Danıştay 13. Daire 2021/3219 Esas 2022/2704 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2021/3219
Karar No:2022/2704

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ...Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : ...İşleri Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. ...

MÜDAHİL (DAVALI YANINDA) : ...Madencilik Sanayi ve Elektrik Üretim Ticaret A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : .... İdare Mahkemesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nce ...tarihinde gerçekleştirilen Sivas ilinde bulunan ER:...sayılı sahaya ilişkin IV. Grup maden ruhsat ihalesinde, vergi borcu olmadığına dair yazı sunulmadığından bahisle ihale dışı bırakılan davacı şirket tarafından, ihalede usule aykırılıklar olduğundan bahisle ihale komisyonu kararının onaylanmaması ve anılan ihalenin iptal edilmesine yönelik olarak 23/07/2020 tarihinde yapılan başvurunun cevap verilmemek suretiyle (zımnen) reddine ilişkin işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; dava konusu ihaleye katılabilmek için vadesi geçmiş borcun bulunmadığına ilişkin belgenin ihale teklif dosyası ile davalı idareye sunulması gerektiği, anılan belgenin davacı şirket tarafından sunulmadığı hususunun davacının beyanları ile de sabit olduğu, davacı şirketin ihale dışı bırakılmasında ve buna karşı yapılan başvurunun cevap verilmemek suretiyle zımnen reddedilmesinde hukuka aykırılık bulunmadığı,
Davacı şirketin ihale anında salonda hazır bulunan ve istekliler adına söz alan bazı kişilerin durumunun 2531 sayılı Kamu Görevinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun'a aykırı olduğu iddiasına ilişkin değerlendirmede; davacı şirketin, dava konusu zımnen ret işlemine esas oluşturan başvuru dilekçesinde, "ihale sırasında salonda hazır bulunan ve müracaatçılar adına vekil gibi söz alıp beyanda bulunan kişilerin durumları 2531 sayılı Kanun uyarınca kanuna aykırı olduğu gibi idareniz nezdindeki kayıtların tetkiki ile görüleceği üzere diğer müracaatçılar adına da idareniz nezdinde temsil görevlerinde bulunmuş olacağı dikkate alındığında, bu çıkar çatışması durumu içerisinde ihale sürecinin esaslı şekilde sakatlanmış ve neticesinde kamu yararının gerçekleşmemiş olduğu" yönünde iddiada bulunmuş ise de, başvuru dilekçesindeki bu iddianın son derece soyut ve genel olduğu "vekil gibi" ibaresinden kastedilenin ne olduğunun anlaşılamadığı, anılan kişi veya kişilerin isimleri ile önceki görevlerinin ve ihaleye katılan hangi istekli adına temsilen vekil gibi görev aldıkları hususlarının açıklanmadığı, buna yönelik herhangi bir bilgi veya belgeye yer verilmediği göz önüne alındığında, davacının başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemde bu yönüyle de hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, bakılan dava dosyasına davacı tarafça dava dilekçesi sonrasında sunulan beyan dilekçelerinde idareye başvuru dilekçesinde yer verilmeyen bazı iddialara yer verilmiş ise de bu iddiaların 23/07/2020 tarihli başvurunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılmış bulunan bakılan davada incelenemeyeceği, buna karşılık davacı şirketin, Sivas ilinde bulunan ER:...erişim numaralı sahanın IV. Grup olarak ihalesi neticesinde davalı idarenin internet sitesinde 05/01/2021 tarihinde yayımlanan Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Bağlı, İlgili ve İlişkili Kuruluşlar Taşınmaz Komisyonu'nca Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından işlemlerinin devam edilmesi uygun bulunan talepler listesinde yer verilmek suretiyle davalı yanında müdahil şirket uhdesinde bırakılmasına ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan ve Mahkemelerinin E:...kayıtlı dosyada görülen davaya ilişkin dava dilekçesinde de söz konusu iddiaların ileri sürüldüğü, sözü edilen iddialara yönelik olarak Mahkemelerince anılan dosya kapsamında bir değerlendirme yapılacağı belirtilmiştir.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, dava konusu ihaleye müracaat ettikleri fakat vergi borcu olmadığına dair belge sunulmadığından bahisle tekliflerinin değerlendirmeye alınmadığı, esasında ihale tarihi itibarıyla vergi borcunun bulunmadığı, idarenin söz konusu belgeyi başka bir ihale dosyasından temin edebileceği hâlde kendilerini ihale dışında bırakmayı tercih ettiği, diğer istekliler bakımından aynı yöntem uygulanmayarak eşit muamele ilkesine aykırı davranıldığı, ihale uhdesinde kalan müdahil şirket ile teklif zarfı verip açık artırmaya katılmayan iki isteklinin birlikte hareket ettiklerinin noter tarafından düzenlenen temsil belgesiyle sabit olduğu, M.T.'nin isteklilerden T.N.'nin temsilcisi sıfatıyla 2531 sayılı Kanun'a aykırı olarak ihaleye katıldığı, dava konusu ihalenin sıhhatini etkileyecek nitelikteki hukuka aykırılıkların resen araştırma ilkesi uyarınca dikkate alınması gerektiği hâlde Mahkemece bu yönde bir inceleme yapılmadığı, usulüne uygun olarak icra edilmeyen ihale süreci nedeniyle ihale komisyonu kararının onaylanmaması ve ihalenin iptaline karar verilmesi istemiyle yapılan başvurunun zımnen reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı yanında müdahil tarafından, davanın süresinde açılmadığı, davacının ihaleye sadece müracaat ettiği, istekli sıfatını haiz olmadığından ihalenin iptali istemini içeren davayı açmakta hukuki yararının bulunmadığı, bu nedenle davanın ehliyet yönünden reddi gerektiği, davacının 2531 sayılı Kanun'a ilişkin iddiasının yerinde olmadığı, T.N.'yi temsilen ihaleye katılan M.T.'nin davalı idarede görev yapmış bir kimse olduğu fakat dava konusu ihaleye ilişkin bir faaliyet alanında çalışmadığı için anılan Kanun kapsamında değerlendirilemeyeceği, dava konusu ihalede açık artırma yapıldığı ve yüksek bir teklif bedeliyle ihalenin kendileri uhdesinde kaldığı, dava konusu ihalenin usulüne uygun olarak gerçekleştirildiği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
Davalı idare tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Sivas ilinde bulunan ER:...numaralı sahanın 22/07/2020 tarihinde gerçekleştirilen maden arama ruhsatı ihalesine sunulan teklif dosyasında vergi borcu olmadığına dair belge bulunmadığından bahisle davacı şirketin teklifi değerlendirmeye alınmamıştır.
Davacı şirket tarafından 23/07/2020 tarihinde davalı idareye yapılan başvuruda, başka bir katılımcının aynı belgeyi sunmadığı halde vergi borcu olmadığına dair ekran görüntüsünün kabul edildiği, kendilerinin iki gün önce davalı idare tarafından gerçekleştirilen başka bir ihalede anılan belgenin sunulduğu halde kendilerine belge sunulması için süre tanınmadığı, usulsüz olarak ihale dışı bırakıldığı, sunulan teklif tutarı dikkate alındığında ihalede yer almalarında üst düzey kamu menfaatinin bulunduğu, ihale sırasında salonda hazır bulunan ve müracaatçılar adına vekil gibi söz alıp beyanda bulunan kişilerin durumlarının 2531 sayılı Kamu Görevinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun kapsamında incelenmesi gerektiği, bu kapsamdaki kişilerin diğer müracaatçılar adına idare nezdinde temsil görevlerinde bulunmaları durumunda ortaya çıkacak çıkar çatışması nedeniyle ihale sürecinin esaslı bir şekilde sakatlanacağı iddialarıyla 22/07/2020 tarihinde yapılan ihalenin iptali talep edilmiş, bu başvuru cevap verilmemek suretiyle reddedilmiştir.
Bunun üzerine anılan zımnen ret işleminin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
3213 sayılı Maden Kanunu'nun "Madencilik faaliyetlerinde izinler" başlıklı 7. maddesinde, ilk müracaat veya ihale yolu ile yapılacak ruhsatlandırmalarda müracaatın yapılacağı alanların diğer kanunlar ile getirilen kısıtlamalar göz önüne alınarak Bakanlıkça ruhsat müracaatına kapatılabileceği, kısıtlama gerekçesi ortadan kalkan alanların ihale yoluyla aramalara açılacağı, bu Kanun dışında madencilik faaliyetleri ile ilgili olarak yapılacak her türlü kısıtlamanın ancak kanunla düzenleneceği; "İlk müracaat ve ruhsatlandırma'' başlıklı 16. maddesinde, I. Grup (b) bendi madenlerde 50 hektarı, II. Grup (a) ve (c) bendi madenlerde 100 hektarı geçmeyecek şekilde doğrudan işletme ruhsatı; II. Grup (b) bendi madenlerde 100 hektarı, III. Grup madenlerde 500 hektarı, IV. Grup madenlerde 2.000 hektarı geçmeyecek şekilde ve tamamı denizlerde verilen III. ve IV. Grup madenlerde 50.000 hektarı geçmeyecek şekilde, V. Grup madenlerde 1.000 hektarı geçmeyecek şekilde arama ruhsatı düzenleneceği, ihale yolu ile hak sağlanan sahaların ihale bedelinin yatırılmasını müteakip iki ay içinde ön inceleme raporu ile arama dönemi faaliyetlerinin yerine getirilebilmesi için gerekli olan mali yeterliliği de içeren maden arama projesinin verilmesi ve ruhsat bedelinin yatırılması hâlinde arama ruhsatı verileceği, ruhsat bedelinin yatırılmaması ve bu belgelerin tamamlanmaması durumunda bu alanların başka bir işleme gerek kalmaksızın ihalelik saha konumuna geleceği kurala bağlanmıştır.
Anılan Kanun'un "İhale" başlıklı 30. maddesinde, "Herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş alanlar ile II. Grup (b) bendi ve IV. Grup madenler dışındaki yeni alanlar ihale yolu ile ruhsatlandırılır. İhale ilanı Resmî Gazete’de yayımlanır. İhale bedeli işletme ruhsat taban bedelinden az olamaz. Maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar dikkate alınarak şartnamelerde açıkça belirtmek kaydıyla ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabilir. Bu ihalelerde rezervin özellikleri dikkate alınarak ihaleye katılma şartları, taban ihale bedeli, ihale bedelini ödeme şekli ve süresi, üretim süreleri veya tesislerin yatırım süreleri ve diğer hususlar şartnameler ile belirlenebilir. Ruhsat sahaları arasında tek başına madencilik yapılamayacak büyüklükteki alanlara ruhsat verilmez. Bu alanlar bitişik ruhsat sahipleri arasında ihale edilir. İhalelik durumda olan ve madencilik yapılabilmesi için uygun büyüklükte olmayan sahalar, çevresindeki ruhsatsız alanlar veya diğer ihalelik sahalarla birleştirilerek ihale edilir. Havza madenciliğini geliştirmek ve jeolojik yapıyı aydınlatmak amacıyla yeni oluşturulan alanlar ile herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş sahalar, alan sınırlamasına bakılmaksızın birleştirilerek ihale edilebilir. Bu şekilde ihale edilen sahaların ruhsatlandırılmasında 16'ncı maddedeki alan sınırlaması aranmaz. Mülga 6309 sayılı Maden Kanunu hükümleri uyarınca verilmiş olan ve bu Kanun'a göre ruhsat hukuku devam eden çakışmalı işletme ruhsat sahalarında yeni bir maden bulunması hâlinde, çakışmalı alandaki maden hakkı bu ruhsat sahipleri arasında ihale edilerek ruhsatlandırılır. Sahaların ihalesinden elde edilen gelirler genel bütçeye gelir kaydedilir. Bu Kanun kapsamındaki iş ve işlemler için ihtiyaç duyulan ödenekler Genel Müdürlük bütçesinde öngörülür. Bu madde kapsamında bir sahanın ihalesinin iki defa yapılmasına rağmen sahaya müracaat olmaması durumunda sahanın aramalara açık hâle geleceği Genel Müdürlükçe ilan edilir. İlan edilen sahaya bir aylık sürede müracaat olması durumunda belirlenen ihale taban bedeli üzerinden ruhsatlandırılır. Müracaatın birden fazla olması durumunda müracaat edenler arasında yeniden ihale edilir." kuralına yer verilmiştir.

21/09/2017 tarih ve 30187 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin "İhale usulü" başlıklı 5. maddesinde, (1) İhaleler, açık ihale usulü ile yapılır. Teklifler kapalı olarak alınır. Geçerli kapalı tekliflerin aritmetik ortalamasının %50’sinin üzerinde kalanlar arasında açık artırma ihale usulü ile ihaleye devam edilir. Aritmetik ortalamanın %50’sinin üzerinde tek teklifin kalması hâlinde, bu teklife göre ihale sonuçlandırılır." kuralı, "İhale tekliflerinin değerlendirilmesi" başlıklı 20. maddesinde, "(1) İhale komisyonu, ihale komisyonuna kapalı olarak teslim edilen ihale teklif zarfı, ihale salonunda komisyon üyeleri ve müracaatçılar önünde açılır. (2) İhale komisyonu, ihalesi yapılacak sahaya ait müracaat sahiplerinin belgelerini inceler. Evrakları eksik olanların teklifleri geçersiz sayılır. (3) Aynı erişim numaralı sahaya; a) Aynı gerçek veya tüzel kişi tarafından birden fazla, aynı gerçek kişi hem kendi, hem de başka gerçek ve/veya tüzel kişi adına asaleten/vekâleten ve aynı gerçek kişi birden fazla vekâleten müracaatta bulunamaz. Aksine hareket edenlerin teklifleri geçersiz sayılır. b) Şirket adına müracaat edilmesi durumunda, şirketin yönetim kurulu üyeleri ve şirket yetkilileri kendi adına veya vekâleten aynı sahaya müracaatta bulunamaz. Aksi durumda sadece tüzel kişinin müracaatı kabul edilir. (4) İhale komisyonunca; a) Kapalı teklifler, müracaatçılar önünde açılır ve okunur. Kapalı teklife göre teminat miktarları yeterli olmayanların teklifleri geçersiz sayılır. Teklifleri uygun olmayan müracaatçılar bir tutanakla tespit edilir. İhaleye katılmak için müracaatta bulunmasına rağmen tekliflerin açılması esnasında salonda bulunmayan ve açık artırmaya katılmayanların kapalı teklifi geçerli sayılır. b) İlana çıkarılan sahanın ihalesine tek müracaatçının katılması veya geçerli tek teklifin olması hâlinde bu teklife göre ihale tamamlanır. c) Birden fazla geçerli kapalı teklifin olması halinde, aritmetik ortalamanın %50’sinin üstünde olanlar açık artırmaya katılma hakkı elde eder. İhalede verilen geçerli tüm kapalı tekliflerin aritmetik ortalamasının %50’sinin altında kalan teklifler değerlendirmeye alınmaz ve açık artırmaya katılamaz. ç) Açık artırmaya, kapalı teklifte verilen en yüksek bedel üzerinden ve açık artırmaya hak kazanan kapalı teklifte en düşük teklifi veren müracaatçıdan başlanır. Açık artırmaya her defasında en düşük teklifi veren müracaatçıdan başlanarak ihale sonuçlanıncaya kadar devam edilir. Açık artırmada sırası gelen ve teklifi artırmayan müracaatçı açık artırma dışında kalır. d) Açık artırmada artırım oranlarının üst ve alt sınırları ihale şartnamesinde belirtilir. e) Müracaatçıların geçerli kapalı teklifleri ve açık artırmada yaptıkları teklifleri, her müracaatçı için kapalı veya açık artırmada yaptığı en yüksek teklif esas alınarak, bütün teklifler en yüksek tekliften başlamak üzere sıralanarak ihale bedeli yatırma takip çizelgesi oluşturulur. (...)" kuralı yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdarenin ihaleleri rekabetin sağlanması ve kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması ilkelerine uygun olarak gerçekleştirmesi gerekir. Yeterli rekabetin sağlanamaması hâlinde ihalenin ana amacının gerçekleşmeyeceği ve dolayısıyla ihaleden beklenen faydanın sağlanamayacağı açıktır.


Dosyanın incelenmesinden, dava konusu ihaleye teklif veren istekli T.N.'yi temsil konusunda Ankara 58. Noterliği'nin ...tarih ve ...yevmiye numaralı vekâletnamesi ile dava dışı M.T.'nin yetkilendirildiği, anılan vekaletnamenin, "işlerinin yoğunluğuna binaen nedeni ile gidilen ......Sk. No:......adresinde huzurumda alındığını onaylarım" ibaresi ile Ankara 58. Noteri ... yerine imzaya yetkili Başkatip ...tarafından imzalandığı, M.T.'ye ait imza beyannamesinin de ...tarih ve ...yevmiye numarası ile "işlerinin yoğunluğuna binaen nedeni ile gidilen ......Sk. No:......adresinde huzurumda alındığını onaylarım" ibaresi ile Ankara 58. Noteri ... yerine imzaya yetkili Başkatip ... tarafından imzalandığı, yine ihaleye teklif veren istekli L.K.'nin imza beyannamesinin 21/07/2020 tarih ve 19297 yevmiye numarası ile "işlerinin yoğunluğuna binaen nedeni ile gidilen ......Sk. No:......adresinde huzurumda alındığını onaylarım" ibaresi ile Ankara 58. Noteri ...yerine imzaya yetkili Başkatip ...tarafından imzalandığı, müdahil şirketi temsilen 21/07/2020 tarih ve 19294 yevmiye numaralı vekaletname ile yetkilendirilen D.T.'ye ait imza beyannamesinin de 21/07/2020 tarih ve 192160 yevmiye numarası ile "işlerinin yoğunluğuna binaen nedeni ile gidilen ... Sk. No:5 Çankaya/ANKARA adresinde huzurumda alındığını onaylarım" ibaresi ile Ankara 58. Noteri ... yerine imzaya yetkili Başkatip ...tarafından imzalandığı, diğer taraftan, müdahil ... Madencilik Sanayi ve Elektrik Üretim Ticaret A.Ş.'yi temsilen dava dışı M.A.'nın yetkilendirilmesine dair ...tarih ve ...sayılı vekaletnamede müdahil şirketin adresinin "...Sk. No:..." olarak gösterildiği görülmektedir.
Bu durumda, müdahil şirketin adresinde 21/07/2020 tarihinde aynı ihaleye teklif veren T.N. ile temsilcisi M.T. ve diğer bir istekli olan L.K.'nin de bulunduğu hususunun sabit olduğu, aynı tarihte ve aynı adreste verilen vekaletnameler ile dava konusu ihaleye teklif verildiği ve istekliler T.N. ile L.K.'nin kapalı tekliflerinin de esas alındığı değerlendirme sonrası yapılan açık artırma usulü ihalenin 1. açık artırmasında tekliflerini artırmayarak ihaleden ayrıldıkları, açık artırmanın müdahil şirket ile dava dışı ... Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. arasında devam ettiği anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlık konusu ihaleye istekli olarak katılan ancak ihalenin birinci aşamasında mali tekliflerini artırmayan ve ihaleden ayrılan dava dışı T.N. ve L.K ile ihale üzerinde kalan müdahil şirketin adresinde Ankara 58. Noteri'nce düzenlenen vekaletnameler ile bahse konu ihaleye katıldıkları, bu durumun ihalede rekabetin oluşmasına engel bir durum olduğu, T.N. ve L.K.'nin mali tekliflerinin birbirlerine çok uzak olmadığı hususları birlikte değerlendirildiğinde, dava dışı ...Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin ihaleye teklif vermemesi hâlinde ihalenin müdahil şirket uhdesinde kapalı teklif tutarı olan 201.000,00-TL ile sonuçlandırılarak kamunun zarara uğratılacağı dikkate alındığında, yeterli rekabet ortamı oluşmayan ihalenin iptaline yönelik başvurunun zımnen reddine ilişkin işlemde hukuka uygunluk görülmemiştir.
Bu itibarla, davanın reddi yönündeki İdare Mahkemesi kararında hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca .... İdare Mahkemesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVA KONUSU İŞLEMİN İPTALİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ilk derece ve temyiz yargılama giderleri toplamı ...-TL ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen ...-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
5. Posta giderleri avansından artan tutarın ve istemi hâlinde temyiz aşamasında kullanılmayan ...-TL yürütmeyi durdurma harcının davacıya iadesine,
6. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ...-TL yargılama giderinin müdahil üzerinde bırakılmasına,
7. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
8. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 16/06/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.