Danıştay 8. Daire 2018/1578 Esas 2022/4243 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2018/1578
Karar No : 2022/4243

TEMYİZ EDENLER :1-(Davalı) ... Bakanlığı
VEKİLİ : Av. ...
2-(Davacı Yanında Müdahale İstemi Reddedilen) ... Kireç Sanayi ve Ticaret A.Ş.
VEKİLLERİ : Av. ... - Av. ... - Av. ...
KARŞI TARAF (DAVACI) : ... Madencilik İnşaat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... gün ve E:... , K:... sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü'nün ... tarih ve ... sayılı Oluru ile Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü adına Bursa İli, Gemlik İlçesi, ... Köyünde bulunan 20,13 hektar alan için verilen ... sayılı, alanın genişletilmesine dair hammadde üretim izni ile bu izne ait Genel Müdürlük Makamının Karayolları Kamu Özel Sektör Ortaklığı Bölge Müdürlüğü adına ... tarih ve ... sayılı Oluru ile verilen süre uzatım kararının iptali istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen ... tarih ve E:..., K:... sayılı kararda; Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü'ne ilgili izin belgesi verilmeden önce mevzuatta belirtilen hükümler uyarınca mahallinde tetkik ve değerlendirmenin yapıldığı, yapılan tetkik sonucu oluşturulan heyet raporunda, tetkik tarihinde sahada faaliyetin bulunmadığı, ... koordinatları civarında üretim faaliyetinde bulunulmuş ocağın bulunduğu, söz konusu ocak için 2011 yılı faaliyet bilgi formu ekinde verilen imalat haritasının uygun olduğu, tüvanan stok bulunmadığı, faaliyetlerin izin alanları dahilinde sürdürüldüğü, yapı hammaddesi talep formunun uygun bulunduğu belirtilerek mevcut hammadde üretim izin belgesi alanı dahilinde 10 yıl süreyle temdit edilmesinin uygun olduğunun belirtildiği, Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü'ne 01.03.2000-01.03.2005 tarihleri arasında geçerli olmak üzere alınmış olan ... nolu taşocağı ruhsatı olması ve bu ruhsatın davacı şirketin ruhsat tarihinden önce olması, yine davacı şirketin hammadde üretim izin belgesinden önce ... tarih ve ... sayılı Olur ile Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü'ne, Bursa-Yalova Devlet yolu yapımında ihtiyaç duyulan kalker hammaddesinin sağlanması amacıyla 10 hektar alan için 11.03.2005 tarihinden geçerli olmak üzere ... tarihine kadar ... sayılı II.Grup Kalker hammadde üretim izin belgesi verilmesi, yine talep üzerine, söz konusu alanın 20,13 hektar alana çıkarılmasına ilişkin Genel Müdürlüğün ... tarih ve ... sayılı Olur'unun tesis edildiği, yine usuli kurallar gözetilerek Karayolları Kamu Özel Sektör Ortaklığı Bölge Müdürlüğü adına söz konusu alan için 11.03.2013-11.03.2018 tarihleri arasında geçerli olmak üzere süre uzatılması, ayrıca davacı şirketin sahibi olduğu ... sayılı II-A Grup işletme ruhsatına ait talep edilen ve madencilik faaliyetinde bulunulabilmesi için 9,83 hektar alan için verilen kalker işletme izin alanı ile dava konusu hammadde üretim izin belgesi alanı arasında yaklaşık 34 metre mesafe bırakılarak her iki sahada yapılacak madencilik faaliyetlerinin birbirlerini engellemesinin önlendiği, kaynak kaybına yol açacak nitelikte olmadığı, davalı idareye verilen hammadde üretim izninin ve süre uzatım kararının kamu yararına uygun olduğu ve davacının faaliyetine engel teşkil etmediği anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... gün ve E:..., K:... sayılı kararında; doğrudan Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmeyen bahsi geçen kamu yatırımı için hammadde temini amacıyla Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü adına verilen dava konusu hammadde üretim izninde hukuka uyarlık, aksi yönde verilen Mahkeme kararında ise hukuki isabet bulunmadığı gerekçesiyle davacının başvurusunun kabulüyle davanın reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararının kaldırılmasına, dava konusu işlemin iptaline, müdahil talebi reddedilen ... Kireç San. ve Tic. A.Ş. tarafından yapılan istinaf isteminin incelenmeksizin reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, Karayolları Genel Müdürlüğü'ne verilen hammadde üretim izin belgesinin davacının ruhsatından daha eski tarihli olduğu, dava konusu işlemin mevzuata uygun şekilde tesis edildiği ileri sürülmektedir.
... Kireç Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından, dava konusu işlem nedeniyle ruhsatın değersiz hale geldiği, bu sebeple müdahale isteminde menfaatlerinin bulunduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...'NUN DÜŞÜNCESİ : Müdahil talebi reddedilen ... Kireç San. ve Tic. A.Ş.'nin temyiz başvurusu yönünden; her ne kadar anılan şirketin müdahale isteminin İdare Mahkemesince reddi üzerine bu istemin esas kararla birlikte istinaf edilmesi halinde istinaf aşamasında Bölge İdare Mahkemesince değerlendirilmesi gerekmekte ise de, bu istem yönünden temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında incelenmeksizin ret kararı verildiğinden, davanın bu aşamasında herhangi bir taraf sıfatı bulunmayan, bu nedenle hukuki dinlenilebilirlik hakkını haiz olmayan şirketin temyiz isteminin incelenmesine olanak olmadığı gerekçesiyle temyiz isteminin incelenmeksizin reddine karar verilmesi gerektiği, uyuşmazlığın esasına ilişkin işlemin iptali yönünde verilen Bölge İdare Mahkemesi kararının ise onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Bursa İli, Gemlik İlçesi, ... Köyü dahilinde bulunan ER:... (S:... , Alanı:53,3 hektar) sayılı sahanın, Maden İşleri Genel Müdürlüğü'nde yapılan ihalesine girebilmek için dava sırasında ruhsatını davacı şirkete devreden ... Kireç San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından 09.06.2006 tarihli dilekçe ile yapılan müracaat neticesinde, söz konusu şirketin ihaleden ruhsat almaya hak kazandığı ve firma adına 53,3 hektar alan için ruhsat yürürlüğünün ... tarihinden başlayan ... sayılı II. Grup maden arama ruhsatı düzenlendiği, söz konusu şirket tarafından S:... sayılı ruhsat sahası için ... tarihli ve ... sayılı dilekçe ekinde tevdi edilen işletme projesinin Genel Müdürlük tarafından değerlendirilmesi neticesinde işletme ruhsatı ve kalker işletme izni talebi Genel Müdürlüğün ... tarih ve ... sayılı Olur'u ile uygun bulunarak, davacı şirket adına 53,3 hektar alan için II(a) Grubu S:... sayılı işletme ruhsatı ve 9,83 hektar alan için kalker işletme izni düzenlendiği, S:... sayılı ruhsatın müracaat tarihi olan 09.06.2006 tarihinden önce Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü tarafından Bursa Valiliği'nden 100.000 m2 alan için 01.03.2000-01.03.2005 tarihleri arasında geçerli olmak üzere alınmış olan 52/41 nolu taşocağı ruhsatının, 05.06.2004 tarih ve 25483 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Kanununda ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 5177 sayılı Kanun'un geçici 2. ve 8. (3213 sayılı Maden Kanunu'nun 14. maddesi) maddeleri uyarınca, 3213 sayılı Maden Kanunu'na intibakının yapılarak 100.000 m2 (10 hektar) alan için II Grup Kalker hammadde üretim izin belgesi verilmesi talep edilmiş, bu talebin Genel Müdürlükçe yapılan değerlendirmesi neticesinde ... tarih ve ... sayılı Olur ile talep uygun bulunarak, Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü'ne Bursa-Yalova Devlet yolu yapımında ihtiyaç duyulan kalker hammaddesinin sağlanması amacıyla 10 hektar alan için 11.03.2005 tarihinden geçerli olmak üzere ... tarihine kadar ... sayılı II.Grup Kalker Hammadde Üretim İzin Belgesi (HÜİB) verilmiş, daha sonra ise Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından ... tarih ve ... sayılı yazı ekinde verilen yapı hammaddesi talep formu ile Bursa-Yalova Devlet Yolu, Orhangazi-İznik (Kuzey-Güney) Yolu ve civar yolların yapımı, bakımı ve onarımı çalışmalarında kullanılmak üzere 10 hektar olan 16/2005-01 sayılı HÜİB alanının 39,90 hektar alana genişletilerek yeniden düzenlenip verilmesi talep edildiği, bu talebe istinaden, ... sayılı HÜİB sahasının, Genel Müdürlüğün ... tarih ve ... sayılı Olur'u ile görevlendirilen heyet tarafından mahallinde tetkikinin yapıldığı, 12-15/03/2010 tarihleri arasında yapılan mahallinde tetkike söz şirket adına yetkilisi katıldığı, saha mahallinde tutulan tutanağa genişletilmesi talep edilen alana muvafakat vermeyeceklerini, ancak ER:... sayılı ihalelik sahadan kendilerine yer verilmesi halinde hammadde izninin genişletilmesine muvafakat vereceklerini beyan edildiği ve kendilerine ait İR:... sayılı sahanın 1,68 hektar genişletilmesinin talep edildiği, ... sayılı saha için yapılan genişletme talebinin 19/03/2010 tarihli heyet raporu ile 20,13 hektar alan için uygun bulunduğu ve Genel Müdürlüğün ... tarih ve ... sayılı Olur'u ile onaylandığı, Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü adına 20,13 hektar alan için 11.03.2013 tarihine kadar geçerli olmak üzere ... sayılı HÜİB süresinin uzatıldığı, ... sayılı HÜİB saha için ... tarih ve ... sayılı yazı ekinde verilen Yapı Hammaddesi Talep Formu ile süre uzatımı talebinde bulunulduğu, bu talep Genel Müdürlük tarafından değerlendirilerek ve Genel Müdürlük Makamının ... tarih ve ... sayılı Olur'u ile uygun bulunarak Karayolları Kamu Özel Sektör Ortaklığı Bölge Müdürlüğü adına 20,13 hektar alan için 11.03.2013-11.03.2018 tarihleri arasında geçerli olan ... sayılı HÜİB verilmesi üzerine, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü'nün ... tarih ve ... sayılı Oluru ile Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü adına 20,13 hektar alan için verilen ... sayılı hammadde üretim izni (alanın genişletilmesine dair) ile bu izne ait Genel Müdürlük Makamının Karayolları Kamu Özel Sektör Ortaklığı Bölge Müdürlüğü adına ... tarih ve ... sayılı Olur'u ile verilen süre uzatım kararının iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3213 sayılı Maden Kanunu'nun "Devlet hakkı ve özel idare payı" başlıklı 14. maddesinim 17. fıkrasında; "Kamu kurum ve kuruluşlarınca yol, köprü, baraj, gölet, liman gibi projelerin inşasında kullanılacak yapı ve inşaat hammaddelerinin üretimi için Bakanlıkça ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına izin verilir. Üretim yapılacak yerlerde ruhsatlı alanlar var ise kamu yatırımının ihtiyacı olan üretim madencilik faaliyetlerine engel olmayacak ve kaynak kaybına yol açmayacak şekilde yapılır. Bu izinler çerçevesinde yapılacak üretimden Devlet hakkı alınmaz ve izinler proje süresini aşamaz. (Ek cümleler: 4/2/2015 – 6592/10 md.) 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı Kanun kapsamında Yap-İşlet-Devret modeli ile yapılan kamu yatırımları için, ihale sözleşmelerinde hammadde temin sorumluluğunun görevli şirket yükümlülüğüne bırakılması hâlinde hammadde üretim izni sözleşme konusu işte kullanılmak ve proje süresiyle sınırlı olmak üzere görevli şirkete de verilir. Bu durumda kullanılan hammaddenin ocak başı satış fiyatı üzerinden ihaleyi alandan her yıl haziran ayı sonuna kadar Devlet hakkı ile aynı grupta bulunan işletme ruhsatlarından alınan ruhsat bedelinin %30’u oranında çevre ile uyum planı çalışmalarını temin etmek üzere her yıl ocak ayının sonuna kadar teminat alınır. Devlet hakkı ve teminatın eksik yatırılması veya hiç yatırılmaması hâlinde 20.000 TL idari para cezası verilir ve üç ay içinde tamamlanması istenir. Aksi hâlde üretim faaliyeti durdurulur." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen mevzuat hükmü uyarınca kamu kurum ve kuruluşlarınca yol, köprü, baraj, gölet, liman gibi projelerin inşasında kullanılacak yapı ve inşaat hammaddelerinin üretimi için Bakanlıkça ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına izin verileceği açıktır.
Öte yandan, idari işlemlerin yargısal denetiminin tesis edildiği tarihte yürürlükte bulunan mevzuata göre yapılması idare hukukunun bilinen ilkelerindendir. Uyuşmazlık konusu Yap-İşlet-Devret Modeli ile 20.04.2012 tarihinde ihale edilen ve 20.05.2013 tarihinde görevli şirket ile yapılan sözleşme tarihinde yürürlükte olan mevzuatta ve dava konusu işlemin tesis edildiği tarih itibarıyla 3213 sayılı Kanun'un 14. maddesine 6592 sayılı Kanun'un 10. maddesiyle eklenen ve Yap-İşlet-Devret modeli ile yapılan kamu yatırımları için alınacak hammadde üretim iznine ilişkin düzenlenmenin yer almadığı görülmektedir.
Başka bir ifadeyle, dava konusu işlem tarihinde Yap-İşlet-Devret modeli ile yapılan kamu yatırımları için hammadde üretim izni alınması konusunda kamu kurum ve kuruluşlarına verilecek izinlerin dışında bir usul öngörülmemiştir.
Uyuşmazlıkta, Yap-İşlet-Devret modeli ile ihalesi yapılan Gebze-Orhangazi-İzmir (İzmit Körfez Geçişi ve Bağlantı Yolları Dahil) Otoyolu Projesi ihalesini alan firma ile 27.09.2010 tarihinde sözleşme imzalanarak görevlendirme yapıldığı, Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü adına verilen dava konusu hammadde üretim izninin de "Gebze-Orhangazi-İzmir (İzmit Körfez Geçişi ve Bağlantı Yolları Dahil) Otoyolu Projesi" kapsamında hammadde temini amacıyla verildiği, bu izin kullanılarak söz konusu projenin kamu yatırımında görevli şirket tarafından gerçekleştirileceği anlaşılmaktadır.
Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü'ne ilgili izin belgesi verilmeden önce mevzuatta belirtilen hükümler uyarınca mahallinde tetkik ve değerlendirmenin yapıldığı, yapılan tetkik sonucu oluşturulan heyet raporunda, tetkik tarihinde sahada faaliyetin bulunmadığı, ... koordinatları civarında üretim faaliyetinde bulunulmuş ocağın bulunduğu, söz konusu ocak için 2011 yılı faaliyet bilgi formu ekinde verilen imalat haritasının uygun olduğu, tüvanan stok bulunmadığı, faaliyetlerin izin alanları dahilinde sürdürüldüğü, yapı hammaddesi talep formunun uygun bulunduğu belirtilerek mevcut HÜİB alanı dahilinde 10 yıl süreyle temdit edilmesinin uygun görüldüğünün belirtildiği, dava konusu HÜİB alanı ile arasında yaklaşık 34 m. mesafe bırakılarak her iki sahada yapılacak madencilik faaliyetlerinin birbirlerini engellemesinin önlendiği, faaliyetin kaynak kaybına yol açacak nitelikte olmadığı görülmektedir.
Bu durumda, doğrudan Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmemekle birlikte, tesis edildiği tarihte yürürlükte olan mevzuata uygun olduğu tespit edilen işlem yönünden, kamu yatırımının gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan üretim nedeniyle verilen iznin davacı şirket tarafından yürütülen madencilik faaliyetine engel olmadığı gibi kaynak kaybına yol açtığı yönünde bir değerlendirme de bulunmadığından, kamu yararına uygun olduğu anlaşılan işlemde bu haliyle hukuka aykırılık, aksi yönde verilen Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamıştır.
... Kireç Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin temyiz istemine gelince, söz konusu şirketin müdahale istemi İdare Mahkemesince reddedilmiş ise de, İdare Mahkemelerinin dava konusu uyuşmazlığın esasına ilişkin bulunmayan ve itiraza tabi olmayan kararları esas kararla birlikte istinaf/temyiz edilebileceğinden, anılan şirketin müdahale isteminin reddine dair karara karşı yapmış olduğu istinaf başvurusunun da Bölge İdare Mahkemesince değerlendirilerek bir karar verilmesi gerekmekteyken, temyize konu kararda şirketin istinaf isteminin incelenmeksizin reddine karar verildiği görülmüştür.
Bu bakımdan, bozma kararı üzerine müdahale istemi hakkında da Bölge İdare Mahkemesince bir karar verileceği tabii olup, anılan şirketin müdahale istemi hakkında bu aşamada bir karar verilmesine gerek görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin ... gün ve E..., K:... sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ... Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 17/06/2022 tarihinde kesin olarak oybirliği ile karar verildi.