Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2022/619 Esas 2022/2234 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2022/619
Karar No : 2022/2234

TEMYİZ EDENLER : 1- (DAVACI): ...

2-(DAVALI) : ...Bakanlığı
VEKİLİ : Av. ...

DİĞER DAVALI : ...Bakanlığı
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Onuncu Dairesinin 01/06/2021 tarih ve E:2016/16011, K:2021/2939 sayılı kararının aleyhlerine olan kısımlarının davacı ve davalı idarelerden Milli Eğitim Bakanlığınca karşılıklı olarak temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Kayseri ili, Melikgazi ilçesi, ...Anadolu Lisesi'nde öğretmen olarak görev yapmaktayken 672 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca davacının meslekten çıkarılmasına ilişkin işlemin dayanağını teşkil eden tüm bilgi ve belgelerin tarafına verilmesi istemiyle yapmış olduğu başvurunun reddine ilişkin Milli Eğitim Bakanlığının ...tarih ve ...sayılı işlemi ve davacının özel öğretim kurumunda çalışma izni alabilmek konusunda herhangi bir engel olup olmadığı ile varsa hangi gerekçeden kaynaklandığını sorduğu bilgi edinme başvurusunun reddine ilişkin Milli Eğitim Bakanlığının 18/11/2016 tarihli işlemi ve anılan işlemlerin dayanağını teşkil eden ve bilgi edinme talepli başvuruların karşılanmamasına gerekçe olarak gösterilen Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun ...tarih ve ...sayılı İlke Kararı'nın iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Onuncu Dairesinin 01/06/2021 tarih ve E:2016/16011, K:2021/2939 sayılı kararıyla;
Anayasa'nın 15 ve 74/4 maddeleri, 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'nun 1, 4, 5, 8, 13, 14, 16, 18, 19 ve 20. maddeleri ile dava konusu Olağanüstü Hal KHK’ları Kapsamındaki Tedbir ve İşlemlerle İlgili Bilgi Edinme Başvuruları Hakkında 04/08/2016 tarih ve 2016/1 sayılı İlke Kararı'na yer verilerek;
Dava konusu 17/10/2016 tarihli Milli Eğitim Bakanlığı işlemi ile Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun ...tarih ve ...sayılı İlke Kararı incelendiğinde;
Olağanüstü hâli gerekli kılan konu, 667 sayılı KHK’nın amacı ile 3 ve 4. maddelerinde düzenlenen tedbirlerin kapsamı ve mahiyeti birlikte değerlendirildiğinde, anılan tedbirler vasıtasıyla başta FETÖ/PDY olmak üzere terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilen kişilerin kamu kurum ve kuruluşlarından çıkarılarak Anayasa ile kurulan demokrasi düzeninin korunmak istendiğinin anlaşıldığı,
4982 sayılı Kanun'un 14. maddesinde; “Bilgi edinme başvurusuyla ilgili yapılacak itirazlar üzerine, verilen kararları incelemek ve kurum ve kuruluşlar için bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin olarak kararlar vermek üzere; Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu oluşturulmuştur.” hükmünün bulunduğu,
Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik'in 25. maddesinde de, “Kurul; bilgi edinme başvurusuyla ilgili olarak yapılacak itirazlar üzerine, verilen kararları inceler ve karara bağlar; kurum ve kuruluşlar için bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin olarak kararlar verir. Kurul, bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin hususları düzenlemeye yetkilidir.” hükmüne yer verildiği,
Söz konusu maddelerden, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun, bilgi edinme başvurusuyla ilgili yapılacak itirazları incelemek ve kurum ve kuruluşlar için bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin olarak kararlar vermek amacıyla kurulduğu ve bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin ilkeleri belirleyen kararlar alabileceğinin anlaşıldığı,
4982 sayılı Kanun'un 5. maddesinde, kurum ve kuruluşların, bu Kanun'da yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idari ve teknik tedbirleri almakla yükümlü olduklarının belirtildiği, 15 ila 28. maddeleri arasında da bilgi edinme hakkının sınırlarının çizildiği, bilgi edinme hakkı kapsamı dışında tutulan konular arasında Devlet sırrına ilişkin bilgi veya belgeler, idari soruşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler ile adli soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgi veya belgelere de yer verildiği, dava konusu İlke Kararı da 667 sayılı KHK'nin 3 ve 4. maddeleri uyarınca kamu görevinden çıkarılan kişilerle ilgili işlemler ile bu kapsamda yürütülen adli ve idari soruşturmalara ilişkin bilgi ve belgelerin bilgi edinme hakkı kapsamı dışında olduğu değerlendirilmesine dayandığı, bu itibarla anılan kararın dayanağı kanuni düzenlemelere aykırı bir yönünün bulunmadığı,
Öte yandan, davacı kamu görevinden 672 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararname uyarınca çıkarılan kişiler arasında olduğundan, bu kapsamdaki bilgi ve belgelerin 4982 sayılı Kanun'un 19. maddesi ve ilke kararına göre bilgi edinme hakkına konu bilgi ve belgeler arasında bulunmadığının anlaşıldığı,
Bu itibarla, davacı tarafından meslekten çıkarma kararına dayanak tüm bilgi ve belgelerin verilmesi istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin 17/10/2016 tarihli Milli Eğitim Bakanlığı işleminde de hukuka aykırılık bulunmadığı,
Dava konusu 18/11/2016 tarihli Milli Eğitim Bakanlığı işleminin incelendiğinde;
Davacının öğretmenlik görevinden 672 sayılı KHK ile ihraç edildiğini belirterek özel öğretim kurumlarında öğretmen olarak çalışma izni alabilmesine engel bir hukuki düzenleme bulunup bulunmadığını ve bu hukuki düzenlemelerin hangileri olduğunu öğrenme talebiyle yaptığı 12/11/2016 tarihli başvurusunun dava konusu ilke kararı ile bilgi edinme hakkı kapsamı dışında bırakılan başvurular arasında yer almadığı anlaşıldığından, davacının bu başvurusundaki talebinin incelenerek sonucuna göre işlem tesis edilmesi gerekirken anılan ilke kararına dayanılarak davacının talebinin reddedilmesinde hukuki isabet bulunmadığı sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle,
Milli Eğitim Bakanlığının 18/11/2016 tarihli işleminin iptaline, Milli Eğitim Bakanlığının ...tarih ve ...sayılı işlemi ile Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun ...tarih ve ...sayılı İlke Kararı yönünden davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davacı tarafından, anayasal hakkı olan bilgi edinme hakkının Kurul kararıyla sınırlanamayacağı, kısmen haklı çıktığı davada aleyhine 3.600,00-TL vekalet ücretine hükmedilmesinin hakkaniyete aykırı olduğu ileri sürülmektedir.
Davalı idarelerden Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, davacının özel öğretim kurumunda çalışma izni alabilme konusunda herhangi bir engel olup olmadığı ile engel varsa hangi gerekçeden kaynaklandığına ilişkin bilgi edinme başvurusu ... sayılı İlke Kararı çerçevesinde işleme alınmamış ise de, davacının aynı konudaki başvurularına 24/01/2017 ve 30/03/2018 tarihli yazılarla cevap verildiği ve davacıya mevzuat konusunda gerekli bilgilendirmenin yapıldığı iddiasıyla kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI : Davacı tarafından, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın iptale ilişkin kısmının usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Davalı idareler tarafından, Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın davanın reddine ilişkin kısmının usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin reddi ile Daire kararının gerekçeli olarak onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacı tarafından, Kayseri ili, Melikgazi ilçesi, ...Anadolu Lisesi'nde öğretmen olarak görev yapmakta iken 672 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca meslekten çıkarılmasına ilişkin işlemin dayanağını teşkil eden tüm bilgi ve belgelerin tarafına verilmesi istemiyle Milli Eğitim Bakanlığına bilgi edinme başvurusunda bulunulmuş, anılan başvuru Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun dava konusu 2016/1 sayılı İlke Kararı gereğince bilgi edinme hakkı kapsamı dışında olduğundan bahisle reddedilmiştir.
Devam eden süreçte davacı tarafından, özel öğretim kurumunda çalışma izni alabilme konusunda herhangi bir engel olup olmadığı, engel varsa hangi gerekçeden kaynaklandığına ilişkin Milli Eğitim Bakanlığına bilgi edinme başvurusunda bulunulmuş, söz konusu başvuru da Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun dava konusu 2016/1 sayılı İlke Kararı gereğince bilgi edinme hakkı kapsamı dışında olduğundan bahisle reddedilince bilgi edinme başvurularının reddine ilişkin işlemlerin ve işlemlerin ve anılan işlemlerin dayanağını teşkil eden ve bilgi edinme talepli başvuruların karşılanmamasına gerekçe olarak gösterilen Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun 04/08/2016 tarih ve 2016/1 sayılı İlke Kararı'nın iptali istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT :
2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın "Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı" başlıklı 74. maddesinin 4. fıkrasında, "Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir."; "Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması" başlıklı 15. maddesinde ise, "Savaş, seferberlik veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir." düzenlemelerine yer verilmiştir.
4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'nun "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, "Bu Kanunun amacı; demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir."; "Bilgi edinme hakkı" başlıklı 4. maddesinde "Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir."; "Bilgi verme yükümlülüğü" başlıklı 5. maddesinde, "Kurum ve kuruluşlar, bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlüdürler. Bu Kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren diğer kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz."; "Yayımlanmış veya kamuya açıklanmış bilgi veya belgeler" başlıklı 8. maddesinde, "Kurum ve kuruluşlarca yayımlanmış veya yayın, broşür, ilân ve benzeri yollarla kamuya açıklanmış bilgi veya belgeler, bilgi edinme başvurularına konu olamaz. Ancak, yayımlanmış veya kamuya açıklanmış bilgi veya belgelerin ne şekilde, ne zaman ve nerede yayımlandığı veya açıklandığı başvurana bildirilir."; "İtiraz usulü" başlıklı 13. maddesinde, "Bilgi edinme istemi (…) reddedilen başvuru sahibi, yargı yoluna başvurmadan önce kararın tebliğinden itibaren onbeş gün içinde Kurula itiraz edebilir. Kurul, bu konudaki kararını otuz iş günü içinde verir. Kurum ve kuruluşlar, Kurulun istediği her türlü bilgi veya belgeyi onbeş iş günü içinde vermekle yükümlüdürler. Kurula itiraz, başvuru sahibinin idarî yargıya başvurma süresini durdurur."; dava konusu işlemlerin tesis edildiği tarihlerde yürürlükte olan haliyle "Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu" başlıklı 14. maddesinde, "Bilgi edinme başvurusuyla ilgili yapılacak itirazlar üzerine, verilen kararları incelemek ve kurum ve kuruluşlar için bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin olarak kararlar vermek üzere; Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu oluşturulmuştur.
...
Kurulun sekretarya hizmetleri Adalet Bakanlığı tarafından yerine getirilir.
Kurulun görev ve çalışmalarına ilişkin esas ve usuller Başbakanlıkça hazırlanarak yürürlüğe konulacak bir yönetmelikle düzenlenir."; "Devlet sırrına ilişkin bilgi veya belgeler" başlıklı 16. maddesinde, "Açıklanması hâlinde Devletin emniyetine, dış ilişkilerine, millî savunmasına ve millî güvenliğine açıkça zarar verecek ve niteliği itibarıyla Devlet sırrı olan gizlilik dereceli bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakkı kapsamı dışındadır."; "İstihbarata ilişkin bilgi veya belgeler" başlıklı 18. maddesinde, "Sivil ve askerî istihbarat birimlerinin görev ve faaliyetlerine ilişkin bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsamı dışındadır. Ancak, bu bilgi ve belgeler kişilerin çalışma hayatını ve meslek onurunu etkileyecek nitelikte ise, istihbarata ilişkin bilgi ve belgeler bilgi edinme hakkı kapsamı içindedir."; "İdarî soruşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler" başlıklı 19. maddesinde, "Kurum ve kuruluşların yetkili birimlerince yürütülen idarî soruşturmalarla ilgili olup, açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde;
a) Kişilerin özel hayatına açıkça haksız müdahale sonucunu doğuracak,
b) Kişilerin veya soruşturmayı yürüten görevlilerin hayatını ya da güvenliğini tehlikeye sokacak,
c) Soruşturmanın güvenliğini tehlikeye düşürecek,
d) Gizli kalması gereken bilgi kaynağının açığa çıkmasına neden olacak veya soruşturma ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarının temin edilmesini güçleştirecek,
Bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsamı dışındadır." hükmü, "Adlî soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler " başlıklı 20. maddesinde, "Açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde;
a) Suç işlenmesine yol açacak,
b) Suçların önlenmesi ve soruşturulması ya da suçluların kanunî yollarla yakalanıp kovuşturulmasını tehlikeye düşürecek,
c) Yargılama görevinin gereğince yerine getirilmesini engelleyecek,
d) Hakkında dava açılmış bir kişinin adil yargılanma hakkını ihlâl edecek,
Nitelikteki bilgi veya belgeler, bu Kanun kapsamı dışındadır.
04/04/1929 tarihli ve 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, 18/06/1927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu, 06/01/1982 tarihli ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu ve diğer özel kanun hükümleri saklıdır." hükmü bulunmaktadır.
Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmeliğin dava konusu işlemlerin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan haliyle 25. maddesinde, “Kurul; bilgi edinme başvurusuyla ilgili olarak yapılacak itirazlar üzerine, Kanun'un 16 ve 17 nci maddelerinde öngörülen sebeplere dayanılarak verilen kararları inceler ve karara bağlar; kurum ve kuruluşlar için bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin olarak kararlar verir. Kurul, bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin hususları düzenlemeye yetkilidir.” kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Daire kararının düzenleyici işleme ilişkin kısmı yönünden;
4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'nun bilgi edinme hakkının sınırlarını düzenleyen maddeleri arasında yer alan 19. maddesinde idari soruşturmaya ilişkin bilgi ve belgelerin, 20. maddesinde ise, adlî soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgi veya belgelerin bilgi edinme hakkı kapsamı dışında olduğu hükme bağlanmıştır.
Dava konusu İlke Karar'ında ise, terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilen ve bu nedenlerle haklarında idari veya adli soruşturma başlatılan, açığa alınan ve/veya 667 sayılı KHK'nin 3 ve 4. maddeleri uyarınca kamu görevinden çıkartılan kişilerle ilgili bu işlemler ile bu kapsamda yürütülen adli ve idari soruşturmalara ilişkin bilgi ve belgelerin 4982 sayılı Kanun uyarınca talep edilmesi durumunda, başvuruların mezkur Kanun'un 19 ve 20. maddeleri uyarınca bilgi edinme hakkı kapsamı dışında değerlendirilerek bu doğrultuda uygulamaya gidilmesi gerektiği düzenlenmiştir.
Söz konusu İlke Kararıyla belirlenen ve bilgi edinme hakkı kapsamı dışında tutulan hususların, olağanüstü hal çerçevesinde yapılan idari veya adli soruşturma kapsamında elde edilen bilgi ve belgelere yönelik olması ve 4982 sayılı Kanun'un 19 ve 20. maddelerinde yer alan idari ve adli soruşturma kapsamında zamanından önce açıklanması halinde maddede sayılan sonuçlardan birini doğuracak nitelikte bulunması nedeniyle anılan kararın, dayanağı kanuni düzenlemelere aykırı bir yönünün bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Daire kararının bireysel işlemlere ilişkin kısmı yönünden;
Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan;
"a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka aykırı karar verilmesi,
c) Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması" sebeplerinden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Dayandığı hukuksal nedenler ve gerekçesi yukarıda açıklanan Danıştay Onuncu Dairesi kararının, Milli Eğitim Bakanlığının 18/11/2016 tarihli işleminin iptaline, Milli Eğitim Bakanlığının ...tarih ve ...sayılı işlemi yönünden ise davanın reddine ilişkin kısmı, aynı gerekçe ile Kurulumuzca da uygun bulunmuş olup, temyiz dilekçelerinde ileri sürülen iddialar, kararın anılan kısımlarının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının ve davalı idarelerden Milli Eğitim Bakanlığının temyiz isteminin reddine,
2. Danıştay Onuncu Dairesinin temyize konu 01/06/2021 tarih ve E:2016/16011, K:2021/2939 sayılı kararının, Milli Eğitim Bakanlığının 18/11/2016 tarihli işleminin iptali ile Milli Eğitim Bakanlığının ...tarih ve ...sayılı işlemi yönünden davanın reddine ilişkin kısmının ONANMASINA,
3. Anılan Daire kararının düzenleyici işleme ilişkin kısmının ise yukarıda belirtilen gerekçeyle ONANMASINA,
4. Adli yardım kararından dolayı ertelenmiş olan temyiz aşamasına ilişkin yargılama giderlerinin, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 339. maddesinin 1. fıkrası uyarınca davacıdan tahsili için Dairesince müzekkere yazılmasına,
5. Kesin olarak, 16/06/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.