Danıştay 6. Daire 2021/9679 Esas 2022/7106 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/9679
Karar No : 2022/7106


DAVACILAR : 1- ... 2- ...
3- ...
VEKİLLERİ : Av. ...
DAVALILAR : 1- ... 2- ... Müdürlüğü - ...
VEKİLLERİ : Av. ...
İSTEMİN KONUSU : "Kuzey Marmara Otoyolu" projesi kapsamında, taşınmazların Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına ilişkin 04/09/2021 tarih ve 31588 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 03/09/2021 tarih ve 4456 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının, İstanbul İli, Arnavutköy İlçesi, ... Mahallesi, ... ve ... parsel sayılı taşınmazlar yönünden iptali istenilmektedir.

DAVACILARIN İDDİALARI : Taşınmazın Toplu Konut İdaresinden 17/09/2020 tarihinde satın alındığı, projenin kesinleşmediği ve davacıların taşınmazlarının proje dışında kaldığı, dava konusu işlemde kamu yararının bulunmadığı ileri sürmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMALARI : Projenin başlangıçta İstanbul ve civarında oluşan ulaşım ihtiyaçlarını karşılamak için planlandığı, ancak Ülkemizdeki ve bölgedeki gelişmelerin çok hızlı olması ve ulaşım ihtiyacının Marmara Bölgesi'nin kuzey kesiminde yer alan Tekirdağ, İstanbul, Kocaeli ve Sakarya illerinde had safhaya ulaşmaya başlaması ve ayrıca mevcut çevre yollarındaki yoğunluğun gün geçtik artması ile gelecekteki ulaşım ihtiyaçlarının karşılanabilmesi amacıyla projenin geliştirildiği, projenin Ulusal ve Uluslararası ulaşım taleplerini karşılamanın yanı sıra ülkemizin en büyük metropolü olan İstanbul'un gelecekteki ulaşım ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde planlandığı, transit geçiş yapılacak ikinci bir otoyol ihtiyacından kaynaklandığı, özellikle Kapıkule'den giren araçların tamamına yakınının Karadeniz bağlantılı yeni çevre yolunu ve söz konusu 3. köprüyü kullanmasıyla, İstanbul'daki transit trafik yükünün hafifletilmesinin beklendiği, projenin Uluslar arası yol şeklinde düşünüldüğü, ağır vasıtaların İstanbul trafiğine girmeden transit geçiş yapmasının hedeflendiği, Adapazarı'ndan başlayarak Kınalı'ya bağlanan proje dahilinde bulunan 3. boğaz köprüsünün, yapılması planlanan İzmit Körfezi ve Çanakkale Boğazı köprüleriyle bütünleşmesiyle Marmara aksının tamamlanmış olacağı, proje ile ulaşım altyapısının hizmet seviyesinin artacağı, ulusal ve uluslararası ulaşım talebinin en üst düzeyde karşılanmış olacağı, araçların kesintisiz, emniyetli ve konforlu bir yol ile zamandan tasarruf edilerek transit geçişin sağlanması ve İstanbul şehir içi trafiğinde yaşanan yoğunluğun azaltılmasının hedeflendiği, dava konusu işlem ile projenin kesin olmayan muhtemel güzergahları baz alınarak, bu güzergahlar üzerinde yer alan muhtelif taşınmazlara yönelik olarak acele kamulaştırma kararının alındığı, dava konusu taşınmazların projenin muhtemel güzergahında yer aldığı, daha sonra yapılan proje çalışmalarına istinaden, söz konusu taşınmazların kamulaştırılmasına ihtiyaç kalmadığının tespit edildiği, davaya konu taşınmazların kamulaştırma kapsamı dışında olması nedeniyle bu taşınmazlara yönelik herhangi bir kamulaştırma (acele kamulaştırma v.b.) işlemi yapılmasına gerek kalmadığı, dava konusu taşınmazlar söz konusu proje kapsamında bulunmadığından haklarında alınmış bir kamu yararı kararının bulunmadığı, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ... 'IN DÜŞÜNCESİ: Dava konusu işlemin ... Mahallesi, ... e ... parsel sayılı taşınmazlar yönünden iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI ... 'IN DÜŞÜNCESİ : Dava, "Kuzey Marmara Otoyolu" projesi kapsamında ekli kroki ile listede güzergahı, bulunduğu yer ve ada/parsel numaraları gösterilen taşınmazların Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına ilişkin 04/09/2021 günlü, 31588 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 03/09/2021 günlü, 4456 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının, İstanbul İli, Arnavutköy İlçesi, ... Mahallesi, ... ve ... parsel sayılı taşınmazlara ilişkin kısmının iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idarelerin usule ilişkin itirazları yerinde görülmemiştir.
Dosyanın incelenmesinden; davalı idareler tarafından verilen cevap dilekçesinde; dava konusu acele kamulaştırma kararının, otoyol projesinin kesin olmayan muhtemel güzergahları baz alınarak, bu güzergahlar üzerinde yer alan muhtelif taşınmazlara yönelik olarak alındığı, uyuşmazlığa konu taşınmazların projenin muhtemel güzergahında yer aldığı, daha sonra yapılan proje çalışmalarına dayanılarak, söz konusu taşınmazların kamulaştırılmasına ihtiyaç kalmadığının tespit edildiği, anılan taşınmazların kamulaştırma kapsamı dışında olması nedeniyle bu taşınmazlara yönelik herhangi bir kamulaştırma işlemi yapılmasına gerek kalmadığı, bu nedenle haklarında alınmış bir kamu yararı kararının bulunmadığının belirtildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda; kamulaştırma kapsamı dışında kalan uyuşmazlığa konu taşınmazların acele kamulaştırılmasına ilişkin dava konusu Cumhurbaşkanı kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenle, 03/09/2021 günlü, 4456 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının, İstanbul İli, Arnavutköy İlçesi, ... Mahallesi, ... ve ... parsel sayılı taşınmazlara ilişkin kısmının iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.


TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Dava konusu 03/09/2021 tarih ve 4456 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile, İstanbul İli, Arnavutköy İlçesi, ... Mahallesi... ve ... parsel sayılı taşınmazların "Kuzey Marmara Otoyolu" projesi kapsamında, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına karar verilmiştir.
Bakılan dava, dava konusu acele kamulaştırma kararının davacılara ait taşınmazlar yönünden iptali istemiyle açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın 35. maddesinde; "Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz." hükmü yer almaktadır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Ek 1 Nolu Protokolünün "Mülkiyetin korunması" başlıklı 1. maddesinde; "Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Herhangi bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir. Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez." hükmüne yer verilmiştir.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 1. maddesinde; "Bu Kanun; kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz malların, Devlet ve kamu tüzelkişilerince kamulaştırılmasında yapılacak işlemleri, kamulaştırma bedelinin hesaplanmasını, taşınmaz malın ve irtifak hakkının idare adına tescilini, kullanılmayan taşınmaz malın geri alınmasını, idareler arasında taşınmaz malların devir işlemlerini, karşılıklı hak ve yükümlülükler ile bunlara dayalı uyuşmazlıkların çözüm usul ve yöntemlerini düzenler.” hükmüne ve 6. maddesinin son fırkasında; “Onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur.” hükmüne, 6. maddesinde "....Cumhurbaşkanı veya bakanlıklar tarafından verilen kamu yararı kararlarının ayrıca onaylanması gerekmez.
Onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için ayrıca kamu yararı kararı alınmasına ve onaylanmasına gerek yoktur. Bu durumlarda yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir karar alınır." hükmüne, 27. maddesinde ise; 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10. madde esasları dairesinde ve 15. madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10. maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabileceği, bu Kanunun 3. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedeli olduğu düzenlemesine yer verilmiştir.


HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Anayasa’nın 35. maddesinin ikinci fıkrasında mülkiyet hakkının ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlanabileceği belirtilmek suretiyle mülkiyet hakkına yönelik müdahalelerin Kanunda öngörülmesi gereği ifade edilmiştir Acele kamulaştırma usulü idareye kamulaştırma işlemlerinin neticelenmesini beklemeden kamulaştırılan taşınmaza el koyma imkânı tanıyan olağanüstü bir kamulaştırma usulüdür. Acele kamulaştırmada, kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile Mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın kanunda belirtilen usule göre bilirkişilerce tespit edilecek değeri idare tarafından mal sahibi adına bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir. Acele kamulaştırma usulü, olağan kamulaştırmada malik lehine getirilen usule ilişkin güvenceleri bertaraf etmemekte; yalnızca bu usullerin işletilmesinden önce idareye, kamulaştırılacak taşınmaza el koyma imkânı tanımaktadır. Taşınmaza el konulduktan sonra idare tarafından öncelikle satın alma yolunun işletilmesi, bunun mümkün olamaması durumunda ise Asliye Hukuk Mahkemesinde bedel tespiti ve tescil davası açılması gerekmektedir. Kamulaştırılmasına karar verilen taşınmaza acele olarak ihtiyaç duyulması halinde, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi uyarınca kamulaştırma acele usulle yapılmaktadır.
2942 sayılı Kanun hükümleri uyarınca, kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz mallar Devlet ve kamu tüzelkişilerince kamulaştırılabilecek olup, kamulaştırma yapılabilmesi için ya ilgili idare tarafından kamu yararı kararının alınması, ya da onaylı imar planı veya ilgili Bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak bir hizmet olması gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden; davalı Karayolları Genel Müdürlüğü vekili tarafından verilen 14/12/2021 tarihli cevap dilekçesinde; dava konusu işlem ile projenin kesin olmayan muhtemel güzergahları baz alınarak, bu güzergahlar üzerinde yer alan muhtelif taşınmazlara yönelik olarak acele kamulaştırma kararının alındığı, dava konusu taşınmazların projenin muhtemel güzergahında yer aldığı, daha sonra yapılan proje çalışmalarına istinaden, söz konusu taşınmazların kamulaştırılmasına ihtiyaç kalmadığının tespit edildiği, davaya konu taşınmazların kamulaştırma kapsamı dışında olması nedeniyle bu taşınmazlara yönelik herhangi bir kamulaştırma işlemi yapılmasına gerek kalmadığı, dava konusu taşınmazlar söz konusu proje kapsamında bulunmadığından haklarında alınmış bir kamu yararı kararının bulunmadığının belirtildiği görülmüştür.
Bu durumda; davalı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından davaya konu taşınmazların kamulaştırma kapsamı dışında kaldığı belirtilmiş ise de; dava konusu Cumhurbaşkanı kararında yer verilen anılan taşınmazlar yönünden, dava konusu işlemi tesis eden Cumhurbaşkanlığı tarafından dava konusu işlemin geri alınmadığı, ayrıca davaya konu taşınmazlara ilişkin alınmış bir kamu yararı kararının bulunmadığı hususları dikkate alındığında, dava konusu Cumhurbaşkanı kararının 5249 ve 5251 parsel sayılı taşınmazlara ilişkin kısmında hukuka uyarlık görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Dava konusu işlemin uyuşmazlığa konu parsellere ilişkin kısmının İPTALİNE,
2.Ayrıntısı aşağıda gösterilen ve davacılar tarafından yapılan toplam ... TL yargılama giderinin davalı idarelerden alınarak davacılara verilmesine,
3.Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen ... -TL vekâlet ücretinin davalı idarelerden alınarak davacılara verilmesine,
4.Varsa posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra taraflara iadesine,
5. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(g) maddesi uyarınca, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 16/06/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.
(X) KARŞI OY :
Dava, "Kuzey Marmara Otoyolu" projesi kapsamında, taşınmazların Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına ilişkin 04/09/2021 tarih ve 31588 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 03/09/2021 tarih ve 4456 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının, İstanbul İli, Arnavutköy İlçesi, ... Mahallesi, ... ve ... parsel sayılı taşınmazlar yönünden istemiyle açılmıştır.
Dosyanın incelenmesinden; davalı Karayolları Genel Müdürlüğü vekili tarafından verilen 08/04/2022 tarihli cevap dilekçesinde; dava konusu işlem ile projenin kesin olmayan muhtemel güzergahları baz alınarak, bu güzergahlar üzerinde yer alan muhtelif taşınmazlara yönelik olarak acele kamulaştırma kararının alındığı, dava konusu taşınmazın projenin muhtemel güzergahında yer aldığı, daha sonra yapılan proje çalışmalarına istinaden, söz konusu taşınmazın kamulaştırılmasına ihtiyaç kalmadığının tespit edildiği, davaya konu taşınmazın kamulaştırma kapsamı dışında olması nedeniyle dava konusu taşınmaza yönelik herhangi bir kamulaştırma (acele kamulaştırma v.b.) işlemi yapılmasına gerek kalmadığı hususunun belirtildiği, dolayısıyla dava konusu taşınmazın kamulaştırma işlemlerine başlanılmadığı ve dava konusu taşınmazın kamulaştırılmasına yönelik icrai bir işlem tesis edilmediği anlaşılmaktadır.
Bu durumda; dava konusu işlem ile projenin kesin olmayan muhtemel güzergahları baz alınarak, bu güzergahlar üzerinde yer alan muhtelif taşınmazlara yönelik olarak acele kamulaştırma kararının alındığı, davalı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından davaya konu taşınmazın kamulaştırma kapsamı dışında kaldığının belirtildiği, dava konusu taşınmazın kamulaştırma işlemlerine başlanılmadığı ve kamulaştırılmasına yönelik icrai bir işlem tesis edilmediği, dolayısıyla ortada yürütülen bir idari işlem bulunmadığından, iptaline karar verilecek bir idari işlem bulunmadığı gerekçesiyle dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi gerektiği düşüncesiyle, çoğunluk kararına katılmıyoruz.