Danıştay 8. Daire 2019/8282 Esas 2022/4125 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2019/8282
Karar No : 2022/4125


TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, … Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Planlama ve Raylı Sistemler Dairesi Başkanlığının … gün ve … sayılı işlemi ile bu işleme esas olan Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Toplu Taşıma Yönetmeliğinin 2. bölüm 6. maddesinin 5. bendinin c, d fıkraları, 8. maddesinin 1, 2, 3. bentlerinin, 4. bölüm 14. maddesinin 4. bendinin, 5. bölüm 20. maddesinin 1, 2, 5, 10. bentlerinin, 6. bölüm 24. maddesinin 1 ve ek-4. fıkralarının, 25. maddesinin (1) a, b, c, d, e fıkralarının, 8. bölüm geçici 1. maddesinin 1, 2, 3, 4, 5, 6. bentlerinin, geçici 2. maddesinin 1. ve 2. bentlerinin, devir için istenen belgeler başlıklı ek-1'in 2, 4, 5-a ve 5-b bentlerinin, ek-2 taşıma talimatnamesi 7. bentlerinin iptali istemiyle açılmıştır.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; davacı vekili tarafından dava dosyasına sunulan dilekçe ve eklerinden dava konusu davacıya ait … plakalı ticari aracın 14/02/2019 tarihinde … adlı kişiye satıldığı görüldüğünden davacının dava konusu işlem ve ilgili yönetmelik hükümleri yönünden meşru, kişisel ve güncel bir menfaat ilgisinin kalmadığı anlaşılarak ehliyetsizlik nedeniyle işin esasının incelenebilmesine olanak bulunmadığı gerekçesiyle 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 15.nci maddesinin 1/b bendi hükmü uyarınca davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesince; davacı vekili tarafından dosyaya sunulan 09/04/2019 havale tarihli dilekçede, dava devam ederken davacının aracını hattıyla birlikte … isimli kişiye sattığı, anılan kişiye Noter vasıtasıyla dava hakkı devir sözleşmesi düzenlenmek suretiyle dava hakkını devir ve temlik ettiği, söz konusu sözleşme uyarınca 2577 sayılı Yasanın 26/1 maddesine göre davacı konuma …'ın alınması isteminde bulunulduğu görülmekte ise de; bakılan davada iptali istenilen işlemlerin düzenleyici işlemler olduğu, bir başka ifadeyle, iptali istenilen işlemlerin doğrudan doğruya davacının devrettiği araç hedef alınmak suretiyle tesis edilmediği anlaşıldığından, davacının aracını …'a devretmiş olduğundan bahisle uyuşmazlıkta 2577 sayılı Yasanın 26/1 maddesinin uygulanmasına olanak bulunmadığı, istinafa konu Mahkeme kararının dayandığı gerekçe usul ve yasaya uygun olup, kaldırılmasını gerektiren bir neden bulunmadığı gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun belirtilen açıklamanın eklenmesi suretiyle reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, dava konusu düzenlemelerin hukuka aykırı olduğu, 2577 sayılı İYUK 26/1 maddesi gereğince davada taraf değişikliği yapılarak, davaya yeni malik tarafından devamının sağlanması gerekirken ehliyet ret kararı verilmesinin hukuka aykırı olduğu kararın bozulması gerektiği iddia edilmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, Belediyenin topu taşıma hizmetlerinin düzenlenmesi konusunda görevli ve yetkili olduğu, dava konusu düzenlemelerde hukuka aykırılık bulunmadığından kararın onanmasına karar verilmesi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'NIN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile usul ve yasaya aykırı olan Bölge Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Dava, … Kooperatifi başkanı olan davacı tarafından, … Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Planlama ve Raylı Sistemler Dairesi Başkanlığının … gün ve … sayılı işlemi ile bu işleme esas olan Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Toplu Taşıma Yönetmeliğinin 2. bölüm 6. maddesinin 5. bendinin c, d fıkraları, 8. maddesinin 1, 2, 3. bentlerinin, 4. bölüm 14. maddesinin 4. bendinin, 5. bölüm 20. maddesinin 1, 2, 5, 10. bentlerinin, 6. bölüm 24. maddesinin 1 ve ek-4. fıkralarının, 25. maddesinin (1) a, b, c, d, e fıkralarının, 8. bölüm geçici 1. maddesinin 1, 2, 3, 4, 5, 6. bentlerinin, geçici 2. maddesinin 1. ve 2. bentlerinin, devir için istenen belgeler başlıklı ek-1'in 2, 4, 5-a ve 5-b bentlerinin, ek-2 taşıma talimatnamesi 7. bentlerinin; hukuka aykırı olduğu, İl Trafik Komisyonu kararı, Karayolları Taşıma Kanunu ve Taşıma Yönetmeliği ve diğer Kanun ve Yönetmelikler çerçevesinde mevcut kazanılmış haklarını ihlal eder nitelikte olduğu, ek yükümlülükler getirdiği, Anayasal bir hak olan çalışma ve sözleşme hürriyetine aykırı olduğu, üyesi bulundukları kooperatif ve oda temsilcilerinin UKOME toplantısına davet edilmedikleri, görüşlerinin alınmadığı, İçişleri Bakanlığından da olumlu görüş alınmadan karar verildiği, kazanılmış haklarının korunması gerektiği ileri sürülerek iptaline karar verilmesi istenilmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 'Tarafların kişilik veya niteliğinde değişiklik' başlıklı 26. maddesinde; "Dava esnasında ölüm veya herhangi bir sebeple tarafların kişilik veya niteliğinde değişiklik olursa, davayı takip hakkı kendisine geçenin başvurmasına kadar; gerçek kişilerden olan tarafın ölümü halinde, idarenin mirasçılar aleyhine takibi yenilenmesi kadar dosyanın işlemden kaldırılmasına ilgili mahkemece karar verilir. Dört ay içinde yenileme dilekçesi verilmemiş ise, varsa yürütmenin durdurulması kararı kendiliğinden hükümsüz kalır. Yalnız öleni ilgilendiren davalara ait dilekçeler iptal edilir. Davacının gösterdiği adrese tebligat yapılamaması halinde, yeni adresin bildirilmesine kadar dava dosyası işlemden kaldırılır ve varsa yürütmenin durdurulması kararı kendiliğinden hükümsüz kalır. Dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak bir yıl içinde yeni adres bildirilmek suretiyle yeniden işleme konulması istenmediği takdirde, davanın açılmamış sayılmasına karar verilir. Dosyaların işlemden kaldırılmasına ve davanın açılmamış sayılmasına dair kararlar diğer tarafa tebliğ edilir." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava dosyasının incelenmesinden; dava konusu edilen 23/06/2017 gün ve ... sayılı işlemin ve bu işleme esas olan Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Toplu Taşıma Yönetmeliğinin 2. bölüm 6. maddesinin 5. bendinin c, d fıkraları, 8. maddesinin 1, 2, 3. bentlerinin, 4. bölüm 14. maddesinin 4. bendinin, 5. bölüm 20. maddesinin 1, 2, 5, 10. bentlerinin, 6. bölüm 24. maddesinin 1 ve ek-4. fıkralarının, 25. maddesinin (1) a, b, c, d, e fıkralarının, 8. bölüm geçici 1. maddesinin 1, 2, 3, 4, 5, 6. bentlerinin, geçici 2. maddesinin 1. ve 2. bentlerinin, devir için istenen belgeler başlıklı ek-1'in 2, 4, 5-a ve 5-b bentlerinin, ek-2 taşıma talimatnamesi 7. bentlerinin iptal edilmesi istemiyle bakılan davada, Mahkemece 04/04/2019 tarihinde yapılan ara karar ile davacıya kendisinin bizzat taşımacılık yaptığı iddiasıyla mı yoksa başkanı olduğu kooperatif üyelerinin ortak çıkarını temsilen mi davayı açtığı sorulduğu, davacı vekili tarafından dosyaya sunulan 09/04/2019 havale tarihli dilekçede, ... plakalı ticari aracın hatlı minübüs taşıt maliki sıfatıyla davayı açtığını bildirildiği ancak dava devam ederken davacıya ait ... plakalı ticari aracını 14/02/2019 tarihinde hattıyla birlikte ... isimli kişiye sattığı, anılan kişiye Noter vasıtasıyla dava hakkı devir sözleşmesi düzenlenmek suretiyle dava hakkını devir ve temlik ettiği, söz konusu sözleşme uyarınca 2577 sayılı Yasanın 26/1 maddesine göre davacı konuma ...'ın alınması isteminde bulunulduğu görülmektedir.

2577 sayılı Kanunun 2. maddesinde, iptal davalarının, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılabilecekleri kurala bağlanmıştır. Bir iptal davasının açılabilmesi ve idari yargı mercilerinin bu davayı ön koşullar yönünden kabul edebilmesi için 2577 sayılı Yasa'nın 14. maddesi uyarınca dava dilekçeleri; a) görev ve yetki b) idari mercii tecavüzü c) ehliyet d) idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı e) süre aşımı f) husumet ve g) 3. ve 5. maddelere uygun olup olmadıkları yönlerinden sırasıyla incelenmekte; ilk inceleme sonucunda dilekçelerde yasaya aykırılık görülürse 15. maddedeki kararlardan biri verilmekte, yasaya aykırılık görülmediği takdirde dosya tekemmüle tabi tutulmaktadır. Dolayısıyla iptal davası açılabilmesinin ön koşullarından biri, davacının objektif ve subjektif dava ehliyetinin olmasıdır.
Yukarıda aktarılan kurallara göre, iptal davası açılabilmesi için, gerçek ya da tüzel kişiler ile dava konusu işlem arasında makul ve ciddi bir ilişkinin varlığı yeterli bulunmaktadır. Başka bir deyişle, İdare Hukukunun genel ilkelerine göre idari işlemin değişiklik yarattığı ya da doğmasına engel olduğu hukuki durumla, menfaat bağı olan herkes bu idari işlemin iptalini isteyebilecektir.
İdarî yargıda "İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan davalar" biçiminde tanımlanan iptal davaları, idarenin hukuka uygun davranmasını sağlayarak hukuk devletini gerçekleştiren önemli yollardan biridir. İdari işlemin iptalinin istenilebilmesi için, davacının menfaatinin ihlâl edilmiş olması gerekir. Yargı kararlarında ve öğretide "menfaat", davacı ile iptalini istediği idarî işlem arasındaki bağı, ilgiyi anlatır. Bu bakımdan, idari işlem ile dava açan kişi arasında meşru, güncel, ciddi maddi ve/veya manevi bir ilişki söz konusu ise, davada menfaat bağı bulunduğu kabul edilmelidir.
İdarî işlemlerle ilgisi bulunmayan kişilerin dava açması sonucu, idarenin devamlı dava tehdidi altında kalmaması ve idarenin işleyişinin olumsuz yönde etkilenmemesi bakımından, dava ehliyeti için aranan "menfaat ihlâli" koşulu, her olaya özgü irdelenmeli ve dava konusu işlemin davacıyı etkilemiş olması idari yargıda menfaat ihlâlinin varlığı için yeterli sayılmalıdır. Her olay ve davada, menfaat ihlalinin gerçekleşip gerçekleşmediğinin takdiri de yargı mercilerine bırakılmıştır.
Dava konusu, … Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Planlama ve Raylı Sistemler Dairesi Başkanlığının … gün ve … sayılı işleminde, İl genelinde minibüs, otobüs ve dolmuş otomobil ile yürütülen toplu taşıma faaliyetlerinden, ilgili belediyelerce veya İl Trafik Komisyon Kararı ile düzenlenmiş çalışma iznine tabi olan gerçek/tüzel kişiliklere, belediye tarafından ruhsat (çalışma izin belgesi) düzenleneceği bu nedenle matbuu başvuru dilekçelerinin, ilgili üyelerinize mağduriyet yaşanmaması adına ruhsat başvurularının tamamlatılmasına ilişkin olduğu ve İl genelindeki Şoförler ve Otomobilciler Esnaf odalarına gönderildiği, diğer dava konusu ve bu işleme esas olduğu ileri sürülen Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Toplu Taşıma Yönetmeliğinin ise Balıkesir Büyükşehir Belediyesi sınırları içerinde toplu taşıma hizmetlerinin yönetim ve uygulama esas ve usullerinin, görev ve sorumluluklarının belirlenmesi amacına yönelik olarak, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi, toplu taşıma hizmetinde görevli birimlerini, Belediye şirketini ve Belediye tarafından yetkilendirilen özel ve tüzel kişileri, toplu taşımada kullanılan Belediyeye ait resmi plakalı özmal araçlar ile BTT, BT, M, T harf gruplarına tahsis edilmiş ve özel (hususi) plakalara ticari olarak kaydedilmiş araçları, bu araçlarda görevli sürücü ve dğer çalışanları kapsayacağı belirtilmiştir.
Her ne kadar temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında, iptali istenilen işlemlerin doğrudan doğruya davacının devrettiği araç hedef alınmak suretiyle tesis edilmediği, davacının aracını İrfan Kaçar'a devretmiş olduğundan bahisle uyuşmazlıkta 2577 sayılı Yasanın 26/1 maddesinin uygulanmasına olanak bulunmadığı belirtilmiş ise de dava devam ederken davacıya ait … plakalı ticari aracını 14/02/2019 tarihinde hattıyla birlikte devralan ve … tarih ve … sayılı Yolcu Taşımacılığı Yetki Belgesi ve … tarih ve … sayılı Peron İzin Belgesi düzenlenmek suretiyle yeni malik sıfatıyla … plakalı ticari araçla yolcu taşımacılığına başlayan ve davada taraf değişikliği talep eden ...'ın, söz konusu düzenlemeler nedeniyle menfaati etkileneceğinden davacının dava açma ehliyetinin bulunduğu ve davanın esasının incelenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Bu durumda uyuşmazlıkta, 2577 sayılı Kanunun 26/1 maddesi uyarınca işlem yapılması gerektiğinden aksi yöndeki Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan … TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 14/06/2022 tarihinde kesin olarak oybirliği ile karar verildi.