Danıştay 6. Daire 2019/14938 Esas 2022/7136 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/14938
Karar No : 2022/7136

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. … - Av. …

KARŞI TARAF (DAVALILAR) : 1- … Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
2- … Bakanlığı
Hukuk Müşaviri …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: İstanbul ili, Başakşehir ilçesi, ... Mahallesi, … mevkii, … sayılı kök parseli kapsayan bölgede 28/11/2016 tarihinde Bakanlıkça onaylanan Kuzey Ayazma, Gecekondu Önleme Bölgesi 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği ile … Başkanlığı (…) tarafından … tarih ve … sayılı işlem ile onaylanan parselasyonun iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:…, sayılı kararda; dosyanın ve yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen kök rapor ve ek raporun birlikte değerlendirilmesinden,1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliğinin, 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planı ile uyumlu olduğu, 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliğinin ise1/5000 ölçekli plan ile uyumlu olduğu, Mahkemelerce verilen iptal kararları ile plansız kalan bölgede imar planlarının yapılmasının gerekli olduğu, dava konusu imar planı değişikliklerinde hukuka aykırılık bulunmadığı; parselasyon işlemi yönünden; davacının hissedar maliki olduğu eski 2108 sayılı kadastral parselin parselasyon sonucunda tahsis edilen … ada, … sayılı parselden daha değerli konumda olduğu, davacının parselinin teknik altyapı fonksiyonu nedeni ile parçalandığı ve değer kaybettiği, parselasyon sırasında davacının parseli yönünden fiili duruma ve dağıtım ilke ve esaslarına uyulmadığı anlaşıldığından dava konusu parselasyonda hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle imar planları yönünden davanın reddine, dava konusu parselasyonun iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İdari Dava Dairesince verilen kararda; İdare Mahkemesi kararının, dava konusu imar planlarına ilişkin kısmının dayandığı hukuki ve kanuni gerekçeler uygun bulunduğundan bu kısma karşı davacı tarafından yapılan istinaf başvurusunun reddine; davalı İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı ve Başakşehir Belediye Başkanlığının istinaf talebinin kabulü ile anılan idarelerin hasım mevkiinden çıkarılmasına, dava konusu parselasyona ilişkin kısmı bakımından ise; düzenleme sınırının mevzuata uygun olarak geçirildiği, düzenleme ortaklık payı (DOP) ve kamu ortaklık payı (KOP)'un düzenlemeye giren tüm parsellerden eşit oranda kesildiği, davacının kök parselinin sosyal donatı alanında kalması nedeniyle kök parsel altlığından yer verme olanağı olmadığından en yakın yerden tahsis yapıldığı, bu itibarla dava konusu parselasyon işleminin mevzuat ile dağıtım ilke ve parselasyon tekniklerine uygun olduğu sonucuna varılarak davalı … Bakanlığı ile … Başkanlığının istinaf talebinin kabulüne, ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararın parselasyon işlemi yönünden kaldırılmasına ve bu yönden davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, parselasyonda kadastral altlıktan tahsis yapılamasa bile sınırdaş komşuluğunda bulunan bir yerin tahsis edilmesi gerektiği, kök parsele uzak ve dere kenarında bulunan değersiz yerden tahsis yapılmasının hakkaniyete uygun olmadığı, tahsis edilen … ada, … sayılı parselin çekme mesafelerinin fazla bırakıldığı, hastane projesinin değiştirilmesi nedeniyle imar planında sağlık alanı olarak ayrılan yerin yarısının atıl kaldığı, Olimpiyat Parkı Alanı'ndaki kamu kurumlarına ve hazineye ait parsellerin imara açıldığı, bu durumun şahıs parselleri açısından eşitliğe aykırı olduğu ve mağduriyet oluşturduğu, yol ve teknik altyapı gibi kamusal alanların hatalı belirlendiği, ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idareler tarafından, usul ve yasaya uygun olan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının onanması gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra 29/10/2021 tarihli ve 31643 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 85 sayılı Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 1. maddesi ile 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Altıncı Kısmının Dördüncü Bölümünün başlığı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2. maddesi ile de aynı Kararnamenin 97. maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan "Çevre ve Şehircilik" ibaresi "Çevre, Şehircilik ve İklim değişikliği" şeklinde değiştirildiği görüldüğünden, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının davalı olarak belirlenmesi suretiyle işin gereği görüşüldü.
Duruşma yapılmasına gerek görülmedi.

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY : Bakılmakta olan dava, İstanbul ili, Başakşehir ilçesi, … Mahallesi, … mevkii, 2108 kök parseli kapsayan bölgede yapılan ve 28/11/2016 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nca onaylanan Kuzey Ayazma, Gecekondu Önleme Bölgesi 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği ile … Başkanlığı (…) tarafından … tarih ve … sayılı işlem ile onaylanan parselasyonun iptali istemiyle açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT: 775 sayılı Gecekondu Kanunu'nun 1. maddesinde; "Mevcut gecekonduların ıslahı, tasfiyesi, yeniden gecekondu yapımının önlenmesi ve bu amaçlarla alınması gereken tedbirler hakkında bu kanun hükümleri uygulanır" hükmüne, 2. maddesinde; "Bu kanunda sözü geçen (Gecekondu) deyimi ile, imar ve yapı işlerini düzenliyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalınmaksızın, kendisine ait olmıyan arazi veya arsalar üzerinde, sahibinin rızası alınmadan yapılan izinsiz yapılar kastedilmektedir" hükmüne, 19. maddesinde; "Islaha muhtaç veya tasfiyesi gereken gecekondu bölgeleri ile yeniden halk konutu veya nüve konut yapımına tahsis edilecek sahaların seçimi, haritalarının hazırlanması, imar ve ıslah planlarının düzenlenmesi, Toplu Konut İdaresi Başkanlığının denetimi altında, ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, hazırlanan harita ve planları redde, düzeltilmek üzere geri göndermeye, olduğu gibi veya değiştirerek onaylamaya ve lüzum gördüğü hallerde bu hizmetleri kendisi yapmaya veya yaptırmaya yetkilidir. Onaylanarak kesinleşen planlar belediye dairesinde herkesin görebileceği bir yerde bir ay süre ile asılır ve keyfiyet mutat vasıtalarla halka duyurulur" hükmüne, Geçici 9. maddenin 2. fıkrasında; "Bu Kanun hükümleri uyarınca Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca başlatılmış veya planlanmış iş ve işlemler; bu işlere ilişkin her türlü hak, yetki ve görevler, alacak, borç ve mükellefiyetler Toplu Konut İdaresi Başkanlığına devredilmiştir. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca başlatılmış veya planlanmış işleri yürütmeye, bu konuda yeni işler yapmaya, gerekli görülenleri belediyelere devretmeye veya tasfiye etmeye yetkilidir." hükmüne ve Ek 2. maddesinin yollama yaptığı "775 sayılı Ana Kanuna İşlenemeyen Hükümler" başlığı altında yer alan 02/03/1988 tarihli, 3414 sayılı Kanun'un 1. maddesinde ise; ''775 sayılı Gecekondu Kanununun belediye sınırları ile mücavir alanlardaki tatbikatı için Toplu Konut İdaresi Başkanlığına verilen hak, yetki ve görevler ilgili belediyelere devredilmiştir. Belediyeler bu hak, yetki ve görevleri yetkili organları eliyle kullanırlar. Büyükşehirlerde bu Kanunun tatbikatı büyükşehir belediyelerinin koordinatörlüğünde ilçe belediyelerince yapılır.'' hükmüne yer verilmiştir.
2985 sayılı Toplu Konut Kanunu'nun 4. maddesinde; "Başkanlık, gecekondu dönüşüm projesi uygulayacağı alanlarda veya mülkiyeti kendisine ait arsa ve arazilerde veya valiliklerce toplu konut iskan sahası olarak belirlenen alanlarda çevre ve imar bütünlüğünü bozmayacak şekilde her tür ve ölçekteki planlar ile imar planlarını yapmaya, yaptırmaya ve tadil etmeye yetkilidir." hükmüne, Ek 7. maddesinde ise; "Başkanlık gecekondu bölgelerinin tasfiyesine veya iyileştirilerek yeniden kazanımına yönelik olarak gecekondu dönüşüm projeleri geliştirebilir, inşaat uygulamaları ve finansman düzenlemeleri yapabilir. Bu amaçla gecekondu bölgelerinde, gerçek kişilerin ve özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan gayrimenkuller ile 24/02/1984 tarihli, 2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanuna göre hak sahibi olan kişilerin haklarına konu gayrimenkullerin değeri Başkanlık tarafından tespit edilir ve Başkanlık bu kişilerle proje çerçevesinde anlaşmalar yapabilir. Bu anlaşmaların usul ve esaslarını belirlemeye Başkanlık yetkilidir." hükmüne yer verilmiştir.
Uyuşmazlığın çözümü bakımından 775 sayılı Gecekondu Kanunu'nun yürürlüğe girdiği 30/07/1966 tarihinden bu yana konu ile ilgili olarak mezkur Kanun'da yapılan değişikliklerin ve gerekçelerinin kronolojik olarak incelenmesinden;
775 sayılı Gecekondu Kanunu'nun Ek-2 maddesinin yollama yaptığı "20/07/1966 tarihli, 775 sayılı Ana Kanuna İşlenemeyen Hükümler" başlığı altında yer alan 02/03/1988 tarihli, 3414 sayılı Kanunun 1.maddesinin ilk halinde; "775 sayılı Gecekondu Kanununun belediye sınırları ile mücavir alanlardaki tatbikatı için Bayındırlık ve İskan Bakanlığına verilen hak, yetki ve görevler ilgili belediyelere devredilmiştir. Belediyeler bu hak, yetki ve görevleri yetkili organları eliyle kullanırlar. Büyükşehirlerde bu Kanunun tatbikatı büyükşehir belediyelerinin koordinatörlüğünde ilçe belediyelerince yapılır" düzenlemesine, aynı Kanun'un geçici 1. maddesinde ise: "11/06/1985 tarihinden önce 775 sayılı Kanun hükümlerine göre Bayındırlık ve İskan Bakanlığının yetkisine dayanılarak başlatılmış olan iş ve işlemlere adı geçen Bakanlıkça devam edilir. Bu Kanuna göre öngörülen devir işlemleri ile birinci fıkradaki iş ve işlemler bu Kanununa esas olan Kanun Hükmünde Kararnamenin yayımı tarihinden itibaren en geç 5 yıl içinde sonuçlandırılır" hükmüne yer verilmiştir.
Bayındırlık ve İskan Bakanlığının 775 sayılı Gecekondu Kanunundan doğan hak, yetki ve görevlerinin Belediyelere devredilmesine ilişkin 3414 sayılı Kanun'un genel gerekçesinde; hükümetin reorganizasyon çalışmaları sonucu, İmar ve İskan Bakanlığı ile Bayındırlık Bakanlığının birleştirilmesi üzerine Mesken Genel Müdürlüğü kaldırılarak, bu Genel Müdürlüğün görevlerinden büyük bölümünün belediyelere devredildiği, ayrıca Hükümetin konut politikası dikkate alınarak mahalli idarelerin hizmetlerini daha etkin, süratli ve kolay şekilde yürütülebilmesi, bazı formalitelerin kaldırılması ve hizmetin vatandaşın ayağına götürülmesi amacıyla Bayındırlık ve İskan Bakanlığının 775 sayılı Gecekondu Kanunu ile ilgili hak, yetki ve görevlerinin belediyeye aktarıldığı, böylece imar konusundaki yetki ve görevlerin tamamı mahalli idarelere devredilerek bürokratik işlemlerin asgariye indirildiği belirtilmiştir.
Devam eden süreçte, 775 sayılı Kanun hükümlerine göre Bakanlık tarafından başlatılmış ve başlatılacak olan işlere Bakanlık tarafından devam edilmesinin ve devir işlemlerinin 5 yıl içinde tamamlanmasının öngörüldüğü 3414 sayılı Kanun'un geçici 1. maddesinde, 03/07/1992 tarihli, 3811 sayılı Kanunla değişiklik yapılarak, Bakanlığın yetkisinin 09/09/1985 tarihinden itibaren 15 yıl süreyle uzatıldığı, söz konusu Kanun değişikliğinin gerekçesinde; 5 yıllık sürenin sonuna yaklaşıldığı halde Bakanlık tarafından devam eden uygulamaların sonuçlandırılamadığı, 775 sayılı Kanuna göre yaptırılıp vatandaşlara satılan konutların tapularının yarısına yakınının verilemediği, diğer taraftan 775 sayılı Kanun gereğince vatandaşlara ve konut kooperatiflerine dağıtılan arsaların bir kısmındaki inşaatların henüz bitmediği, diğer bir kısım arsalarda ortaya çıkan kamulaştırma ihtilaflarının yargıya intikal etmesi nedeniyle anılan işlemlerin sürüncemede kaldığı, bütün bu işlemler bitirilmeden, görevin Bayındırlık ve İskân Bakanlığından alınmasının vatandaşları zor durumda bırakacağı gibi, ilgililerin de konuyla ilgili olarak başvuracak merci bulamayacağı, 775 sayılı Kanundan yararlanmış vatandaşların yarım kalmış iş ve işlemlerinin çabuklaştırılarak sonuçlandırılması ve idareye olan güvenin sarsılmaması bakımından, 775 sayılı Kanunla Bayındırlık ve İskân Bakanlığına verilmiş olan görevlerin tamamlanması için, 3414 sayılı Kanunda öngörülen 5 yıllık devir süresinin 15 yıla çıkarılarak, Bakanlıkça yapılmasına devam edilecek iş ve işlemlerin 09/09/2000 yılına kadar adı geçen Bakanlıkça sonuçlandırılması gerektiği belirtilmiştir.
İlerleyen dönemde, 3414 sayılı Kanun'un geçici 1. maddesinde 29/11/2000 tarihli, 4608 sayılı Kanunla yeniden değişiklik yapılarak, 775 sayılı Kanun hükümleri doğrultusunda Bakanlıkça başlatılmış ve başlatılacak olan işlerin tamamlanması için Bakanlığın yetkisi bu defa 09/09/2009 tarihine uzatılmış, sonrasında 22/03/2007 tarihli, 5609 sayılı Kanunla yeniden değişiklik yapılarak, 775 sayılı Gecekondu Kanunu içerisinde geçen "Bayındırlık ve İskan Bakanlığı" ifadelerinin "Toplu Konut İdaresi Başkanlığı" olarak değiştirilmesi öngörülmüş, bu şekilde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın Gecekondu Kanunundan doğan hak, yetki ve görevleri Toplu Konut İdaresi Başkanlığa devredilmiş, yine 5609 sayılı Kanun'un 2. maddesi ile 775 sayılı Kanuna eklenen geçici 9. maddesinin 2. fıkrasında; "Bu Kanun hükümleri uyarınca Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca başlatılmış veya planlanmış iş ve işlemler; bu işlere ilişkin her türlü hak, yetki ve görevler, alacak, borç ve mükellefiyetler Toplu Konut İdaresi Başkanlığına devredilmiştir. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca başlatılmış veya planlanmış işleri yürütmeye, bu konuda yeni işler yapmaya, gerekli görülenleri belediyelere devretmeye veya tasfiye etmeye yetkilidir." düzenlemesine yer verilmiştir.
775 sayılı Gecekondu Kanununda değişiklik yapan 5609 sayılı Kanun'un genel gerekçesinde; "Gecekondu Kanunu yürürlüğe girdiği tarihte bu Kanun uygulamalarına finansman kaynağı olarak Emlak Bankasında açılan özel bir hesapta Bakanlık emrinde gecekondu fonu oluşturulduğu, bu fonun 2000 yılına kadar uygulamaların finansman kaynağı olduğu, ancak kaynağını tamamen bütçeden alan fonun işlevini yitirdiği ve faaliyet göstermediği gerekçesiyle 4568 sayılı Kanun değişikliği ile kaldırıldığı ve aynı Kanun'un geçici 1. maddesi uyarınca Bakanlıkça başlanılmış işlere, Bakanlıkça devam edileceğinden finansman sağlanması amacıyla fonun bütün varlıklarının Toplu Konut İdaresi Başkanlığı adına açılan "gecekondu gelir hesabına" devredildiği, bu durumda, bir yandan Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nca Kanunun uygulanmasına devam edilirken, diğer yandan uygulamanın finansman kaynağı olan fonun tasfiye edilerek gelir hesabı şeklinde Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'na devredilmesi, Gecekondu Kanununun uygulamalarını son derece zor ve sağlıksız bir duruma getirdiği, Gecekondu Kanunu uygulamalarının ve finansman kaynağının aynı kurumun idaresi altında olmasının, uygulamaların daha hızlı, etkin ve sağlıklı yürütülmesi bakımından gerekli görüldüğü, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'nın kanunlara dayalı olarak üstlendiği misyon dikkate alındığında, planlı arsa ve konut üretimine yönelik faaliyetler ile gecekondulaşmanın önlenmesine yönelik faaliyetlerin tek merkezden ve hizmet bütünlüğünü sağlayacak şekilde yürütülmesinin daha yararlı olacağı ve bunun için Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca yürütülen Gecekondu Kanunu kapsamındaki faaliyetlerle ilgili işlemlerin Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'na devredilmesinde kamu yararı bulunduğu" şeklinde gerekçelere yer verilmiştir.
Yukarıda detaylarına yer verilen yasal düzenlemeler ve değişiklik gerekçeleri doğrultusunda; 775 sayılı Gecekondu Kanunu'nun yürürlüğe girdiği 30/07/1966 tarihinde, icracı bakanlık olarak İmar ve İskan Bakanlığının uygulama yapmasına yönelik yetkiler içerdiği, anılan Kanunda 1988 yılında 3414 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile Ek-2. maddesinin Kanuna eklendiği ve Kanunda öngörülen yetkilerin belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde anılan bakanlıktan alınarak belediyelere devredilmesinin öngörüldüğü, bu şekilde imar konusundaki yetki ve görevlerin tamamı belediyelere devredilirken, sadece Bakanlıkça başlatılmış olan işler ile bu işlerin tasfiyesine yönelik olarak başlatılacak olan işler yönünden, Bakanlığın yetkisinin devam etmesinin öngörüldüğü, bu haliyle Bakanlığın, 775 sayılı Kanun'un uygulanmasına yönelik yetkilerinin başlamış ve devam eden işlerle kısıtlanmış bir yetki olduğu, sonrasında Kanunun uygulamaları ile finansman kaynağının tek elde toplanarak yönetimde birliktelik sağlanması, bu şekilde işlerin daha etkin ve süratli şekilde yapılmasını temin etmek amacıyla ve Toplu Konut İdaresi Başkanlığının planlı arsa ve konut üretimine yönelik misyonu da dikkate alınarak, 775 sayılı Kanun'da 2007 yılında 5609 sayılı Kanun ile yeniden değişiklik yapıldığı ve Bakanlığın 775 sayılı Kanun'dan doğan kısıtlı yetkilerinin Toplu Konut İdaresi Başkanlığına devredildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda; Toplu Konut İdaresi Başkanlığının, Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca gecekondu önleme, ıslah veya tasfiye bölgelerinde başlatılmış veya planlanmış işleri yürütme, bu konuda yeni işler yapma ve 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu'nun 4. ve Ek 7. maddeleri uyarınca gecekondu bölgelerinin tasfiyesi veya iyileştirilerek yeniden kazanımına yönelik olarak gecekondu dönüşüm projeleri geliştirme, mülkiyeti kendisine ait arsa ve arazilerde veya valiliklerce toplu konut iskan sahası olarak belirlenen alanlarda uygulama yapma yetkisine sahip olduğu açıktır.
Diğer taraftan 04/07/2011 tarihli, 27984 sayılı (mükerrer) Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin "Görevler" başlıklı 2. maddesinin, 16/05/2012 tarihli, 6306 sayılı Kanun'un 19. maddesi ile değişik (ğ) fıkrasında; "...02/03/1984 tarihli, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile 20/07/1966 tarihli, 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan uygulamalara ilişkin her tür ve ölçekte etüt, harita, plan ve parselasyon planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak, ruhsat işlerini gerçekleştirmek, yapı kullanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyetinin kurulmasını sağlamak" görevinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görevi olduğu hüküm altına alınmış olup, bu haliyle 16/05/2012 tarihinden itibaren Toplu Konut İdaresi Başkanlığının 775 sayılı Gecekondu Kanunu'ndan doğan imar konusundaki hak ve yetkilerinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığına devredildiği anlaşılmaktadır.
Öte yandan; Gecekondu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 69. maddesinin (d) bendinde önleme bölgesi, ıslah bölgesi, dönüşüm bölgesi ifadeleriyle imar planlarında Gecekondu Kanununa istinaden bu maksatla ayrıldıkları açıkça belirtilmiş olan bölgelerin kastedildiği belirtilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
775 sayılı Gecekondu Kanunu, mevcut gecekonduların ıslahı, tasfiyesi ve yeniden gecekondu yapımının önlenmesi şeklinde üç temel ilkeyi kapsamaktadır.
Gecekonduların ıslahı; durumu iyileştirilebilecek gecekonduların veya gecekondu bölgelerinin, merkezi ve yerel yönetimler eliyle ya da gecekondu sahiplerince onarılıp ıslah edilmesini ifade etmektedir. Gecekonduların tasfiyesi; Gecekondu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 86 ve 87. maddelerinde yer alan tanımlamalara göre; afete maruz sahalarda, gayri sıhhi ve iskana müsait olmayan sahalarda, tarihi ve turistik sahalarda, amme hizmetlerinin götürülmesine imkan olmayan veya çok gayri iktisadi olan sahalarda, normal şehircilik prensipleri içerisinde tahsisi mümkün olmayan sahalarda, gecekondu ıslah bölgesi olarak ayrılması arsa kıymeti bakımından gayri iktisadi olan sahalarda bulunan gecekondular ile plan ve mevzuat icaplarına göre tamir veya değiştirilmesi mümkün olmayan, Gecekondu Kanunu ve bu Kanuna ait Yönetmeliğe uydurulamayan ve ıslah bölgelerinde imar ve ıslah planı tatbikatı dolayısıyla kaldırılması icap eden gecekonduların tasfiyesini ifade etmektedir. Gecekondu yapımının önlenmesi ise; Gecekondunun yapılırken veya yapıldıktan sonra 775 sayılı Kanunun 18. maddesi uyarınca yıkılmasını veya yeni gecekondu yapımının önlenmesi ve sağlıklı planlı yapılaşmanın temini amacıyla yeni alanlar belirlenmesini ifade eder.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden; gecekondu şeklinde yapılaşmaların bulunduğu alanlarda, gecekondu ıslah veya tasfiye projelerinin uygulanması gerektiği, 775 sayılı Kanunun 7. maddesine göre ise; belediyelerin mülkiyetinde bulunan ve bu Kanuna göre belediyelerin mülkiyetine geçecek yeni arazi ve arsalarda, sağlıklı ve planlı bir şekilde konut yapılması amacıyla ise gecekondu önleme bölgesi projelerinin uygulanması gerektiği anlaşılmaktadır.
Bu doğrultuda Toplu Konut İdaresi Başkanlığının yetkilerini belirleyen 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanunda gecekondu dönüşüm projeleri uygulanan alanlarda ve toplu konut alanlarında anılan idareye uygulama yapma yetkisi tanınmasına rağmen gecekondu önleme bölgelerine yönelik olarak uygulama yapma yetkisi tanındığına dair bir hüküm yer almamaktadır.
Yukarıda detaylarına yer verilen yasal düzenlemeler doğrultusunda; 775 sayılı Gecekondu Kanunu'nun Ek-2. maddesinin yürürlüğünü halen sürdürdüğü, anılan madde uyarınca Kanunda öngörülen yetkilerin kullanılmasının belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde belediyelere devredildiği, kanun koyucu ek-2. maddesinde "Bayındırlık ve İskan Bakanlığı" olarak yer alan ifadenin "Toplu Konut İdaresi Başkanlığı" olarak değiştirilmesini öngörmüş iken, anılan maddenin kaldırılması yolunda veya belediyelere devredilen yetkilerin de Toplu Konut İdaresi Başkanlığınca yürütülmesi yolunda herhangi bir düzenleme getirmeyerek, belediye ve mücavir alanlarda Kanunun uygulanması konusundaki yetkinin belediyelerde olması iradesini devam ettirdiği, Toplu Konut İdaresi Başkanlığının yetkilerinin ise; öncesinde Bakanlıkça başlatılmış ve devam etmekte olan işlerin tamamlanması ve bu doğrultuda yeni işler yapmakla sınırlı bir yetki olduğu ve bu yetkinin 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri uyarınca 16/05/2012 tarihinden itibaren Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına devredildiği sonucuna varılmıştır.
Uyuşmazlıkta, davalı … Başkanlığı'nın … tarihli, … sayılı işlemiyle sınırları belirlenen, … tarihli, … sayılı işlemiyle sınırları revize edilen Kuzey Ayazma Gecekondu Önleme Bölgesi kapsamında bulunan dava konusu alanın belediye sınırları içerisinde kaldığı ve toplu konut alanı ilan edildiğine yönelik herhangi bilgi ve belgenin de dosyada bulunmadığı, bu itibarla 775 sayılı Kanun ve ilgili yönetmelik uyarınca belediye sınırları içerisinde kalan uyuşmazlık konusu alanda gecekondu önleme bölgesi ilan etme yetkisi ve devamında imar planı ve parselasyon yapma yetkisi belediyelere ait olduğundan, dava konusu 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı ile parselasyonda yetki yönünden hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmaktadır.
Bu tespit ve açıklamalar ışığında, Bölge İdare Mahkemesince 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı ile parselasyonun yetki yönünden iptaline karar verilmesi gerekirken, uyuşmazlığın esası incelenmek suretiyle davanın reddine yönelik verilen kararda isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Mahkeme kararının, imar planları bakımından davanın reddine ilişkin kısmına karşı davacı tarafından yapılan istinaf başvurusunun reddine; parselasyonun iptaline ilişkin kısmına yönelik olarak davalı idareler tarafından yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile anılan kararın bu kısmı kaldırılarak yukarıda özetlenen gerekçeyle parselasyon bakımından da davanın reddine dair temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 16/06/2022 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.