Danıştay 13. Daire 2021/5090 Esas 2022/2862 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2021/5090
Karar No:2022/2862

TEMYİZ EDENLER(DAVACILAR): 1- …
…
23- …
VEKİLLERİ : Av. …

2. (DAVACI YANINDA MÜDAHİL) S.S. …
Dolmuş Motorlu Taşıyıcılar Kooparatifi
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Bayburt ili mücavir alan sınırları içerisinde … tarih ve … sayılı Belediye Meclisi kararı ile yapılan ihale sonucunda D plakalı araçlar ile taşımacılık yapan davacılar tarafından; 25 adet şehir içi özel toplu taşıma hattının 10 yıl süreyle kiraya verilmesi için ihaleye çıkartılmasına, bu hususta gerekli iş ve işlemler için Encümene yetki verilmesine, hâlen 10 yıldan fazla hatlarda çalışmakta olanlardan, fazla çalıştıkları süreler için belirlenen miktarın hat sahiplerinden tahsil edilmesine ilişkin Bayburt Belediye Meclisi'nin … tarih ve … sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; Bayburt Belediye Meclisi'nin … tarih ve … sayılı kararıyla, "...5272 sayılı Belediyeler Kanunu'na istinaden Bayburt ili mücavir alan sınırları içerisinde toplu taşımanın daha sağlıklı yapılabilmesi ve D plakalı 9+1 toplam 20 adet dolmuş-minibüs sistemine geçilmesine" karar verildiği, akabinde Belediye Encümeni kararıyla belediyeye ait 20 adet dolmuş hattının 35.000 YTL muhammen bedel ile 2886 sayılı Kanun'un 37'nci maddesine göre kapalı teklif usulü ile ihaleye çıkarılmasına karar verildiği, 20 Mayıs 2005 tarihli ihale ilanında, "intifa hakkının kiraya verilerek her yıl çalışma ruhsatının yenileneceğinin" belirlendiği, bu kapsamda ihaleyle ilgili Kira Tip Şartnamesi'nin ihale şekli başlıklı 7'nci maddesinin (a) bendinde, yapılan ihalenin 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabi olacağının belirlendiği, yapılan ihale sonucunda davacıların D plakalı araçları ile taşımacılık faaliyetine başladığı, akabinde dava konusu … tarih ve … sayılı işlemle, Bayburt ili mücavir alan sınırları içerisinde … tarih ve … sayılı Belediye Meclisi kararıyla daha önce yapılan ihale sonucunda D plakalı araçlar ile taşımacılık yapan 25 adet şehir içi özel toplu taşıma hatlarının 10 yıl için yeniden ihaleye çıkartılmasına, bu hususta gerekli iş ve işlemler için encümene yetki verilmesine, hâlen 10 yıldan fazla hatlarda çalışmakta olanlardan, fazla çalışılan süreler için belirlenen miktarın hat sahiplerinden tahsil edilmesine karar verildiği, bu kararın iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı, 5393 sayılı Belediye Kanunu gereğince idarelerin kamu yararı ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak toplu taşıma ve ulaşım hizmetlerini görme veya gördürme hususlarında yetkili olduğu, toplu taşıma hizmetinin yerine getirilmesinde ruhsat verme yönteminin seçilmesi hâlinde, süresiz olarak ruhsat vermenin söz konusu olmadığı, belli bir süre dâhilinde ruhsatın verilmesi gerektiği, bu süreye göre muhammen bedelin belirlenmesinin şart olduğu, tüm ihale işlemlerinin de Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun bir şekilde yapılması gerektiğinin açık olduğu, olayda da, davalı idarece alınan meclis kararıyla, 2005 yılında yapılan kiralama ihalesi sonucu işe başlayan 25 adet şehir içi özel toplu taşıma aracının kira süresinin sona ermesinden dolayı, 10 yıldan fazla çalıştırılan özel toplu taşıma aracının kira süreleri için yıllık kira bedeli belirlenerek 2464 sayılı Kanun ve 5393 sayılı Kanuna göre işlem yapılması için encümene yetki verilmesi ile 25 adet özel toplu taşıma hattının 10 yıl süreyle ihaleye çıkarılmasına karar verildiği, verilen bu kararın 5393 sayılı Kanun ve 2886 sayılı Kanun kapsamında alındığı, toplu taşıma hatlarına ilişkin intifa hakkının satışının, 2886 sayılı Kanun hükümlerine aykırı olduğu, bu konudaki intifa hakkının ancak 10 yıl süreyle kiralanabileceği, herhangi bir ihale ilanında, intifa hakkı için satış kelimesi geçse dahi bunun, taşıma hizmetinin verilmesi kapsamında üçüncü kişilere yönelik bir kazanılmış hak sağlamayacağı, kaldı ki ihale ilanında da intifa hakkının kiraya verilerek her yıl çalışma ruhsatının yenileneceğinin belirtildiği, yalnızca 07/04/2005 tarihli Encümen kararının konu kısmında "satış" kelimesinin geçmesinin, diğer tüm evraklarda intifa hakkının kiraya verildiği hususunun belirtilmesi karşısında, dolmuş hatlarının ihaleyle satışının yapıldığına karine teşkil etmediği, belediyelerin toplu taşımayla ilgili düzenleme yapma, dolmuş hattı ihdas etme, ihaleye çıkarma, kiralama yapma, durak yeri ve sayısını belirleme hak ve yetkisinin bulunduğu, davacıların da 2005 yılında kiraladığı dolmuş hatlarının kira süresinin sona erdiği gerekçesiyle dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davacılar tarafından, Belediye Encümen kararında hatların intifa hakkının ihale yöntemi ile satışının yapılacağından bahsedildiği, ihale ilanında herhangi bir süre sınırlamasının bulunmadığı, hatların ilk ihale tarihinden itibaren 13 defa devredildiği ve davalı idarenin her devirden harç aldığı, hatta idarenin 10 yıldan sonra dahi devirlere muvafakat ederek devir parası aldığı, sorulduğu hâlde hatları devralanlara hatların kiralık olduğunun söylenmediği, Anayasa Mahkemesi'nin konuya ilişkin emsal nitelikli bir kararının bulunduğu, dosyaya sunulan bilimsel görüşün yeterince değerlendirilmediği, davalı idarenin 2015 yılından sonra da hiçbir işlem tesis etmeyerek 2019 yılına kadar taşıma hizmetini görmelerine müsaade ettiği, 2886 sayılı Kanun'un 64. maddesinin taşınır ve taşınmaz mallara ilişkin olduğu, olayda ise intifa hakkının söz konusu olduğu, kira olarak algıladıklarının belediyeye ait durak bedellerine ilişkin ödentiler olduğu ve her yıl durak kira bedellerinin ödendiği, idarenin ecrimisil istemini önce kendiliğinden iptal ettiği, şimdi ise 4 yıl boyunca hiçbir ihtar vs. yapmadığı hâlde dava konusu Belediye Meclis kararı ile tekrar istediği, sözleşmede süre belirtilmediği için yüksek ücretler ödeyerek ihaleyi kazandıkları, sözleşmede 10 yılda bir araçların yenileneceğinin belirtildiği, normalde 10 yıl sonra sona erecek bir sözleşmeye böyle bir maddenin konulmayacağı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü ve Sekizinci Daireleri'nce, 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun Ek 1. maddesi uyarınca birlikte yapılan toplantıda, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 17. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca davacıların duruşma istemi yerinde görülmeyerek ve dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Bayburt Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararıyla, Bayburt ili mücavir alan sınırları içerisinde toplu taşımanın daha sağlıklı yapılabilmesi için D plakalı dolmuş sistemine geçilmesine karar verildiği ve ihale işlemlerine ilişkin olarak Belediye Encümeni'ne yetki verildiği, akabinde Belediye Encümeni'nin … tarih ve … sayılı kararı ile belediyeye ait 20 adet dolmuş hattının 35.000 YTL muhammen bedel ile 2886 sayılı Kanun'un 37'nci maddesine göre kapalı teklif usulü ile ihaleye çıkarılmasına karar verildiği, 20 Mayıs 2005 tarihli ihale ilanında, "intifa hakkının kiraya verilerek her yıl çalışma ruhsatının yenileneceğinin" belirtildiği, ihaleyle ilgili Kira Tip Şartnamesi'nin 4. maddesinde de süreye ilişkin olarak aynı ifadenin tekrarlandığı, yapılan ihale sonucunda davacıların D plakalı araçları ile taşımacılık faaliyetine başladığı, daha sonra ise dava konusu … tarih ve … sayılı Belediye Meclisi kararının alındığı, söz konusu kararda, Bayburt ili mücavir alan sınırları içerisinde … tarih ve … sayılı Belediye Meclisi kararıyla daha önce yapılan ihale sonucunda D plakalı araçlar ile taşımacılık yapan 25 adet şehir içi özel toplu taşıma hattının 2886 sayılı Kanun'un 64. maddesi uyarınca 10 yıllık kira süresinin sona ermesine, söz konusu hatların 10 yıl için yeniden ihaleye çıkartılmasına, bu hususta gerekli iş ve işlemler için encümene yetki verilmesine, hâlen 10 yıldan fazla hatlarda çalışmakta olanlardan, fazla çalışılan süreler için belirlenen miktarın hat sahiplerinden tahsil edilmesine karar verildiği, anılan Belediye Meclisi kararının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 15. maddesinin (f) bendinde; toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek belediyenin yetki ve imtiyazları arasında sayılmış; aynı maddenin ikinci fıkrasında; belediyenin (e), (f) ve (g) bentlerinde belirtilen hizmetleri Danıştay'ın görüşü ve İçişleri Bakanlığı'nın kararıyla süresi kırkdokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebileceği; toplu taşıma hizmetlerini imtiyaz veya tekel oluşturmayacak şekilde ruhsat vermek suretiyle yerine getirebileceği gibi toplu taşıma hatlarını kiraya verme veya 67. maddedeki esaslara göre hizmet satın alma yoluyla yerine getirebileceği kurala bağlanmıştır.
2886 sayılı Kanun'un "Kapsam" başlıklı 1. maddesinde; genel bütçeye dâhil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu kanunda yazılı hükümlere göre yürütüleceği belirtilmiş; "Kiralarda sözleşme süresi" başlıklı 64. maddesinde ise, "Kiraya verilecek taşınır taşınmaz malların kira süresi, on yıldan çok olamaz. Turistik tesis kurulacak yerlerin ve turistik tesislerin ve doğal gaz iletim, dağıtım ve depolama tesis ve şebekelerinin ihtiyacı olan arazilerin ve enerji üretimi tesisleri ile iletim ve dağıtım tesis ve şebekelerinin ihtiyacı olan arazilerin on yıldan fazla süre ile kiraya verilmesi mümkündür.
Üç yıldan fazla süre ile kiraya verme işlerinden, önce Maliye Bakanlığından izin alınması şarttır. Katma bütçeli idarelerden bu izin idarelerin bağlı bulundukları bakanlıktan alınır. Özel İdare ve belediyeler için kendi özel kanunları uygulanır.
Üç yıldan fazla süre ile kiraya verme işlerinde, kira bedeli her yıl şartname ve sözleşmesindeki esaslara göre yeniden tespit edilir." kuralına yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Aktarılan mevzuattan, şehir içi trafik hizmetlerini yapma ve yaptırmanın belediyelerin görev ve sorumluluğunda olduğu, bu kapsamda, toplu taşıma yapmak amacıyla her türlü toplu taşıma sistemlerini kurma, kurdurma, işletme ve işlettirmenin belediyelerin yetki ve imtiyazında bulunduğu, toplu taşıma hizmetlerinin belediyelerce; imtiyaz verme, ruhsat verme, kiralama veya hizmet satın alma usullerinden birinin seçilmesi yoluyla gördürülebileceği anlaşılmaktadır.
Dosya incelendiğinde, davacıların, davalı idarece 2005 yılında yapılan ihale ile dolmuş hatlarının intifa hakkını aldıkları, ihaleye ilişkin ilanda, şartnamede ve taraflar arasında imzalanan sözleşmede sürenin 10 yıl olduğuna ilişkin hiçbir ibareye yer verilmediği, ihale öncesinde alınan … tarih ve … sayılı Belediye Encümen kararında, araçların intifa hakkının ihale yöntemiyle satışının yapılacağından bahsedildiği görülmektedir.
Toplu taşıma hizmetlerinin hangi usûllerle gördürülebileceğinin tahdidi olarak sayıldığı 5393 sayılı Kanun'da, söz konusu hizmetlerin imtiyaz verme, ruhsat verme, kiralama veya hizmet satın alma usullerinden birinin seçilmesi yoluyla gördürülebileceği belirtilmekte olup, bu hizmetlerin satış yoluyla gördürülebileceğine ilişkin bir kural bulunmamaktadır.
Davalı idarece ihaleye ilişkin olarak düzenlenen belgelerden hiçbirinde ihale süresinin 10 yıl olarak belirtilmediği, ihaleye ilişkin Belediye Encümen kararında araçların intifa hakkının ihale yöntemiyle satışının yapılacağından bahsedildiği dikkate alındığında, idarenin bu tutumunun davacılarda dolmuş hatlarına ilişkin ihalenin süresiz olduğu beklentisini oluşturduğu kuşkusuzdur.
Her ne kadar davacılara ilişkin sözleşmenin sona erdirilmesinin kanunî bir dayanağı bulunuyor ise de idarenin bu yetkisini ne şekilde kullandığı, bu yetkinin kullanılma zamanı, davacıların hazırlıklı olup olmadığı ve idarenin telafi edici önlemler alıp almadığı önem arz etmektedir. 2005 yılından bu yana dava konusu hatlarda taşımacılık yapan davacıların karar öncesinde bilgilendirilmediği ve yeni duruma kendilerini hazırlayabilmeleri yönünde bir imkâna sahip olamadıkları açık olup, idare herhangi bir uyarı yapmadan ve geçiş süreci öngörmeden bir anda almış olduğu karar ile davacıların kira süresinin sona erdiğine ve fazla kullanılan sürelere ilişkin olarak da belirlenen miktarın davacılardan tahsiline karar vermiştir. Davalı idare, davacıların etki etmesinin mümkün olmadığı ve tek taraflı aldığı karar ile ekonomik bir değer teşkil eden dolmuş hatlarına ilişkin sözleşmeleri kendisinin belirlediği bir zamanda iptal ederek davacılar bakımından öngörülemez bir duruma yol açmıştır.
Bu itibarla, davacıların kira süresinin bittiğinden bahisle sözleşmelerin iptali sonrasında oluşacak yeni duruma uyum göstermeleri için davacılara bir geçiş süreci ve imkânı tanınmadan, iptalin muhtemel sonuçları hakkında herhangi bir tedbir alınmadan tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk, davanın reddi yönündeki İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.
Nitekim, Anayasa Mahkemesi'nin 07/04/2021 tarih ve 2018/20720 Başvuru No'lu kararı da bu yöndedir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacıların ve davacılar yanında müdahilin temyiz istemlerinin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVA KONUSU İŞLEMİN İPTALİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ilk derece ve temyiz yargılama giderleri toplamı …-TL ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ….-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacılara verilmesine,
5. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL müdahil yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacılar yanında müdahile verilmesine,
6.Posta giderleri avansından artan tutarların ve temyiz aşamasında kullanılmayan …-TL yürütmeyi durdurma harçlarının istemleri hâlinde davacılara ve davacılar yanında müdahile ayrı ayrı iadesine,
7. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
8. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 27/06/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

(X) KARŞI OY :
Dosyanın incelenmesinden, davacıların, davalı idarece 2005 yılında yapılan ihale ile dolmuş hatlarının intifa hakkını kazandıkları, dava konusu … tarih ve … sayılı Belediye Meclisi kararı ile de Bayburt ili mücavir alan sınırları içerisinde … tarih ve … sayılı Belediye Meclisi kararıyla daha önce yapılan ihale sonucunda D plakalı araçlar ile taşımacılık yapan 25 adet şehir içi özel toplu taşıma hatlarının 2886 sayılı Kanun'un 64. maddesi uyarınca 10 yıllık kira sürelerinin sona erdiği, söz konusu hatların 10 yıl için yeniden ihaleye çıkartılmasına, bu hususta gerekli iş ve işlemler için encümene yetki verilmesine, hâlen 10 yıldan fazla hatlarda çalışmakta olanlardan, fazla çalışılan süreler için belirlenen miktarın hat sahiplerinden tahsil edilmesine karar verildiği ve anılan Belediye Meclisi kararının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Dava konusu Belediye Meclis kararı ile 25 adet şehir içi özel toplu taşıma hatlarının 10 yıl süreyle ihaleye çıkarıldığı, ancak bu hususta gerekli iş ve işlemler için Belediye Encümeni'ne yetki verildiği görülmekte olup, 2886 sayılı Kanun'un 13. maddesinde de belediyelere ait ihalelerin belediye encümenince anılan Kanun hükümlerine göre yürütüleceği belirtildiğinden, dava konusu işlemin davacılar açısından öngörülemez bir durum yaratmadığı, zira Belediye Encümeni tarafından ihale işlemlerine başlanılmayarak davacılara ekonomik bir değer teşkil eden dolmuş hatlarının faaliyetine ilişkin olarak bir geçiş süreci tanınabileceği, dolayisıyla bu hususu dikkate alacak merciin Belediye Encümeni olduğu ve dava konusu Belediye Meclisi kararında bu yönüyle herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadığı ve davanın reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararının bu gerekçeyle onanması gerektiği görüşüyle karara katılmıyorum.