Danıştay 13. Daire 2022/2451 Esas 2022/2953 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/2451
Karar No:2022/2953

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: … Genel Müdürlüğü … Tarım İşletmesi Müdürlüğü'nce 16/12/2021 tarihinde gerçekleştirilen 93.450 kg granül bakır malzemesinin Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Alım - Satım ve İhale Yönetmeliği uyarınca açık ihale usulü ile satışına ilişkin ihalenin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; ihale konusu granül bakırın hurda tanımına girmediği, tarımsal faaliyette kullanılan ve tekrar kullanılabilir nitelikteki antigron kabloların fiziksel olarak kırma işlemi sonrasında meydana geldiği ve hammadde olarak kullanılabileceği, her ne kadar davacı şirket tarafından, söz konusu granül bakırın kesinlikle hurda olduğu iddia edilmiş ise de, bu iddiasını kanıtlayıcı somut belge ve bilgisinin bulunmadığı, dava dosyasındaki bilgi ve belgelerle mezkûr mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, granül bakırın hurda olmadığı ve bu kapsamda davacı şirkete satış suretiyle devrinin gerekmediği anlaşıldığından, dava konusu ihale işleminde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, ihale konusu madenlerin ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılmış mahiyette olduğu, Mahkeme kararında atıf yapılan Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Hurda İşletmesi Müdürlüğü Yurtiçi Pazarlama ve Satış Yönetmeliği'nin mülga olduğu, tedarik amacına uygun kullanılma imkânı kalmayan ihtiyaç fazlası ihale konusu madenlerin kendilerine satışının yapılmasının Kanuni bir yükümlülük ve zorunluluk olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, ihale konusu madenlerin hurda tanımına uymadığı, tarımsal faaliyette kullanılan ve tekrar kullanılabilir nitelikteki antigron kabloların fiziksel olarak kırma işlemi sonrasında meydana geldiği ve ham madde niteliğinde olduğu, ihaleye katılan firmalardan ihale konusu madeni ham madde olarak kullanacaklarına dair taahhüt alındığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Davacı tarafından, … Genel Müdürlüğü … Tarım İşletmesi Müdürlüğü'nce 16/12/2021 tarihinde gerçekleştirilen 93.450 kg granül bakır malzemesinin … Genel Müdürlüğü Alım - Satım ve İhale Yönetmeliği uyarınca açık ihale usulü ile satışına ilişkin ihalenin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, "Demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş bilümum muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasını yasak etmiye Cumhurbaşkanı salahiyetlidir. Bu maddelerin memleket içinde satılması serbesttir."; 2. maddesinde, "Resmi daire ve müesseselerde birinci maddede yazılı mevaddan kendi ihtiyaçlarından fazla olanlar, 2490 sayılı Kanun'un 66'ncı maddesine göre askeri fabrikalara devredilir." kuralları yer almıştır.
Mülga 5591 sayılı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu'nun 18. maddesinde, Askerî Fabrikalar Genel Müdürlüğü ve Grup müdürlüklerinin bütün menkul ve gayrimenkul malları ile alacak ve borçlarının ve çeşitli kanun ve tüzüklerle Askerî Fabrikalara tanınmış olan bütün hak ve yetkilerin Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu'na intikal edeceği kurala bağlanmıştır.
03/07/2021 tarih ve 31530 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun'un "Görev ve yetki" başlıklı 4. maddesinin 4. fıkrasında, “Şirket ikili veya çok taraflı anlaşmalar gereği yabancı ülkeler tarafından Türkiye’de bırakılanlar ile kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkları, ekonomik değer taşıyan metal dışı (evsel nitelikte olmayan) mal ve malzemeleri; birinci fıkrada belirtilen faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli olan malzemelerin üretilmesinde ham madde olarak kullanmak ve gerektiğinde piyasada değerlendirmek üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen birim fiyatlarından satın alabilir veya devralabilir. Bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 17/12/1937 tarihli ve 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.” kuralına yer verilmiştir.
28/10/1984 tarih ve 18559 sayılı Resmî Gazete yayımlanan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Ana Statüsü'nün "Teşekkülün Amaç ve Faaliyet Konuları" başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasının 7 no'lu bendinde, resmî daire ve idareler, iktisadi devlet teşebbüsleri, müesseseler ve bağlı ortaklıklar, uluslararası ikili anlaşmalara giren kuruluş ve teşekküllerin hurdaya ayırdıkları her türlü maden, malzeme, araç ve gereçleri toplamak, değerlendirmek ve kullanmak, MKE Kurumu'nun faaliyet konuları arasında sayılmıştır.
20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından altı ayda bir piyasa etütlerine dayanılarak yapacağı tespit ve teklif ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca kabul edilecek fiyatlarla adı geçen Kuruma satış suretiyle devredileceği belirtilmiştir.
Öte yandan, 19/03/2001 tarih ve 2001/15 sayılı Genelge'de, 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri çerçevesinde her türlü hurda malzemenin, kamu kurum ve kuruluşlarınca Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Hurda Sanayi İşletmeleri A.Ş.'ye (... A.Ş.) satış suretiyle devri öngörülmüştür.
03/11/2006 tarih ve 26335 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Hurda İşletmesi Müdürlüğü Yurtiçi Pazarlama ve Satış Yönetmeliği'nin "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde, "Hurda: İmalat artıkları, tedarik amacına uygun şekilde kullanılma imkânı kalmayan veya kullanılması ekonomik olmayan, ayrıca teknolojik gelişmeler karşısında mahiyetleri itibarıyla kullanılması mümkün olmayan her türlü iktisadî kıymetler" olarak tanımlanmıştır.
Diğer taraftan, … tarih … sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'na göre … A.Ş.'ye satış yoluyla devredilecek hurda malzeme, … Bakanlığı'nın … tarih ve … sayılı yazısında,
"1- İmal sırasında tahsihi yapılamayacak şekilde bozulan ve başka maksatla kullanma imkânı olmayan iktisadi kıymetler,
2- İmal sırasında elde edilen kırpıntı, arayiş, döküntü gibi esas gayesinde kullanılması imkânı kalmayan malzeme artık ve parçaları,
3- Tedarik maksat ve gayesine uygun şekilde kullanılması imkânı kalmayan her çeşit malzeme, parça, makina, tezgah, aparat, tesisat, muharrik ve müteharrik araç ve gereçlerden;
-Giderilmesi mümkün veya iktisadî olmayan arızalar dolayısıyla kullanma kabiliyetleri kalmayanlar,
-Normal çalışma süresini doldurması nedeniyle kullanılması imkânı kalmayan veya kullanılması ekonomik bulunmayan veya kullanılmasında tehlike olanlar,
-Teknik ve teknolojinin gelişmesi karşısında tip, kapasite ve mahiyetleri itibarıyla kullanılışından ekonomik fayda temin edilmesi mümkün olmayanlar,
-Muhafaza sürelerinin sona ermesi ve miadını doldurması veya muhafaza şartlarının aksaması hesabıyla kullanma imkânı kalmayan veya kullanılışından iktisadî fayda elde edilmesi mümkün olmayanlar,
-Kullanılması men olup da imhası cihetine gidilecek olanlar" olarak belirtilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
7330 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasında, kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkların, ekonomik değer taşıyan ve evsel nitelikte olmayan metal dışı mal ve malzemelerin, davacı tarafından, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen birim fiyatlardan satın alınabileceği veya devralınabileceği; bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiş olup, anılan Kanun'da ise, resmî daire ve müesseselerin demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtalarının kendi ihtiyaçlarından fazla olanları askeri fabrikalara devredeceği, askeri fabrikalar teşkilatına arz ve teklif olunan hurda malzemenin de Kanun'da belirlenen fiyat ve şartlara göre satın alınmasının zorunlu olduğu yönünde kural getirilmiştir.
Ayrıca, 20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, davacıya satılacağı açıktır.
Bu bağlamda, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin … A.Ş.'ye devretmekle yükümlü oldukları maden hurdalarının, 3284 sayılı Kanun'da belirtilen maden hurdaları ve bunların hurda hâlindeki halitaları ile kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtalara ilişkin olduğu, davacı şirketin de anılan idarelere ait olup 3284 sayılı Kanun kapsamında kalan mal ve malzemeleri satın alarak devir alma zorunluluğu bulunduğu sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, davalı idarenin geri dönüşüm tesisinde tarımsal faaliyette kullanılmış antigron kabloların endüstriyel makineler ile kırılması sonucu elde edilen granül bakırın, 20/03/1971 tarih ve 7/2156 Bakanlar Kurulu Kararı ile 3284 sayılı Kanun uyarınca hurda kapsamında olduğu anlaşıldığından, anılan granül bakır malzemesinin mevzuatta yer alan düzenlemeler uyarınca davacı Kurum'a satışının yapılması gerektiği dikkate alındığında, dava konusu satış ihalesinde hukuka uygunluk, davanın reddi yolundaki Mahkeme kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVA KONUSU İŞLEMİN İPTALİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ilk derece ve temyiz yargılama giderleri toplamı …-TL ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
5. Posta giderleri avansından artan tutarın ve istemi hâlinde temyiz aşamasında kullanılmayan …-TL yürütmeyi durdurma harcının davacıya iadesine,
6. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
7. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 29/06/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.