilişkin kararın ve buna ilişkin tüm bilgi belgelerin gönderilmesinin istenilmesine, ihale konusu taşınmaza ilişkin olarak tesis edilmiş Koruma Bölge Kurulu karar/kararlarının onaylı birer örneğinin gönderilmesinin istenilmesine karar verilmiştir.
Dairemizin ara kararına cevaben gönderilen yazılar incelendiğinde, söz konusu taşınmazın ... Varlıklarını Koruma Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile belirlenen, ... Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile sit sınırları sayısallaştırılan "... Adası Kentsel Sit Sınırları" içerisinde kaldığı, anılan taşınmazın Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı onaylanan ... Kentsel Sit Alanı Koruma Amaçlı İmar Planı'nda 64, 64, 50, 70 m²'lik taban alanlı olmak üzere 4 öneri bina lejantında gösterildiği, ancak ... Adası Koruma Amaçlı İmar Planları'nın tamamının .... İdare Mahkemesi'nin E:..., K:... sayılı kararı ile iptal edildiği, söz konusu kararın ... Koruma Bölge Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile uygulanmasına karar verildiği, ... Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun .. tarih ve ... sayılı kararı ile "... Adası Kentsel Sit Alanına Yönelik Geçiş Dönemi Koruma Esasları ve Kullanma Şartları"nın belirlendiği, bahse konu taşınmaza yönelik alınan Balıkesir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararında, "Balıkesir ili, Avvalık ilçesi, Namıkkemal Mahallesi'nde, tapunun ... ada, ... parselinde kayıtlı taşınmazda kaçak olarak inşa edilen tek katlı bina izinsiz uygulama kapsamında değerlendirildiğinden 2863 sayılı Yasa'nın 9. maddesine muhalefetten 65. maddesi kapsamında işlem yapmak üzere suç duyurusunda bulunulmasına; izinsiz uygulamaların ilgili Belediyesi denetiminde kaldırılmasına; işlem sonucundan Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğüne bilgi verilmesine" karar verildiği anlaşılmıştır.
Dairemizin ... tarihli ara kararı ile ... İl Müdürlüğü'nden; Balıkesir Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'ne gönderilen ... Belediye Başkanlığı İmar ve Şehircilik Müdürlüğü'nün ... tarih ve ... sayılı yazısında; Ayvalık ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parselde bulunan ... Belediyesi adına kayıtlı taşınmaza, 3194 sayılı İmar Kanunu'nun Geçici 16. maddesine istinaden ... belge numaralı yapı kayıt belgesinin alındığı, bahse konu taşınmazın satın alınmasının talep edildiği, bahse konu .... Mahallesi, ... ada ... numaralı parselin ... onaylı Ayvalık ... adası kentsel sit alanı içerisinde kaldığı, ... Kültür Varlıkları Koruma Kurulu kararı ile ... tarihinde iptal edilmiş ve plansız alanda kalsa da, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında geçici yapılaşma koşullarına tâbi alanda kaldığı, kişinin müracaatı ile oluşturulan yapı kayıt belgesinin geçerliği hakkında taraflarına görüş bildirilmesi hususlarına yer verildiği görüldüğünden, bu yazı üzerine yapı kayıt belgesine ilişkin olarak herhangi bir işlem tesis edilip edilmediğinin sorulmasına, edildi ise bu durumun açıklanarak konuya ilişkin tüm bilgi belgelerin gönderilmesinin istenilmesine karar verilmiştir.
Dairemizin ara kararına ... ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü'nce verilen cevabî yazıda, Müdürlüklerince iki adet yazışma yapıldığının bildirildiği; ... Belediye Başkanlığı'nın ... tarih ve ... sayılı yazısına cevaben gönderilen ... tarih ve ... sayılı ilk yazıda, imar barışı çerçevesinde yapı kayıt belgesi başvuruları, vatandaşların kendi e-devlet şifreleri ile e-devlet sistemi üzerinden beyan esas alınarak düzenlendiğinden, bahse konu yapı kayıt belgesinin başvuru detayında görülen bilgilerin (beyan edilen) doğruluğu, (ada ve parsel bilgileri, tapu mülkiyeti, arsa ve yapı (m²), arsa emlak rayiç bedeli vb.) söz konusu parsellere ve yapılara ait tüm bilgilerin Belediyede bulunduğu için Müdürlüklerince yapılamadığı, bahsedilen yapı kayıt belgesine ait sisteme beyan edilen bilgiler ve yüklenen fotoğrafların yazı ekinde gönderildiği, Belediyedeki bilgiler ile karşılaştırılarak belgelerin geçerliliğinin kontrol edilmesi, kanuna aykırı alınan yapı kayıt belgesi tespit edilmesi hâlinde ise Müdürlüğe bildirilmesi gerektiği bildirilmiştir. .... Belediye Başkanlığı'nın ... tarih ve ... sayılı yazısı ile, ... belge numaralı yapı kayıt belgesi alınan taşınmazın bulunduğu bölgenin sit alanında kaldığından, yetkide paralellik ilkesi uyarınca yapı kayıt belgesinin iptaline karar verilmesinin ... İl Müdürlüğü'nden talep edilmesi üzerine gönderilen ... tarih ve ... sayılı ikinci yazıda özetle, 3194 sayılı Kanun'un Geçici 16. maddesinin 9. ve 11. fıkraları çerçevesinde, özel kanunlara tâbi alanlarda bulunan ve 31/12/2017 tarihinden önce yapılmış olan ruhsatsız ve ruhsat ve eklerine aykırı yapılar için de yapı kayıt belgesi alınarak Geçici 16. madde hükmünden faydalanılmasının mümkün olduğu, belirtilen sebeple, söz konusu alanlarda Yapı Kayıt Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar çerçevesinde usulüne uygun alındığı tespit edilen yapı kayıt belgelerinin iptalinin söz konusu olmayacağı, ancak, 2863 sayılı Kanun kapsamında kalan ve yapı kayıt belgesi alan taşınmazlarda koruma bölge kurulunca alınan yıkım kararları, Belediyesince 3194 sayılı Kanun'a göre uygulanamayacağından ve 2863 sayılı Kanun'un 61. maddesine göre koruma bölge kurulu kararlarına uymak zorunluluk olduğundan, yıkım kararı içeren koruma bölge kurulu kararlarının Belediye Encümenine havale edilerek, 2863 sayılı Kanun kapsamında alınan koruma bölge kurulu kararının uygulanması ve yıkım işleminin 2863 sayılı Kanun kapsamında yapılmasına yönelik karar alınmasının gerektiği, bu bağlamda söz konusu koruma bölge kurulu kararlarının uygulanabilmesi için yapı kayıt belgesinin iptal edilmesine gerek olmayacağı, yıkım işlemi gerçekleştirildikten sonra Müdürlüğe bilgi verilmesi durumunda yapı kayıt belgesi hakkında Yapı Kayıt Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esasların "Yapı kayıt belgesinin geçerlilik süresi" başlıklı 9. maddesindeki kurala göre işlem yapılacağı, dolayısıyla kurul kararlarının Belediyeye dağıtım yapılmasına müteakiben 2863 sayılı Kanun kapsamında işlem yapılması, karar alınan parsellerde yapı kayıt belgesi olsa bile bu yapı kayıt belgelerinin 2863 sayılı Kanun kapsamında alınan kararları durdurmadığı, bununla ilgili olarak 2863 sayılı Kanun'a tâbi alanlarda yapı kayıt belgelerinin geçerliliği hakkında daha fazla yazışmaya mahal verilmeden kurulca alınan kararların uygulanmasının gerektiği bildirilmiştir.
İLGİLİ MEVZUAT:
3194 sayılı İmar Kanunu'nun "İstisnalar:" başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasında, "2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, bu Kanunun ilgili maddelerine uyulmak kaydı ile 2960 sayılı İstanbul Boğaziçi Kanunu ve 3030 sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun ile diğer özel kanunlar ile belirlenen veya belirlenecek olan yerlerde, bu Kanunun özel kanunlara aykırı olmayan hükümleri uygulanır." kuralına yer verilmiştir.
3194 sayılı Kanun'a 11/05/2018 tarihli değişiklik ile eklenen Geçici 16. maddenin 1. fıkrasında, "Afet risklerine hazırlık kapsamında ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapıların kayıt altına alınması ve imar barışının sağlanması amacıyla, 31/12/2017 tarihinden önce yapılmış yapılar için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve yetkilendireceği kurum ve kuruluşlara 31/10/2018 tarihine kadar başvurulması, bu maddedeki şartların yerine getirilmesi ve 31/12/2018 tarihine kadar kayıt bedelinin ödenmesi halinde Yapı Kayıt Belgesi verilebilir. Başvuruya konu yapının ve arsasının mülkiyet durumu, yapı sınıf ve grubu ve diğer hususlar Bakanlık tarafından hazırlanan Yapı Kayıt Sistemine yapı sahibinin beyanına göre kaydedilir.; 8. fıkrasında, "Yapı Kayıt Belgesi alınan yapıların belediyelere ait taşınmazlar üzerine inşa edilmiş olması halinde, Yapı Kayıt Belgesi sahipleri ile bunların kanuni veya akdi haleflerinin talepleri üzerine bedeli ilgili belediyesine ödenmek kaydıyla taşınmazlar rayiç bedel üzerinden belediyelerce doğrudan satılır."; 10. fıkrasında, ''Yapı Kayıt Belgesi, yapının yeniden yapılmasına veya kentsel dönüşüm uygulamasına kadar geçerlidir. Yapı Kayıt Belgesi düzenlenen yapıların yenilenmesi durumunda yürürlükte olan imar mevzuatı hükümleri uygulanır. Yapının depreme dayanıklılığı hususu malikin sorumluluğundadır.'' kuralları yer almıştır.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun "Tanımlar ve kısaltmalar" başlıklı 3. maddesinde, "Kültür varlıkları"nın tanımı, "tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır."; "Sit"in tanımı, "tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları, kültür varlıklarının yoğun olarak bulunduğu sosyal yaşama konu olmuş veya önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gerekli alanlardır." şeklinde yapılmış; "İzinsiz müdahale ve kullanma yasağı" başlıklı 9. maddesinde, "Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde koruma bölge kurullarınca alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarında inşaî ve fizikî müdahalede bulunulamaz, bunlar yeniden kullanıma açılamaz veya kullanımları değiştirilemez. Esaslı onarım, inşaat, tesisat, sondaj, kısmen veya tamamen yıkma, yakma, kazı veya benzeri işler inşaî ve fizikî müdahale sayılır."; "Devir yasağı" başlıklı 13. maddesinde, "Hazineye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait olup, usulüne göre tescil ve ilan olunan, her çeşit korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlığı ile bunlara ait korunma sınırları dahilindeki taşınmazlar, Kültür ve Turizm Bakanlığının izni olmadan, gerçek ve tüzel kişilere satılamaz, hibe edilemez."; "Ruhsatsız yapı yasağı" başlıklı 16. maddesinde, "Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile bunların korunma alanlarında ruhsatsız olarak inşaat yapmak yasaktır. Buralarda ruhsatsız olarak yapılacak inşaatlar ile, koruma amaçlı imar planlarında, plana; sitlerde, sit şartlarına aykırı olarak inşa edilen yapılar hakkında imar mevzuatına göre işlem yapılır." kuralları yer almıştır.
06/06/2018 tarih ve 30443 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Yapı Kayıt Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar'ın 7. maddesinin 4. fıkrasında, "Belediyelerin özel mülkiyetinde olan taşınmazlar üzerine inşa edilmiş olan yapılara Yapı Kayıt Belgesi verilebilir. Böyle bir durumda, Yapı Kayıt Belgesi sahipleri ile bunların kanuni veya akdi haleflerinin talepleri üzerine bedeli ilgili belediyesine ödenmek kaydıyla taşınmazlar rayiç bedel üzerinden belediyelerce doğrudan bunlara satılır."; "Yapı kayıt belgesinin geçerlilik süresi" başlıklı 9. fıkrasında, ''Yapı Kayıt Belgesi, yapının yeniden yapılmasına veya kentsel dönüşüm uygulamasına kadar geçerlidir. Yapı Kayıt Belgesi düzenlenen yapıların yenilenmesi durumunda yürürlükte olan imar mevzuatı hükümleri uygulanır. Yapının depreme dayanıklılığı ve yapının fen ve sanat norm ve standartlarına aykırılığı hususu yapı malikinin sorumluluğundadır.'' kurallarına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Uyuşmazlığın çözümlenebilmesi için, ihale konusu Balıkesir ili, Ayvalık ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı 491,55 m²'lik taşınmazın 51 m²'lik kısmında bulunan yapıya ilişkin davacıya ait yapı kayıt belgesinin 3194 sayılı Kanun'un Geçici 16. maddesinin 8. fıkrası uyarınca doğrudan satın alma hakkı verip vermediğinin incelenmesi gerekmektedir.
3194 sayılı Kanun’un “İstisnalar” başlıklı 4. maddesinde; 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, bu Kanunun ilgili maddelerine uyulmak kaydı ile 2960 sayılı İstanbul Boğaziçi Kanunu ve 3030 sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun ile diğer özel kanunlar ile belirlenen veya belirlenecek olan yerlerde, bu Kanunun özel kanunlara aykırı olmayan hükümleri uygulanacağı kurala bağlanmıştır.
2863 sayılı Kanun'un 9. maddesinde ise, Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde koruma bölge kurullarınca alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarında inşaî ve fizikî müdahalede bulunulamayacağı, bunların yeniden kullanıma açılamayacağı veya kullanımlarının değiştirilemeyeceği, esaslı onarım, inşaat, tesisat, sondaj, kısmen veya tamamen yıkma, yakma, kazı veya benzeri işlerin inşaî ve fizikî müdahale sayılacağı kuralı yer almıştır.
Anayasa Mahkemesi'nin 04/12/2019 tarih ve E:2019/109, K:2019/91 sayılı kararında, itiraz konusu kural olan 3194 sayılı Kanun'un Geçici 16. maddesi uyarınca düzenlenen yapı kayıt belgesine dayanılarak iş yeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi talebinin reddine ilişkin işlemin iptali talebinin dava konusunu oluşturduğu, itiraz konusu kuralın Devletin mülkiyeti ya da hüküm ve tasarrufu altındaki alanlarda 31/12/2017 tarihinden önce yapılmış ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapılardan gerekli şartları sağlayanlara yapı kayıt belgesi verilebileceğini düzenlediği, kuralın kapsamından yapı kayıt belgesi ile 3194 sayılı Kanun'a aykırı yapıların tespit edilerek kayıt altına alınmasının ve ilgili yapılara talep hâlinde su, elektrik ve doğalgaz bağlanabilmesi suretiyle geçici olarak kullanım hakkı sağlanmasının amaçlandığının anlaşıldığı, yapı kayıt belgesi dava konusu yapının kullanımına imkân sağlamakla birlikte anılan yapının nitelikleri gözönünde bulundurulduğunda korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili işlem ve faaliyetleri düzenleyen 2863 sayılı Kanun ile kıyıları ve sahil şeritlerini koruma amacıyla düzenlenmiş olan 3621 sayılı Kanun hükümlerinin bakılan davada uygulanmasının önünde bir engel bulunmadığı, zira kuralda yapı kayıt belgesi verilen taşınmazlar yönünden ilgili özel kanun hükümlerinin uygulanamayacağına ilişkin açık bir hüküm bulunmadığı, belirtilen nedenle 3194 sayılı Kanun’un Geçici 16. maddesinde yer alan düzenlemenin, bakılan davada 2863 ve 3621 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasına engel oluşturduğunun kabulüne imkân bulunmadığı gerekçesine yer verilmiştir.
Danıştay Altıncı Dairesi'nin 12/02/2020 tarih ve E:2018/4896, K:2020/1453 sayılı; 03/12/2020 tarih ve E:2019/17474, K:2020/12031 sayılı ile 03/02/2021 tarih ve E:2019/22013, K:2021/1143 sayılı kararlarında, sit alanları, kültür varlıkları, ormanlar, meralar ve kıyılar gibi korunması gereken alanlar, ilgili özel kanunlarındaki düzenlemeler ile korunduklarından, bu alanlarda yapı kayıt belgesi düzenlenmiş olmasının, özel hükümlerin uygulanmasına engel teşkil etmediğine yer verilmiştir.
Dairemizin 21/12/2021 ile 21/03/2022 tarihli ara kararlarına verilen cevabi yazılar ve dosyada bulunan bilgi ve belgeler incelendiğinde, ihale konusu taşınmazın, ... Yüksek Kurulu'nun ... tarih ve A-... sayılı kararıyla kentsel sit ilan edilen ve ... Koruma Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararıyla sınırları belirlenen kentsel sit alanı bölgesi içinde kaldığı, Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararıyla Koruma Amaçlı İmar Planları uygun bulunan ... Adası 1/1000 ve 1/500 ölçekli koruma amaçlı imar planlarının ... İdare Mahkemesi'nin E:..., K:... sayılı kararıyla iptal edilmesi üzerine anılan kararın uygulanmasına yönelik olarak ... Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun (Kurul) ... tarih ve .... sayılı kararının alındığı, Kurul'un ... tarih ve ... sayılı kararı ile "Ayvalık İlçesi, ... (...) Adası Kentsel Sit Alanına İlişkin Geçiş Dönemi Koruma Esasları ve Kullanma Şartları"nın uygun olduğuna karar verildiği görülmektedir.
Bu bağlamda, her ne kadar temyiz konusu Mahkeme kararında, mülkiyeti Belediye'ye ait taşınmazın üzerine yapılan 51 m² yapı için usulüne uygun olarak yapı kayıt belgesi alınması ve bu yapının dava konusu taşınmaz içinde kalmış olması karşısında, davalı idarece öncelikle 3194 sayılı Kanun'un Geçici 16. maddesi kuralları uygulanması gerekirken, bu Kanun maddesi uygulanmaksızın anılan taşınmazın ihale yoluyla satılmasına dair işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesine yer verilmiş ise de, 3194 sayılı Kanun'un 4. maddesi uyarınca, 2863 sayılı Kanun ile belirlenen yerlerde 3194 sayılı Kanun'un özel kanunlara aykırı olmayan hükümleri uygulanacağından ve ihale konusu taşınmazın 2863 sayılı Kanun kapsamında kentsel sit alanında bulunduğu açık olduğundan, ... Adası 1/1000 ve 1/5000 ölçekli koruma amaçlı imar planlarının iptal edilmesinin söz konusu alanın kentsel sit alanı olması niteliğini ortadan kaldırmadığı dikkate alındığında, 2863 sayılı Kanun kapsamında kaldığı anlaşılan ihale konusu taşınmazın üzerindeki yapıya ilişkin olarak alınan 04/11/2018 düzenleme tarihli ve ... no'lu yapı kayıt belgesinin davacıya 3194 sayılı Kanun'un Geçici 16. maddesinin 8. fıkrası ile verilen haktan faydalanmasını sağlamayacağından, dava konusu işlemlerde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, Balıkesir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararı ile, ihale konusu taşınmazda inşa edilen tek katlı binanın izinsiz uygulama kapsamında değerlendirildiği, 2863 sayılı Kanun'un 9. maddesine muhalefetten 65. maddesi kapsamında işlem yapmak üzere suç duyurusunda bulunulmasına, izinsiz uygulamaların ilgili Belediyesi denetiminde kaldırılmasına karar verilmiştir.
Öte yandan, 2863 sayılı Kanun'un 13. maddesinde, Hazine'ye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait olup, usulüne göre tescil ve ilan olunan, her çeşit korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlığı ile bunlara ait korunma sınırları dahilindeki taşınmazların Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan satış izni alacağı kuralına yer verildiği, ihale konusu taşınmazın ise tescil ve ilan olunan kültür ve tabiat varlığı ile bunlara ait korunma sınırları dahilinde bulunmadığı, salt kentsel sit alanında kaldığından bahisle bu kapsamda Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan satış izni alınması şartına tâbi olmadığı anlaşılmıştır. (Mehmet Ali CERAN, Doç. Dr. Gürsel ÖZKAN, Cafer ERGEN ve ALİ ÖZGÜR bu görüşe katılmamışlardır.)
Bu itibarla, dava konusu işlemlerin iptali yönündeki İdare Mahkemesi kararında hukukî isabet bulunmamaktadır.


KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca .... İdare Mahkemesi'nin ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVANIN REDDİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ...-TL ilk derece yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5. ...TL temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ...-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
7. Posta giderleri avansından artan tutarın; istemleri hâlinde kullanılmayan ...TL yürütmeyi durdurma harçlarının davacıya ve davalı idareye ayrı ayrı iadesine,
8. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
9. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 13/06/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.
(X) KARŞI OY :
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun "Tanımlar ve kısaltmalar" başlıklı 3. maddesinde, "Kültür varlıkları"nın tanımı, "tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır."; "Sit"in tanımı, "tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları, kültür varlıklarının yoğun olarak bulunduğu sosyal yaşama konu olmuş veya önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gerekli alanlardır" şeklinde yapılmıştır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararında, "Kentsel sitler; mimari, mahalli, tarihsel, estetik ve sanat özelliği bulunan ve bir arada bulunmaları ve bütün olarak yerleşmenin ait oldukları dönemin yaşam biçimini gelecek nesillere aktarmaları sebebiyle teker teker taşıdıkları kıymetten daha fazla kıymeti olan kültürel ve tabii çevre elemanlarının (yapılar, bahçeler, bitki örtüleri, yerleşim dokuları, duvarlar, sokak ve meydanlar, v.b.) birlikte bulundukları alanlardır." tanımlaması yapılmıştır.
Anılan Kanun'un "Devir yasağı" başlıklı 13. maddesinde, "Hazineye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait olup, usulüne göre tescil ve ilan olunan, her çeşit korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlığı ile bunlara ait korunma sınırları dahilindeki taşınmazlar, Kültür ve Turizm Bakanlığının izni olmadan, gerçek ve tüzel kişilere satılamaz, hibe edilemez." kuralı yer almıştır.
Aktarılan mevzuata göre, kentsel sit alanında bulunan taşınmazlar, mimari, mahalli, tarihsel, estetik ve sanat özelliği bulunan ve bir arada bulunmaları ve bütün olarak yerleşmenin ait oldukları dönemin yaşam biçimini gelecek nesillere aktarmaları sebebiyle teker teker taşıdıkları kıymetten daha fazla kıymeti olan kültürel ve tabii çevre elemanlarının birlikte bulunduğu alanlarda olduğundan, kentsel sit alanında bulunan taşınmazların aynı zamanda kültür varlığı olarak nitelendirilebileceği, Hazineye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan bu taşınmazların 2863 sayılı Kanun'un 13. maddesi çerçevesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan izin alınmadan satılamayacağı anlaşılmaktadır.
İhale konusu taşınmazın mülkiyeti Belediye'ye ait olup, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun ... tarih ve ....sayılı kararıyla kentsel sit ilan edilen ve ... Varlıklarını Koruma Kurulu'nun ... tarih ve ... sayılı kararıyla kentsel sit alanı sınırları belirlenen bölge içinde kaldığı anlaşıldığından, 2863 sayılı Kanun'un 13. maddesi uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan izni alınarak ihale yoluyla satılması gerekmektedir. Ancak, dava dosyasındaki bilgi ve belgelerden, söz konusu taşınmazın satışı için ... Bakanlığı'ndan izin alınıp alınmadığı anlaşılmamaktadır.
Bu bağlamda, dava konusu taşınmazın ihalesi yapılmadan önce 2863 sayılı Kanun'un 13. maddesi kapsamında gerekli izinin alınıp alınmadığının Kültür ve Turizm Bakanlığı'na sorularak, gelen cevaba göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme sureti ile verilen karara katılmıyoruz.

(XX) KARŞI OY :
(X)'da belirtilen gerekçeye ek olarak, anılan taşınmazın satışına ilişkin olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan bir izin alındığının tespiti hâlinde; temyize konu İdare Mahkemesi kararında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde sayılan temyiz nedenleri bulunmadığından, temyiz isteminin reddi ile İdare Mahkemesi kararının onanması gerektiği oyuyla karara katılmıyoruz.


(XXX) KARŞI OY :
(X)'da belirtilen gerekçeye ek olarak, anılan taşınmazın satışına ilişkin olarak ... Bakanlığı'ndan bir izin alındığının tespiti hâlinde; her ne kadar dava konusu ... Belediye Meclisi'nin ... tarih ve ... sayılı işleminde, Balıkesir ili, Ayvalık ilçesi, ... Mahallesi, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazın imar yönünden satılmasında bir sakınca bulunmadığından satışı için Belediye Encümenine yetki verilmesine karar verilmiş ise de, ihale konusu taşınmazın üzerinde davacıya ait konut niteliğinde 51 m²'lik yapının bulunduğu ve bu yapıya ilişkin olarak davacı tarafından 3194 sayılı İmar Kanunu'nun Geçici 16. maddesi kapsamında ... düzenleme tarihli ve ... no'lu yapı kayıt belgesinin alındığı, Dairemizin ... ile ... tarihli ara kararlarına verilen cevabi yazılardan da anlaşıldığı üzere, yapı kayıt belgesinin geçerliliği hususunda taraflar arasında devam eden bir uyuşmazlığın bulunduğu, dolayısıyla yapı kayıt belgesine ilişkin olarak devam eden uyuşmazlık hakkında kesin bir sonuca varılmadan ihaleye çıkıldığı anlaşıldığından, dava konusu işlemlerde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Bu itibarla, dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu kararda, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından anılan Mahkeme kararının yukarıda belirtilen gerekçeyle onanması gerektiği oyuyla karara katılmıyorum.