Danıştay 13. Daire 2022/2988 Esas 2022/3088 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No: 2022/2988
Karar No: 2022/3088

TEMYİZ EDENLER : 1. (DAVALI) : … Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …

2. (DAVACI) : … İnşaat Turizm Nakliye Madencilik Sanayi
ve Ticaret Limited Şirketi
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının iptale ilişkin kısmının davalı idare tarafından, davanın reddine ilişkin kısmının davacı tarafından temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Elazığ-Adıyaman illeri sınırları dahilinde bulunan ER:… sayılı IV. Grup maden sahasının ara ve uç ürün üretim tesisi kurulması şartı ile ihale edilmesine ilişkin Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün (MAPEG) resmi internet sayfasında yayımlanan "232. Grup Tesis Şartlı" ihale ilanının, ihale şartnamesinin ve ihale kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; sadece gerçek veya tüzel kişilerin ihaleye katılabilmesine yönelik şartın ortak girişimlerin katılımını engelleyici nitelikte olduğuna ilişkin 1. iddia yönünden; 3213 sayılı Maden Kanunu'nun 6. maddesinin 2. fıkrasında ve Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin 4. maddesinde maden haklarının gerçek veya tüzel tek kişi adına verileceğinin düzenlendiği, ihale şartnamesinde anılan hükme olarak katılımcıların gerçek veya tüzel kişi olabileceğinin düzenlendiği, ortak girişimlerin ihaleye katılımının sağlanmasına yönelik düzenleme yapılmasını zorunlu kılan bir kuralın mevcut olmadığı, dava konusu işlemlerde bu iddia bakımından hukuka aykırılık bulunmadığı,
Dava konusu maden sahasında arama çalışmalarının tamamlanmadığı ve sahaya ilişkin verilerin nihai olarak raporlanmadığına ilişkin 2. iddia yönünden; 3213 sayılı Kanun'un 47. maddesi uyarınca Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) adına arama ruhsatı düzenlenen alanların ruhsatta öngörülen süre içerisinde MAPEG'e devredilebileceği, MAPEG'e devredilen bu alanların aynı Kanun'un 30. maddesine göre ihale edileceği, ihaleye çıkılabilmesi için işletme ruhsatının alınmış olmasını ve arama ruhsatında belirtilen sürenin sona ermesini zorunlu kılan bir düzenlemenin mevcut olmadığı, dava konusu işlemlerde bu iddia bakımından hukuka aykırılık bulunmadığı,
İhale konusunun arama ruhsatı mı yoksa işletme ruhsatı mı olduğunun açıkça belirtilmesi gerektiğine ilişkin 3. iddia yönünden; İhale Şartnamesi'nden ihalenin 3213 sayılı Kanun'un 30. maddesi kapsamında arama ruhsatına ilişkin olduğunun anlaşılabildiği, ihale şartnamesinde hangi ruhsatın ihale edildiğine yönelik açıklama yapılmasını zorunlu kılan bir düzenleme bulunmadığı, aynı Kanun'un 47. maddesinde arama ruhsat süresi sonuna kadar davalı idareye devredilen ruhsatların ihale edileceği belirtildiğinden, ihale edilecek ruhsatın arama ruhsatı olduğu noktasında bir duraksama bulunmadığı, dava konusu işlemlerde bu iddia bakımından hukuka aykırılık bulunmadığı,
Katılımcıların hâlihazırda izabe tesisine sahip olmaları ile yeni bir tesis kurmayı taahhüt etmelerinin eşit puanlamaya tâbi tutulmasıyla tesisi bulunan katılımcıya ihale sonucunu etkileyecek ölçüde avantaj sağlandığına ilişkin 4. iddia yönünden; dava konusu ihalenin yedi kriterden oluşan puanlamaya dayalı olarak yapılacağı, söz konusu kriterler ve bunların karşılığında öngörülen puanlamalar incelendiğinde, hâlihazırda tesisi bulunan ve bu tesisin kapasitesini 4 yıl içerisinde artıracak olan katılımcılar ile 4 yıl içerisinde yeni tesis kuracak katılımcılara verilecek puanın 20, bu sürenin 4 yıl ile 6 yıl arasında olması hâlinde 10 ve 6 yılın üzerinde olması hâlinde 5 puan olarak öngörüldüğü, diğer kriterler bakımından da benzer puanlamaların söz konusu olduğu, anılan düzenlemeler bir arada değerlendirildiğinde, hâlihazırda izabe tesisi bulunan katılımcılara tesisi bulunmayan katılımcılara nazaran öngörülemez bir avantaj sağladığının söylenemeyeceği, her bir kriter yönünden katılımcıların birbirlerine göre farklı avantaj ve dezavantajlara sahip olmasının hukuken mümkün olduğu, tek değerlendirme kriterinin katılımcının tesisinin bulunup bulunmaması olmadığı, izabe tesisine sahip olmanın tek başına ihale sonucunu etkileyecek nitelikte olmadığı, dava konusu işlemlerde bu iddia bakımından hukuka aykırılık bulunmadığı,
İhalenin gelirden pay alma yöntemiyle gerçekleştirilmeyip tek seferde ödeme şeklinde yapılmasının sahanın değerinin onda biriyle ihale edilmesi sonucunu ortaya çıkaracağına ilişkin 5. iddia yönünden; mevzuatta ihale bedelinin ödeme şeklini düzenleyen hükmün bulunmadığı, bu hâliyle ihale şartnamesinde ihale bedelinin tek seferde ödenmesi şeklinde yapılan düzenlemenin mevzuata aykırı olmadığı, şartnamede öngörülen yöntemle sahanın değerinin 1/10'la sınırlı kalacağı iddiasının davacı tarafından somut bir şekilde delillendirilmediği, söz konusu iddianın soyut nitelikte olduğu, dava konusu işlemlerde bu iddia bakımından hukuka aykırılık bulunmadığı,
Tesis kurma şartlı ihale yapılması mümkün olmadığı hâlde ihalenin bu koşulla yapıldığına ilişkin 6. iddia yönünden; 3213 sayılı Kanun'un 30. maddesi ve Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin 10. maddesinde, maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, kalitesi, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar dikkate alınarak ihale şartnamesinde açıkça belirtmek kaydıyla ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabileceğinin açıkça düzenlendiği, ihalenin tesis kurma şartına bağlı yapılmasında hukuka aykırılık bulunmadığı,
İhale ilanı ile ihalenin gerçekleşeceği tarih arasında 20 gün bulunduğu, teminat bedelinin çok yüksek olması sebebiyle 20 gün gibi kısa bir sürede bu finansal hazırlığı yapabilecek firma sayısının çok az olduğu, bu durumun ihaleye katılımı engelleyecek ve rekabeti daraltacak nitelikte olduğuna ilişkin 7. iddia yönünden; Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin ''İhale ilanı'' başlıklı 14. maddesinde, ihaleye açılan her bir saha için açıklayıcı ihale bilgilerinin davalı idarenin internet sayfasında ihale tarihinden en az on beş gün önce ilan edileceğinin düzenlendiği, ihale ilanının 09/02/2022 tarihinde davalı idarenin resmi internet sayfasında yayımlandığı, ihalenin yapılacağı tarihin ilk olarak 01/03/2022 olarak belirlendiği, bu hâliyle mevzuatta aranılan en az 15 gün önce ilan edilme şartının gerçekleştiği, daha sonra ihale şartnamesinde yapılan değişiklikler sebebiyle ihale tarihinin önce 01/04/2022 tarihine daha sonra 21/04/2022 tarihine ertelendiği de gözetildiğinde dava konusu işlemlerde bu iddia bakımından hukuka aykırılık bulunmadığı,
Buluculuk hakkının yıllık ocak başı satış tutarının %1'i oranında olduğu, ihale şartnamesinde bu oranın %0,5 olarak düzenlenerek mevzuatta öngörülenden daha düşük düzeyde belirlendiğine ilişkin 8. iddia yönünden; İhale Şartnamesi'nin davanın açıldığı tarihte yürürlükte bulunan hâlinde buluculuk hakkının yıllık ocak başı satış tutarının %0,5'i oranında olduğu, bu hâliyle mevzuatta öngörülen buluculuk hakkı oranından daha düşük bir oran belirlendiği görülmekle birlikte, bakılmakta olan davanın devamı esnasında davalı idarece ihale şartnamesinde değişiklik yapıldığı ve buluculuk hakkının %1 olarak düzenlendiği, bu iddia bakımından davanın konusuz kaldığı,
MTA adına buluculuk belgesi düzenlenmeden saha davalı idareye devredildiğinden Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nün buluculuk hakkını kaybettiği, bu yönüyle MTA'ya buluculuk hakkı ödenemeyeceğinden ihale şartnamesinde buluculuk hakkı oranı öngörülmesinin hukuka aykırı olduğuna ilişkin 9. iddia yönünden; Elazığ-Adıyaman illeri sınırları dahilinde bulunan ER:… sayılı IV. Grup maden sahasının arama çalışmalarının MTA tarafından yapıldığı, arama çalışmaları tamamlanmadan ve buluculuk belgesi düzenlenmeden arama ruhsatının MTA tarafından davalı idareye devredilmesi sonrasında anılan ruhsatın Maden Kanunu'nun 30. maddesi hükümleri uyarınca ihaleye çıkarıldığı, MTA'nın söz konusu maden sahasının bulucusu olmasına karşılık buluculuk belgesinin henüz düzenlenmediği, buna karşılık İhale Şartnamesi'nin 17.5. maddesinde alıcının, ruhsatın düzenlendiği tarihten itibaren 6 ay içerisinde ruhsata konu saha için MTA adına buluculuk belgesi düzenlenmesine ilişkin işlemlerin yapılmasına muvafakat vereceği, bu kapsamda MTA'ya buluculuk hakkı ödeyeceğinin düzenlendiği, buluculuk hakkı kazanabilmek için buluculuk belgesinin ihale tarihinden önce alınmış olmasını zorunlu kılan bir düzenlemenin de mevcut olmadığı, ihale uhdesinde kalan gerçek veya tüzel kişiler adına ruhsatın verilmesinden sonraki 6 ay içerisinde MTA adına buluculuk belgesinin düzenleneceği, bu şekilde MTA'nın buluculuk hakkına sahip olacağı, dava konusu işlemlerde bu iddia bakımından hukuka aykırılık bulunmadığı,
Uç ürün üretme şartlı ihale yapılabilmesi için arama faaliyetlerinin tamamlanması, ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, kalitesi, istihdam, yatırım ve ülke ihtiyaçlarının belirlenmiş olması ve şartnamede açıklanmasının gerekli olduğu, ihale şartnamesinde sahayla ilgili rezerv ve bölge bilgisi verilmediği, rezerv miktarı bilinmeden ve ihale şartnamesinde buna ilişkin bilgi verilmeden üretim miktarı ve tesis kapasitesi taahhüdünde bulunulmasının mümkün olmadığı, bu hâliyle ihale şartnamesinin gerçekçi ve teklif oluşturmaya elverişli somut bilgiler içermediğine ilişkin 10. iddia yönünden; dava konusu maden sahasının arama çalışmalarına 2019 yılında MTA tarafından başlanıldığı, arama çalışmalarının ihalenin ilan edildiği 09/02/2022 tarihinden sonra 11/02/2022 tarihinde tamamlandığı, bu hâliyle ihale ilanının yayımlandığı tarih itibarıyla maden sahasının rezerv çalışmalarının henüz tamamlanmamış olduğu, Maden Kanunu'nun 30. maddesi ile Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin 7. ve 10. maddeleri uyarınca ara/uç ürün üretme şartlı ihale yapılabilmesi için, maden sahasının cinsinin, rezervinin, bulunduğu bölgenin, tenörünün, sağlayacağı istihdamın, yatırımın ve ülke ihtiyaçlarının dikkate alınması ve tüm bu hususların ihale şartnamesinde açıkça belirtilmesi gerektiği, ihale şartnamesinde maden sahasında bulunan maden veya madenlerin cinsine yönelik bir belirleme yapılmadığı, arama çalışmaları sonrasında elde edilen ve sahanın rezervinin tespitine yönelik bilgi ve verilerin yer almadığı, sahada bulunan madenin içerisinde bulunan değerli kısmı ifade eden tenörünün açıklanmadığı, ayrıca maden sahasının ülke ekonomisine yapacağı katkılar ile ne kadar istihdam sağlanacağı hususunda bilgi verilmediği anlaşıldığından, İhale Şartnamesi'nin Maden Kanunu'nun 30. maddesine, Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin 7. ve 10. maddelerine ve açıklık ve saydamlık ilkelerine aykırı olduğu, bu hâliyle anılan şartname uyarınca gerçekleştirilecek ihaleye ilişkin ihaleye çıkma kararında ve ihale ilanında hukuka uygunluk bulunmadığı,
Taban ihale bedelinin ihaleye katılımı engelleyecek şekilde yüksek belirlendiğine ilişkin 11. iddia yönünden; dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerin incelenmesi neticesinde dava konusu ihalede taban ihale bedelinin belirlenmesinde esas alınan verilerin neler olduğunun anlaşılamadığı, bunun üzerine Mahkemelerinin 29/03/2022 tarihli ara kararı ile davalı idareden taban ihale bedelinin belirlenmesinde esas alınan verilerin neler olduğunun sorulduğu, davalı idarece bu hususa ilişkin bilgi ve belgelerin MTA'dan istenilmesi gerektiğinin Mahkemelerine bildirildiği, bunun üzerine 11/04/2022 tarihli ara kararı ile MTA'dan taban ihale bedelinin belirlenmesinde esas alınan verilerin neler olduğunun sorulduğu, MTA tarafından bu hususta herhangi bir açıklama yapılmadığı, bu hâliyle dava konusu ihalede taban ihale bedelinin 2.000.000.000,00-TL olarak belirlenmesinin gerekçesinin somut verilerle desteklenmek suretiyle ortaya konulamadığı, belirtilen hususlar bakımından açıklık ve saydamlık ilkelerine aykırı olan ihale ilanında, ihale şartnamesinde ve ihaleye çıkma kararında hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, davanın devamı esnasında ihale şartnamesinde bir kısım değişiklikler yapılmış ise de, buluculuk hakkına ilişkin değişiklik haricinde davacının somut iddialarını karşılayan başka bir değişiklik olmadığı ve söz konusu değişiklikler üzerinde Mahkemelerince resen yapılan inceleme neticesinde başka bir hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlemlerin, 10. ve 11. iddialara ilişkin kısmı yönünden iptaline; 8. iddiaya ilişkin kısmı yönünden davanın konusu kalmadığından karar verilmesine yer olmadığına; 1., 2., 3., 4., 5., 6., 7., 9. ve diğer iddialara ilişkin kısmı yönünden davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davacı tarafından, ihaleye katılımın sadece gerçek veya tüzel kişilerle sınırlı tutularak ortak girişimlerin ihaleye teklif vermelerine imkân tanınmamasının rekabeti daraltıcı nitelikte olduğu, MTA'nın arama faaliyetleri tamamlanmadan ihale ilanı yapılamayacağı, bu aşamada ihaleye konu maden sahasındaki rezervin gerçek değerinin henüz bilinemediği, ihalenin arama ruhsatına ilişkin olduğunun şartnamede açıkça belirtilmesi gerektiği, bu hâliyle ihalenin arama ruhsatına mı yoksa işletme ruhsatına mı ilişkin olduğunun anlaşılamadığı, uç ürün üretim şartına yönelik düzenlemelerin rekabet kurallarını ihlâl ettiği, uç ürün üretim tesisi kurulmasına yönelik şartın puanlamayla ilişkilendirildiği, tesisin en kısa sürede kurulumuna yönelik taahhüdün en yüksek puanın elde edilmesini sağladığı, tesisin ilk defa ihaleye konu maden sahasında kurulması zorunlu tutulmadığından hâlihazırda uç ürün üretim tesisi bulunup bu tesisi maden sahasına taşıyacak firmaya avantaj sağlandığı, buluculuk hakkına yönelik şartın hukuka aykırı olduğu, MTA'nın sahayı terk etmesinden önce buluculuk hakkının tesis edilmesi gerektiği, aksi hâlde MTA'nın kanundan kaynaklanan hakkını elde edemeyeceği, uç ve ara ürün üretim şartlı ihale yapılmasının rezerv miktarı ve tenörün bilinmesini gerektirdiği, oysa dava konusu ihalede rezerv miktarının ve tenörün açıklanmadığı, bu hâliyle tesis kurma şartını içeren ihale yapılamayacağı, ihaleye katılmak için gerekli olan teminat bedelinin 20 gün gibi kısa bir sürede temin edilmesinin mümkün olmadığı, ilandan itibaren 20 gün içerisinde ihale yapılması hâlinde katılımcı sayısının çok az olacağı, ihale bedelinin tek seferde ödenmesine yönelik şartın ihale bedelinin düşük kalmasına ve kamunun daha az gelir elde etmesine neden olduğu, dava konusu ihale ilanında, ihale şartnamesinde ve ihale kararında hukuka uygunluk bulunmadığı;
Davalı idare tarafından, dava konusu arama ruhsatı ihalesi ile kesin olarak belirlenmiş rezervin net parasal karşılığının ihale edilmediği, ihale konusunun belirli bir sahada yürütülecek maden arama faaliyeti olduğu, MAPEG'in maden sahalarının aranmasını ve işletilmesini ruhsatlandırarak bu sahalarda yürütülen faaliyetlerin mevzuata uygunluğunu denetlemekle görevli olduğu, ruhsatlandırma ihalelerinin maden sahalarına yönelik teknik raporlardaki veriler esas alınarak yapıldığı, MAPEG'in ihaleye çıkmadan önce maden sahasındaki rezervin kesin ve net bir tespitini yapmakla görevli olmadığı, maden rezervinin öngörülen düzeyde olup olmamasına yönelik belirsizliğin ticari risk değerlendirmeleri yapılarak müracaatçılar tarafından üstlenilmesi gerektiği, aksi hâlde MAPEG'in belirli bir maden sahasındaki rezervin garantörü olması anlamına geleceği, bilimsel ve teknik esaslara uygun olmayan bu yaklaşımın hukuki bir temelinin de bulunmadığı, ihale şartnamesinde açıkça belirtilmek kaydıyla ara ve uç ürün üretim şartlı ihale yapılabileceği, davaya konu maden sahasındaki rezervin özellikleri dikkate alınarak ihalenin kamu yararına uygun olarak ara ve uç ürün üretim şartına bağlandığı, sahadaki çalışmaların başlamasından sonra üretime konu ürünlerden devlet hakkı alınacağı, taban ihale bedelinin sahanın özellikleri ve rezervin niteliğine uygun olarak belirlendiği, MTA'nın kaynak tespitine ilişkin çalışmaları, ülke ihtiyacı ve piyasa koşullarının taban ihale bedeli belirlenirken dikkate alındığı, taban ihale bedelinin fiyat-fayda dengesi açısından en elverişli düzeyde olduğu ileri sürülmektedir.

TARAFLARIN SAVUNMALARI : Davacı tarafından, ihale şartnamesindeki uç üretim şartının 3213 sayılı Kanun ve Maden Sahaları İhale Yönetmeliği hükümlerine aykırı olarak belirlendiği, uç üretim tesisi bulunan müracaatçılara avantaj sağlandığı, taban ihale bedelinin çok yüksek belirlendiği, ihale bedelinin tek seferde ödenmesi koşulu yerine üretim safhasındaki yıllık cirodan pay alınması şeklinde belirleme yapılması hâlinde daha fazla katılımcının teklif verme imkânına sahip olabileceği, taban ihale bedeli yüksek belirlenerek teminat miktarının da yüksek olmasına sebebiyet verildiği, ihale ilanı ile ihale tarihi arasındaki sürenin kısa tutulması nedeniyle daha az katılımcının bu teminatı temin edebileceği, taban ihale bedelinin şartnamede belirtilen düzeyde belirlenmesinin dayanaklarının ortaya konulamadığı, dava konusu işlemlerde hukuka uygunluk bulunmadığı;
Davalı idare tarafından, maden sahalarının ruhsatlandırılmasına ilişkin ihalelerde temel amacın yer altı servet ve kaynaklarının usulüne uygun olarak ülke ekonomisine kazandırılması olduğu, MTA'nın görev ve yetkilerinin yeni maden sahalarının bulunmasına; MAPEG'in görev ve yetkilerinin ise bu sahaların ilgili mevzuatta belirtilen ilke ve esaslara uygun olarak ruhsatlandırılmasının sağlaması ile arama ve işletme faaliyetlerinin denetlemesine yönelik olduğu, Mahkeme kararının davanın reddine ve karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmında hukuka aykırılık bulunmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'NUN DÜŞÜNCESİ : Davacının temyiz istemin reddi, davalı idarenin temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemleri hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY:
Elazığ-Adıyaman illeri dahilinde bulunan ER:… sayılı IV. Grup maden sahasının ara/uç ürün üretimine yönelik tesis kurulması şartı ile ihale edilmesine ilişkin ihale ilanı, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün resmi internet sayfasında 09/02/2022 tarihinde yayımlanmış, ilanda, tesis şartlı olarak ihalesi yapılacak sahanın ihale şartnamesi, koordinat bilgisi, alanı ve ihale tarihinin davalı idarenin internet adresinde yayımlanacağı belirtilmiştir.
Davalı idarece 05/04/2022 tarihinde aynı sahaya yönelik tesis kurma şartını içeren yeni bir ilan yayımlanmış, yeni tarihli ilanın ekinde ihale şartnamesine, teknik raporlara ve ihaleye konu sahaya yönelik bilgi ve belgelere yer verilmiş, ihale tarihi 21/04/2022 olarak açıklanmıştır.
İhale kararının, ihale ilanının ve ihale şartnamesinin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
3213 sayılı Maden Kanunu'nun "Madenler" başlıklı 2. maddesinde, "Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve ticarî değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan her türlü madde bu Kanuna göre madendir. Madenler aşağıda sıralanan gruplara göre ruhsatlandırılır: ... IV. Grup madenler ... c) Altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Civa, Antimuan, Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, Şelit), Kobalt, Nikel, Kadmiyum, Bizmut, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum (Boksit, Gipsit, Böhmit), Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri (Bastnazit, Monazit, Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum, Rubidyum, Berilyum, İndiyum, Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum, Niobyum, Tantalyum, Selenyum, Telluryum, Renyum."; "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde, "Kanunda geçen deyimler aşağıda açıklanmıştır: ... Genel Müdürlük: Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü. ... Arama Ruhsatı: Belirli bir alanda maden arama faaliyetlerinde bulunulabilmesi için verilen yetki belgesi. İşletme Ruhsatı: İşletme faaliyetlerinin yürütülebilmesi için verilen yetki belgesi. İşletme İzni: Bir madenin işletmeye alınabilmesi için izin. Ruhsat: Madenlerin aranması ve işletilmesi için yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde Genel Müdürlükçe verilen belge. ... Görünür Rezerv: Kaynağın üç boyutu ile belirlenmiş olan ve bu boyutlar içerisinde sürekliliği konusunda en az risk taşıyan, jeolojik, madencilik, metalürjik, ekonomik, pazarlama, hukuki, çevresel, sosyal, mali etkenlerin altında ve günün şartlarında işletilebilir kısmı. ... Teknik Belge: Maden arama ve işletme faaliyetleri ile Kanunda belirtilen diğer işler için ilgili mühendis ve diğer teknik elemanlar tarafından hazırlanan imalât haritası, jeolojik, jeofizik, hidrojeolojik etüt, harita, kesitler, raporlar ve bunun gibi teknik içerikli belge. ... Proje: Yer kabuğundaki maden kaynaklarının değerlendirilmesi amacına dönük seçilmiş bir teknoloji kullanarak mevcut bir potansiyel talebini karşılamak üzere mal ve cevher üretmek için çalışmaları düzenleyen beyan niteliğinde rapor. ... Maden Hakları: Madenlerin aranması, bulunması, görünür rezervinin geliştirilmesi ve işletilebilmesi için verilen izinler ve maden yataklarının bulunmasına yardımcı olanlara tanınan maddî imkânlar. ... Altyapı Tesisi: Madencilik faaliyetleri için zorunlu ve temdit dahil ruhsat süresi ile sınırlı olan yol, su, haberleşme, enerji nakil hattı, bant konveyör, havai hat, kuyu tesisleri, şantiye binası, yemekhane, atölye, kantar tesisleri, maden stok alanı, pasa döküm alanı, atık barajı, trafo, patlayıcı madde ve müştemilatı deposu gibi geçici yapı ve binaları. ... Tesis: Madencilik faaliyetleri için zorunlu olan her türlü kırma, eleme, öğütme, kesme ve sayalama tesisleri ile işleme tesisi kapsamında asfalt üretim, hazır beton, yapı elemanı tesisleri, sallantılı masa, jig, konsantratör, flotasyon, liç, kalsinasyon, bioksidasyon ve benzeri cevher hazırlama ve zenginleştirme tesisleri, karıştırma, depolama, stoklama, atık kazanma ve atık bertaraf tesisleri gibi geçici üniteleri. ... Kaynak: Yerkabuğunda veya derinliklerinde; biçim, nitelik ve nicelik olarak muhtemel ekonomik beklentileri karşılayacak katı, sıvı ve gaz birikimleri. ... Rezerv: Kaynağın, boyutları ve tenörü/kalitesi belirlenmiş ve günün şartlarında ekonomik olarak üretilebilir ve işlenebilir kısmı. Muhtemel Rezerv: Sürekliliği görünür rezervde olduğu kadar tarif edilemeyen, ekonomik işletilebilirliği jeolojik, madencilik, metalürjik, ekonomik, pazarlama, hukuki, çevresel, sosyal ve mali etkenler ile ilgili belirsizlikler içeren cevher miktarı. Ruhsat Bedeli: Taban bedelinin, ruhsatın yürürlükte kaldığı takvim yılı sayısı, maden grubu, cinsi ve alan büyüklüklerine göre belirlenen katsayılarla çarpılarak ekli (1) ve (2) sayılı tablolarda gösterildiği şekilde hesaplanarak her yıl ocak ayının sonuna kadar; arama ruhsatlarında tamamı Genel Müdürlüğün bütçesine ve işletme ruhsatlarında ise %30’u çevre ile uyum planı çalışmalarını temin etmek üzere teminat olarak, %20’si Genel Müdürlüğün bütçesine, %50’si ise genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere Genel Müdürlüğün muhasebe birimi hesabına yatırılması gereken tutar..." düzenlemelerine yer verilmiştir.
Aynı Kanun'un "Maden hakkı" başlıklı 6. maddesinin 2. fıkrasında, "Maden hakları gerçek veya tüzel tek kişi adına verilir.; "Madencilik faaliyetlerinde izinler" başlıklı 7. maddesinde, "Madencilik faaliyetlerinin yapılması ve ruhsatlandırma işlemlerinin yürütülmesi ile ilgili olarak yeni verilecek ruhsat alanlarına maden işletme yöntemi, faaliyetin yapıldığı bölge, madenin cinsi, yapılacak yatırımın çevresel etkileri, şehirleşme ve benzeri hususlar dikkate alınarak, temdit talepleri dahil ruhsat verilen alanlarda kazanılmış haklar korunmak kaydıyla, ilgili kurumların görüşleri alınarak Bakanlık tarafından kısıtlama getirilebilir. İlk müracaat veya ihale yolu ile yapılacak ruhsatlandırmalarda müracaatın yapılacağı alanlar diğer kanunlar ile getirilen kısıtlamalar gözönüne alınarak Bakanlıkça ruhsat müracaatına kapatılabilir. Kısıtlama gerekçesi ortadan kalkan alanlar ihale yoluyla aramalara açılır..."; "Ruhsat bedeli, cezalar ve diğer yaptırımlar" başlıklı 13. maddesinde, "Ruhsat bedellerinin tamamının her yıl ocak ayının sonuna kadar yatırılması zorunludur. I. Grup (a) bendi maden ruhsatları hariç diğer grup madenlerin ruhsat bedelleri Genel Müdürlüğün belirlediği bankada açılacak hesaba yatırılır. Yatırılan işletme ruhsat bedelinin %50’si genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere ilgili muhasebe birimince Hazine hesabına on beş işgünü içinde aktarılır..." kuralları yer almıştır.
Aynı Kanun'un ''İhale'' başlıklı 30. maddesinde, "Herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş alanlar ile II. Grup (b) bendi ve IV. Grup madenler dışındaki yeni alanlar ihale yolu ile ruhsatlandırılır. İhale ilanı Resmî Gazete’de yayımlanır. İhale bedeli işletme ruhsat taban bedelinden az olamaz. Maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar dikkate alınarak şartnamelerde açıkça belirtmek kaydıyla ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabilir. Bu ihalelerde rezervin özellikleri dikkate alınarak ihaleye katılma şartları, taban ihale bedeli, ihale bedelini ödeme şekli ve süresi, üretim süreleri veya tesislerin yatırım süreleri ve diğer hususlar şartnameler ile belirlenebilir. ... Sahaların ihalesinden elde edilen gelirler genel bütçeye gelir kaydedilir. Bu Kanun kapsamındaki iş ve işlemler için ihtiyaç duyulan ödenekler Genel Müdürlük bütçesinde öngörülür. Bu madde kapsamında bir sahanın ihalesinin iki defa yapılmasına rağmen sahaya müracaat olmaması durumunda sahanın aramalara açık hâle geleceği Genel Müdürlükçe ilan edilir. İlan edilen sahaya bir aylık sürede müracaat olması durumunda belirlenen ihale taban bedeli üzerinden ruhsatlandırılır. Müracaatın birden fazla olması durumunda müracaat edenler arasında yeniden ihale edilir." ...; "Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü hizmetleri ile ilgili haklar" başlıklı 47. maddesinde, "Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü herhangi bir ruhsat veya izne gerek kalmadan, madencilik yapılabilecek bütün sahalarda, Kurumun yürüttüğü bir projeye bağlı olarak arama faaliyetlerinde bulunabilir. ... Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü bu Kanun hükümlerine göre arama ruhsatı alarak bulduğu madenler için 15. maddeye göre buluculuk hakkını kazanır. Arama ruhsat süresi sonuna kadar Genel Müdürlüğe devredilen bu ruhsatlar 30. madde hükümlerine göre ihale edilir. İhale sonucu elde edilen gelirin %50’si MTA’ya kaynak geliri olarak aktarılır. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından buluculuk hakkı kazanılan maden ruhsat sahaları, bedeli karşılığında ihtisaslaşmış Devlet kuruluşları ile bunların bağlı ortaklıklarına Bakan onayı ile devredilebilir. Devir aşamasında bu Kanunun 17. maddesinde belirtilen süreler bu kararların uygulanması esnasında aranmaz. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Kanunun 17. maddesinde belirtilen arama dönemi faaliyet raporları yerine kaynak/rezerv raporu verir." kurallarına yer verilmiştir.
Aynı Kanun'un ekinde yer alan "Arama Ruhsat Bedelleri" başlıklı (1) Sayılı Tablo'da IV. Grup madenlerde arama ruhsat bedelinin hektar başına 10-TL (2022 yılı için 18-TL) olarak hesaplanacağı, 2.000 hektar üzeri alana sahip arama ruhsatlarından ruhsat bedelinin 2.000 hektara göre alınacağı, arama ruhsat taban bedeli ve hektar başı alınacak bedelin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranı nispetinde her yıl artırılacağı; (2) Sayılı Tablo'da ise IV. Grup madenlerde işletme ruhsat bedelinin hektar başına 36-TL (2022 yılı için 65-TL) olarak 3,21 katsayısına göre hesaplanacağı, 35.000 hektar üzeri alana sahip ruhsatlardan işletme ruhsat bedelinin 35.000 hektara göre alınacağı kurala bağlanmıştır.
21/09/2017 tarih ve 30187 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin "İhale şartnamesi" başlıklı 7. maddesinde, "(1) İhale şartnamesi, ihale konusu işlerin özelliğini belirtecek şekilde Genel Müdürlükçe hazırlanır ve internet sayfasında yayımlanır. Müracaatçılar, ihale şartname bedelini Genel Müdürlükçe belirlenen banka hesabına yatırır. (2) İhale şartnamesi, yapılacak ihaleye göre aşağıdaki hususları içerir: a) İhale edilecek sahanın ili ve erişim numarasını, b) İhale edilecek sahanın taban ihale bedeli, ihale teminat tutarı, işletme ruhsat taban bedeli ve ihale şartname bedeli ile bunların ödeme yerleri ve süreleri, c) İhalenin yapılacağı yer, tarih ve saati, ç) Müracaatçılarda aranılan şartlar ve istenilen belgeleri, d) Genel Müdürlüğün ihaleyi ertelemeye veya iptal etmeye yetkili olduğu, e) Kapalı teklif ve açık artırma yoluyla ihale uygulama şekli, f) İhtilafların çözüm şekli ve yeri, g) İhale edilecek sahanın bulunduğu listenin ilana çıkarıldığı tarihi, ğ) İhale teklif zarfının kapalı olarak, teslim edileceği saat aralığı, yer ve tarihi. (3) Maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar dikkate alınarak ihale şartnamesinde açıkça belirtilmek kaydıyla enerji, ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabilir. Bu ihalelerde ihaleye katılma şartları, taban ihale bedeli, ihale bedelini ödeme şekli ve süresi, üretim süreleri veya tesislerin yatırım süreleri ve diğer hususlar ihale şartnamesi ile belirlenebilir."; "Tesis şartına bağlı ihale" başlıklı 10. maddesinde, "(1) Maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, kalitesi, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar dikkate alınarak ihale şartnamesinde açıkça belirtmek kaydıyla ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabilir. Bu ihalelerde rezervin özellikleri dikkate alınarak ihaleye katılma şartları, taban ihale bedeli, ihale bedelini ödeme şekli ve süresi, üretim süreleri veya tesislerin yatırım süreleri ve diğer hususlar ihale şartnamesi ile belirlenebilir. (2) En az ortak iki noktası bulunan ihalelik sahalar, alan sınırlamasına bakılmaksızın tek saha olarak tesis şartına bağlı ihale edilebilir ve Kanun'un 16. maddesindeki alan sınırlamasına bakılmaksızın tek ruhsat sahası olarak ruhsatlandırılabilir. (3) İhalelik durumda olan sahaların çevresindeki ruhsatlandırılmamış boş alanlar veya diğer ihalelik sahalar, alan sınırlamasına bakılmaksızın tek saha olarak tesis şartına bağlı ihale edilebilir ve Kanun'un 16. maddesindeki alan sınırlamasına bakılmaksızın tek ruhsat sahası olarak ruhsatlandırılabilir. (4) Birbirine mücavir olmayan ve rezervi bir bütünlük teşkil etmeyen ihalelik sahalar, alan sınırlamasına bakılmaksızın birlikte tesis şartına bağlı ihale edilebilir, bu sahalar ayrı ayrı ruhsatlandırılabilir. (5) Bu Yönetmeliğin 9. maddesinin üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkraları kapsamındaki sahalar, tesis şartına bağlı ihale edilebilir ve ruhsatlandırılabilir. (6) Bu maddenin ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkraları kapsamı dışındaki ihalelik sahalar ve boş alanlar, tesis şartına bağlı ihale edilebilir ve ruhsatlandırılabilir."; "İhale ilanı" başlıklı 14. maddesinde, "(1) İhale ilanı Resmî Gazete’de yayımlanır. Ayrıca ihaleye açılan her bir saha için açıklayıcı ihale bilgileri Genel Müdürlük internet sayfasında ihale tarihinden en az on beş gün önce ilan edilir."; "İhale ilanında yer alacak hususlar" başlıklı 15. maddesinde, "(1) İhaleye çıkarılacak sahaların ilanlarında aşağıdaki hususlar yer alır: a) Resmî Gazete ilanında: 1) İhaleye çıkarılacak sahaların Genel Müdürlük internet sayfasında ilan edileceği tarih, ihale şekli ve ihale bilgileri, 2) İlan edilen sahaların ihalesine katılmak için başvuru şekli, 3) Başvuru yapılmayan sahaların yeniden ihale edileceği. b) Genel Müdürlük internet sayfasında: 1) Resmî Gazete ilan bilgileri, 2) İhale edilecek sahanın ili, erişim numarası, ruhsat grubu, alanı, pafta ve koordinatları, 3) Taban ihale bedeli, ihale teminat tutarı, işletme ruhsat taban bedeli ve ihale şartname bedeli ile bunların ödeme yerleri ve süreleri, 4) İlan edilecek sahalara ilişkin olarak, ihaleye katılanların ihale teklif zarfını teslim edeceği yer ve saat, 5) İhalenin yapılacağı yer, tarih ve saat."; "İhale işlem dosyası" başlıklı 16. maddesinde, "(1) İhaleye çıkarılacak sahalarla ilgili her ihale için Genel Müdürlükçe komisyon başkan ve üyelerine verilmek üzere; ihale şartnamesi ve ihalesi yapılacak sahaya ait bilgilerin yer aldığı bir dosya hazırlanır. (2) Her ihaleyle ilgili bütün belge ve bilgiler, oluşturulan ihale işlem dosyasında muhafaza edilir."; "Taban ihale bedelinin tespiti" başlıklı 17. maddesinde, "(1) Taban ihale bedeli, işletme ruhsat taban bedelinden az olmamak kaydıyla Genel Müdürlükçe sahanın ruhsat safhası, konumu, rezerv bilgileri ve piyasa şartları dikkate alınarak belirlenir." kuralları yer almıştır.
HUKUKÎ DEĞERLENDİRME:
1. Temyize konu Mahkeme kararının, davanın reddine ilişkin kısmında hukukî isabetsizlik bulunmamaktadır.
2. Temyize konu Mahkeme kararının iptale ilişkin kısmı incelendiğinde;
Uç ürün üretme şartlı ihale yapılabilmesi için arama faaliyetlerinin tamamlanması, ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, kalitesi, istihdam yatırım ve ülke ihtiyaçlarının belirlenmiş olması ve şartnamede açıklanmasının gerekli olduğu, ihale şartnamesinde sahayla ilgili rezerv ve bölge bilgisi verilmediği, rezerv miktarı bilinmeden ve ihale şartnamesinde buna ilişkin bilgi verilmeden üretim miktarı ve tesis kapasitesi taahhüdünde bulunulmasının mümkün olmadığı, bu haliyle ihale şartnamesinin gerçekçi ve teklif oluşturmaya elverişli somut bilgiler içermediğine ilişkin 10. iddia yönünden;
3213 sayılı Kanun'un ve Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin aktarılan kuralları uyarınca, maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar dikkate alınarak şartnamelerde açıkça belirtmek kaydıyla ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabilir. Bu ihalelerde rezervin özellikleri dikkate alınarak ihaleye katılma şartları, taban ihale bedeli, ihale bedelinin ödenme şekli ve süresi, üretim süreleri veya tesislerin yatırım süreleri ve diğer hususlar şartnameler ile belirlenebilir.
Anılan düzenlemelere göre, ara veya uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabilmesinin yegâne şartı, ihalenin bu şartla yapıldığının ihale şartnamesinde açıkça belirtilmesidir. Bunun dışında, "maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar" ara ve uç ürün üretim şartını içeren ihale yapılabilmesi için MAPEG tarafından dikkate alınması gereken özelliklerdir. Madde metninde "benzeri hususlar" ibaresine de yer verilerek idarece dikkate alınabilecek özelliklerin sınırlı sayıda olmadığı ayrıca vurgulanmıştır. Bu itibarla, idarenin her somut ihale sahasının niteliğine uygun olarak madde metninde sayılan özellikleri ve bunlara benzer hususları dikkate alarak ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapabileceği, bu tür ihalelerde rezervin özelliklerini dikkate alarak ihaleye katılma şartlarını, taban ihale bedelini, ihale bedelinin ödenme şekli ve süresini, üretim sürelerini veya tesislerin yatırım sürelerinin ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihale şartnameleriyle belirleyebileceği açıktır.
İhaleye konu sahadan elde edilecek altın, gümüş, bakır, kobalt gibi değerli madenler, ister işlenmeden önce cevher hâlinde ister işlendikten sonra ara veya uç ürün hâlinde olsun, her iki durumda da ekonomik bir değere sahiptir. Ancak söz konusu madenlerin ocaktan çıkartıldığı şekilde doğrudan ticarete konu edilmesiyle işlenip ara veya uç ürün (yarı mamül) hâline getirildikten sonra ticaretinin yapılması arasında ülke ekonomisine yapacağı katkı bakımından farklılık bulunmaktadır. İhaleye konu maden sahasında tesis kurulmasını gerektiren ara veya uç ürün üretim şartıyla ihale yöntemi, maden üretiminin sürekli kılınmasını ve sahadan katma değeri yüksek ürün elde edilmesini temin etmenin yanı sıra çıkartılan madenin işlenmeden ticarileştirilmesine kıyasla ülke ekonomisine daha fazla katkı sağlayacaktır. İdarenin doğal kaynakların değerlendirilmesinde daha nitelikli ve daha fazla gelir getirici yöntemleri tercih etmesinin kamu yararının temin edilmesine daha fazla katkı sağlayacağı konusunda tereddüt bulunmamaktadır.
Dosyanın incelenmesinden, MTA'nın tetkik ve arama faaliyetleri sonucunda ihaleye konu sahada 3213 sayılı Kanun'da sayılan IV. Grup maden rezervinin tespit edildiği, MTA tarafından yapılan tespitlerin dava dosyasında mevcut teknik değerlendirme raporlarıyla ortaya konulduğu, anılan rapor ve belgeler ihaleye müracaat edebilecek isteklilerle MAPEG'in internet sayfasında 09/02/2022 tarihinde yapılan ilan ekinde paylaşılmamakla birlikte, anılan bilgi ve belgelerin kurumun internet sayfasında paylaşılacağının anılan ilan metninde belirtildiği, nitekim 05/04/2022 tarihinde yapılan ilanda ve ilan ekinde ihale konusu maden sahasının ihale şartnamesi, koordinat bilgisi, alanı, rezervin niteliklerine yönelik teknik değerlendirme raporlarına ve ihale tarihine yer verildiği, bakılan davanın ihale ilanı, ihale şartnamesi ve ihale kararının iptali istemiyle açıldığı, ilk derece Mahkemesince dava konusu işlemlerin yargısal denetiminin 09/02/2022 ve 05/04/2022 tarihli ilan ve eklerinin birlikte değerlendirilmesiyle yapıldığı anlaşılmaktadır.
MTA tarafından tespit edilen maden sahası hakkında ihalenin ilan edildiği 09/02/2022 tarihinde ihale şartnamesi, koordinat bilgisi, alanı, rezervin niteliklerine yönelik teknik değerlendirme raporları ile ihale tarihinin MAPEG internet sayfasında ayrıca ilan edileceğinin belirtildiği, MTA'nın teknik değerlendirme ve analiz raporlarını tamamlaması üzerine anılan bilgi ve belgelerin 05/04/2022 tarihinde MAPEG internet sayfasında ilgilileriyle paylaşıldığı, ihaleye teklif vermek isteyen gerçek veya tüzel kişilerin 05/04/2022 tarihi itibarıyla bu bilgi ve belgelere erişim imkânına sahip oldukları, ihale tarihinin 21/04/2022 olarak belirlenmesiyle ihaleye açılan saha için açıklayıcı bilgilerin davalı idarenin internet sayfasında ihale tarihinden en az on beş gün önce ilan edilmesine yönelik şartın yerine getirildiği, ihale ilanının yapıldığı 05/04/2022 tarihinden önce MTA'nın maden sahasındaki rezervin tespitine yönelik çalışmaları sonlandırıp gerekli rapor ve analizleri tamamladığı, 05/04/2022 tarihinde ihaleye konu sahanın ara ve uç üretim şartıyla ihale edilmesinde dikkate alınması gereken verilerin davalı idarede mevcut olduğu, davalı idarenin 3213 sayılı Kanun'dan kaynaklanan takdir yetkisinin maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları dikkate alınarak ve ihale şartnamesinde açıkça belirtilerek ara ve uç ürün üretme şartıyla ihale edilmesi yönünde kullanıldığı, MTA tarafından hazırlanan ve/veya hazırlattırılan rapor ve analizlerin davalı idarenin maden ruhsat sahasının cinsi ve rezervinden yola çıkarak ihalenin ara ve uç ürün üretim şartına bağlanmasına yönelik değerlendirmelerini teyit ettiği, ara veya uç ürün üretme şartına yönelik ihalenin birim sahadan elde edilecek verimin daha yüksek olmasını ve idarenin dava konusu ihaleden daha fazla gelir elde etmesini sağlayacağı, teknik değerlendirme ve analiz raporlarıyla ihaleye konu maden sahasının özellikleri ile rezervin niteliklerinin teklif vermek isteyen gerçek veya tüzel kişiler için teklif vermeye yetecek ölçüde somutlaştırıldığı, arama ruhsatına konu sahadaki rezervin ve tenörün (maden cevheri içindeki saf maden oranı) madencilik sektörünün tabiatı gereği net olarak ortaya konulmasının mümkün ve gerekli olmadığı, bu noktadaki nispî belirsizliğin arama ruhsat ihalesinin şartlarını belirsiz hâle getirmeyeceği, maden kaynağının, boyutları ve tenörü/kalitesi belirlenmiş ve günün şartlarında ekonomik olarak üretilebilir ve işlenebilir kısmı olarak tanımlanan rezervin ihale ilanı ekinde sunulan analiz raporları ve saha değerlendirmeleriyle ara veya uç ürün üretme şartıyla ihaleye çıkılabilecek ve teklif verilebilecek düzeyde belirli hâle geldiği, açıklık ve şeffaflık ilkelerine aykırı bir yönü bulunmadığı sonucuna varıldığından, dava konusu ihale ilanı, ihale şartnamesi ve ihale kararında hukuka aykırılık, anılan işlemlerin kısmen iptaline ilişkin İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.
Taban ihale bedelinin ihaleye katılımı engelleyecek şekilde yüksek belirlendiğine ilişkin 11. iddia yönünden;
3213 sayılı Kanun'un 13. maddesinde, ruhsat taban bedelinin, arama ruhsatlarında 1.000-TL (2022 yılı için 2.829-TL); işletme ruhsatlarında 10.000-TL (2022 yılı için 28.283-TL) olduğu, bu bedellerin her yıl 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranı nispetinde artırılacağı; ruhsat bedelinin, arama ruhsatlarında, ekli (1) sayılı tabloda; işletme ruhsatlarında ise ekli (2) sayılı tabloda belirtilen şekilde hesaplanacağı belirtilmiştir.
Aynı Kanun'un 30. maddesinde, ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihalelerde rezervin özellikleri dikkate alınarak taban ihale bedelinin şartnamelerle belirlenebileceği kurala bağlanmıştır.
Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nde taban ihale bedeli, işletme ruhsat taban bedelinden az olmamak kaydı ile Genel Müdürlükçe belirlenerek Genel Müdürlüğün internet sayfasında ilan edilen bedel; işletme ruhsat taban bedeli, 3213 sayılı Kanun'un 13. maddesinde belirtilen ve ihaleye katılmak amacı ile müracaatçı veya talep eden tarafından yatırılması gereken bedel; ihale bedeli ise, işletme ruhsat taban bedelinden az olmamak üzere ihale sonucu oluşan bedel olarak tanımlanmıştır. Aynı Yönetmeliğin 17. maddesinde, taban ihale bedelinin, işletme ruhsat taban bedelinden az olmamak kaydıyla Genel Müdürlükçe sahanın ruhsat safhası, konumu, rezerv bilgileri ve piyasa şartları dikkate alınarak belirleneceği kurala bağlanmıştır.
Aktarılan düzenlemelere göre, taban ihale bedeli, maden sahasının bulunduğu ruhsatlandırma aşamasına, konumuna, yüz ölçümüne, rezerv bilgilerine ve piyasa şartlarına bağlı olarak MAPEG tarafından ihale şartnamesinde belirlenen parasal tutardır.
Ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihalelerde rezervin özelliklerinin idarece değerlendirilmesi ve taban ihale bedelinin ihaleye konu maden sahasının kendine özgü şartlarına uygun olarak belirlenmesi gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, dava konusu arama ruhsatı ihalesinin IV. Grup madenlere ilişkin olduğu, 09/02/2022 tarihli ihale ilanı ekinde anılan maden sahasına ilişkin teknik bilgi ve belgelere yer verilmemekle birlikte davalı idare tarafından 05/04/2022 tarihinde yeniden ihale ilanı yapıldığı ve bu ilan ekinde dava konusu maden sahasına ilişkin koordinat ve alan bilgilerine, rezervin niteliklerine yönelik teknik değerlendirme ve analiz raporları ile ihale tarihine yer verildiği, bakılan davada ihale ilanı ve ihale şartnamesinin yanı sıra ihale kararının da iptalinin istenildiği, 09/02/2022 tarihli ihale ilanı ve ihale şartnamesi ile 05/04/2022 tarihli ihale ilanı ve ihale şartnamesinin Mahkemece birlikte değerlendirildiği, Mahkemenin 2022/381 sayılı esasına kayıtlı dava dosyasında 29/03/2022 ve 11/04/2022 tarihli ara kararları ile taban ihale bedelinin belirlenmesinde esas alınan verilerin neler olduğunun davalı idareye ve MTA'ya sorulduğu, davalı idarenin 06/04/2022 tarihli cevabî yazısında, taban ihale bedelinin belirlenmesinde esas alınan ve MTA tarafından gerçekleştirilen çalışmaların anılan idareden istenilmesi gerektiğinin bildirildiği; MTA'nın 18/04/2022 tarihli cevabi yazısı ekinde ise, anılan maden sahasında gerçekleştirilen arama çalışmaları ile tespiti yapılan madenlere yönelik teknik bilgilere yer verildiği, anılan ara kararları ve bunlara yönelik cevabi yazıların bakılan davada hükme esas alındığı; Mahkemece dava konusu ihalede taban ihale bedelinin 2.000.000.000,00-TL olarak belirlenmesinin gerekçesinin somut verilerle desteklenmek suretiyle ortaya konulamadığından, belirtilen hususlar bakımından açıklık ve saydamlık ilkelerine aykırı olan ihale ilanında, ihale şartnamesinde ve ihaleye çıkma kararında hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılarak dava konusu işlemlerin bu iddiaya ilişkin kısım yönünden iptaline karar verildiği anlaşılmaktadır.
Taban ihale bedelinin belirlenmesinde sahanın ruhsat safhası, konumu, rezerv bilgileri ve piyasa şartları ile ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihalelerde rezervin özelliklerinin davalı idarece dikkate alınması; idarenin taban ihale bedelinin belirlenmesine yönelik işleminin hukuka uygunluğunun yargısal denetiminde ise idarece dikkate alınması gereken unsurlarla uyuşmazlığa konu maddî vakıa arasında aktarılan mevzuatın gerektirdiği ilişkinin mevcut olup olmadığının objektif olarak irdelenmesi gerekmektedir.
Ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihalelerde taban ihale bedelinin rezervin özelliklerine bağlı olarak aktarılan mevzuatta belirlenen formüllere uygun olarak hesaplanması gerektiği, ihaleye konu maden sahasının koordinatlarının, kesitlerinin, arazi yapısının, muhtemel rezervin ve tenörün teknik değerlendirme raporları ve analizlerle ortaya konulduğu, Mahkemenin … sayılı esasına kayıtlı dava dosyasında bulunan MTA'nın 18/04/2022 tarihli cevabi yazısı ekinde, bölgenin altın (au), cu (bakır), çinko (zn), demir (fe), kobalt (co) ve kadmiyum (cd) bakımından zengin olduğu bilgisine ve fizibilite çalışmaları ile tam teknoloji testleri sonuçlarına yer verildiği, 3213 sayılı Kanun'un ve Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin aktarılan hükümleri uyarınca maden sahasının ve rezervin niteliklerini dikkate almak kaydıyla taban ihale bedelinin belirlenmesinde davalı idarenin takdir yetkisine sahip olduğu, idarenin takdir yetkisinin kamu yararı dışındaki gerekçelerle kullandığına yönelik bilgi ve belgenin dosyada bulunmadığı, nitekim davacının iddiasının taban ihale bedelinin yüksek belirlendiği yönünde olduğu, kamuya gelir getiren ihalelerde ihale bedelinin yüksek belirlenmesinin kamu yararına uygun olduğu, taban ihale bedelinin yüksek belirlenmesinin kamu zararına neden olmayacağı göz önüne alındığında, dava konusu ihale ilanı, ihale şartnamesi ve ihale kararında hukuka aykırılık, anılan işlemlerin kısmen iptaline ilişkin İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine,
2. … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının davanın reddine ilişkin kısmında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından anılan Mahkeme kararının bu kısmı ile davalı lehine vekâlet ücretine hükmedilmesine ilişkin kısmının ONANMASINA,
3. Davalının temyiz isteminin kabulüne,
4. Mahkeme kararının iptale ilişkin kısmının 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
5. Bu kısım yönünden DAVANIN REDDİNE,
6. Dava kısmen karar verilmesine yer olmadığına (temyiz edilmeksizin kesinleşmiştir.), kısmen ret ile sonuçlandığından, ayrıntısı aşağıda gösterilen ilk derece yargılama giderlerinin yarısı olan …-TL'nin ve temyiz aşamasında davacı tarafından yapılan toplam …-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
7. İlk derece ve temyiz aşamasında kullanılmayan toplam …-TL (…-TL+…-TL) yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
8. Davalı idare harçtan muaf kurumlar arasında yer aldığından, 492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 13/j maddesi uyarınca temyiz aşamasında tahsil edilmeyen toplam …-TL harcın davacıdan tahsil edilerek Hazine'ye irat kaydedilmesine, gereği için Mahkemece ilgili vergi dairesine müzekkere yazılmasına,
9. Davalı idare tarafından yapılan toplam …-TL temyiz yargılama giderinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
10. Posta giderleri avansından artan tutarın taraflara iadesine,
11. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
12. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 14/09/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.