Danıştay 13. Daire 2022/2400 Esas 2022/3085 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/2400
Karar No:2022/3085

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nce Erzincan ili sınırlarında bulunan … sayılı IV. Grup maden sahası için 22/10/2021 tarihinde gerçekleştirilen ihalenin birinci sırada yer alan isteklinin teklifi ile ikinci sırada yer alan davacının teklifi arasında büyük bir fiyat farkı bulunduğundan bahisle iptal edilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemle bildirilen … tarih ve …. sayılı Genel Müdürlük Makam Olur'unun iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …. İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; davalı idarece taban fiyatın 50.192,00-TL olarak belirlendiği, ihalenin 22/10/2021 tarihinde elektronik ortamda gerçekleştirildiği, ihaleye katılan diğer istekliler tarafından, 65.000,00-TL, 101.000,00-TL ve 80.000,00-TL teklif edildiği, davacının teklif ettiği bedelin 1.350.000,00-TL olduğu, davalı idarece ihalenin iptal edilerek 1.350.000,00-TL taban fiyat ile yeniden ihaleye çıkılmasına karar verildiği, ihaleyi yapan idarenin taban fiyatın belirlenmesi konusunda sorumluluğunun bulunduğu, taban fiyatının gerekli inceleme ve araştırma yapılmak suretiyle kamu yararına uygun olarak belirlenmesi gerektiği, ihalede verilen tekliflere veya ihale üzerinde kalan teklife göre taban fiyat belirlenmesinin ihaleye katılan isteklilerin mağduriyetine ve zaman kaybına sebep olacağı, idarenin yapacağı ihalelerin güvenilirliğini zedeleyeceği, şirketlerin ihalelere katılmaktan imtina etmesi nedeniyle rekabet ortamının oluşmasına engel olacağı, taban fiyatın belirlenmesi konusunda yapılan bir hata var ise belirleyen kişiler hakkında davalı idarece inceleme yapılması gerektiği;
Bakılan uyuşmazlıkta, usulüne uygun olarak verilen teklif sonucunda ihalenin davacının uhdesinde kaldığı, üzerine düşen sorumluluğu yerine getirerek ihale bedelini yatırdığı, verdiği teklifin taban değerin ve diğer tekliflerin çok üzerinde olduğu, bu nedenle davalı idarece ihalenin iptal edilebilmesine ilişkin işlemin Anayasa'da belirtilen hukuki güvenlik ilkesine aykırılık oluşturduğu ve takdir yetkisinin hukuka uygun olarak kullanılmadığı anlaşıldığından dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, 3.050.000,00-TL'lik teklif bedeliyle 1. sıradaki teklif sahibi olarak belirlenen dava dışı … A.Ş.'nin ihale bedelini yatırmaması üzerine 1.350.000,00-TL teklif bedeliyle 2. sıradaki teklif sahibi olan davacı şirketin teklifi arasında büyük bir fark bulunması nedeniyle ihalenin 2. sıradaki teklifle sonuçlandırılmasının kamu yararına uygun olmayacağının değerlendirildiği, Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin 22. maddesi uyarınca Genel Müdürlük makamının onayı ile ihalenin kesinleştirilmesi yerine ihalenin iptali yoluna gidilerek anılan sahanın yeniden ihaleye çıkartılmasının uygun görüldüğü, kamu yararı gözetilerek tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'NUN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nce 22/10/2021 tarihinde Erzincan ili hudutlarında bulunan ER:... sayılı IV. Grup maden sahası arama ruhsatı ihalesi gerçekleştirilmiştir.
İhaleye 5 (beş) istekli müracaat etmiş, 3 (üç) isteklinin 65.000,00-TL, 80.000,00-TL ve 101.000,00-TL'lik teklifleri ortalamanın altında kaldığından değerlendirmeye alınmamış, 2 (iki) isteklinin ortalamanın üzerinde miktarlar içeren teklif zarflarının değerlendirilmesinden sonra dava dışı … A.Ş.'nin 3.050.000,00-TL'lik teklifi 1. sırada, davacı şirketin 1.350.000,00-TL'lik teklifi 2. sırada olacak şekilde ihale bedeli yatırma takip çizelgesi oluşturularak ihale sonuçlandırılmıştır.
Geçerli tekliflerden teklif miktarı yüksek olan dava dışı şirketin ihale bedelini yatırmaması üzerine … tarih ve … sayılı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü Makam Olur'u ile "İhalede birinci sırada yer alan … A.Ş.'nin teklifi ile ikinci sırada yer alan … A.Ş.'nin teklifi arasında büyük fark olması nedeniyle kamu yararı açısından ..." ihalenin iptal edilmesine karar verilmiştir.
İhalenin iptaline yönelik anılan Makam Olur'unun Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün … tarih ve … sayılı işlemiyle davacıya bildirilmesi üzerine bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3213 sayılı Maden Kanunu'nun ''İhale'' başlıklı 30. maddesinde, "Herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş alanlar ile II. Grup (b) bendi ve IV. Grup madenler dışındaki yeni alanlar ihale yolu ile ruhsatlandırılır. İhale ilanı Resmî Gazete’de yayımlanır.
İhale bedeli işletme ruhsat taban bedelinden az olamaz.
Maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar dikkate alınarak şartnamelerde açıkça belirtmek kaydıyla ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabilir. Bu ihalelerde rezervin özellikleri dikkate alınarak ihaleye katılma şartları, taban ihale bedeli, ihale bedelini ödeme şekli ve süresi, üretim süreleri veya tesislerin yatırım süreleri ve diğer hususlar şartnameler ile belirlenebilir. ..." kuralına yer verilmiştir.
21/09/2017 tarih ve 30187 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin "İhale tekliflerinin değerlendirilmesi" başlıklı 20. maddesinde, "(1) İhale komisyonu, ihale komisyonuna kapalı olarak teslim edilen ihale teklif zarfı, ihale salonunda komisyon üyeleri ve müracaatçılar önünde açılır.
(2) İhale komisyonu, ihalesi yapılacak sahaya ait müracaat sahiplerinin belgelerini inceler. Evrakları eksik olanların teklifleri geçersiz sayılır. (...)
(4) İhale komisyonunca; a) Kapalı teklifler, müracaatçılar önünde açılır ve okunur. Kapalı teklife göre teminat miktarları yeterli olmayanların teklifleri geçersiz sayılır. Teklifleri uygun olmayan müracaatçılar bir tutanakla tespit edilir. İhaleye katılmak için müracaatta bulunmasına rağmen tekliflerin açılması esnasında salonda bulunmayan ve açık artırmaya katılmayanların kapalı teklifi geçerli sayılır. (...)
c) Birden fazla geçerli kapalı teklifin olması halinde, aritmetik ortalamanın %50’sinin üstünde olanlar açık artırmaya katılma hakkı elde eder. İhalede verilen geçerli tüm kapalı tekliflerin aritmetik ortalamasının %50’sinin altında kalan teklifler değerlendirmeye alınmaz ve açık artırmaya katılamaz.
ç) Açık artırmaya, kapalı teklifte verilen en yüksek bedel üzerinden ve açık artırmaya hak kazanan kapalı teklifte en düşük teklifi veren müracaatçıdan başlanır. Açık artırmaya her defasında en düşük teklifi veren müracaatçıdan başlanarak ihale sonuçlanıncaya kadar devam edilir. Açık artırmada sırası gelen ve teklifi artırmayan müracaatçı açık artırma dışında kalır.
d) Açık artırmada artırım oranlarının üst ve alt sınırları ihale şartnamesinde belirtilir.
e) Müracaatçıların geçerli kapalı teklifleri ve açık artırmada yaptıkları teklifleri, her müracaatçı için kapalı veya açık artırmada yaptığı en yüksek teklif esas alınarak, bütün teklifler en yüksek tekliften başlamak üzere sıralanarak ihale bedeli yatırma takip çizelgesi oluşturulur.
f) İhale bedelleri yatırma takip çizelgesi ve ihale tutanağı ihaleye katılanlar ve komisyon üyeleri tarafından da imzalanır."; kuralı yeralmıştır. Anılan Yönetmeliğin "İhalenin sonuçlanması" başlıklı 21. maddesinde, "(1) İhale komisyonu, teklif edilen ihale bedelini uygun görmesi halinde; ihaleyi kazanan ilgiliye, ihale bedelini yatırması için on iş günü, ihaleye birden fazla kişinin katılması halinde ikinci ve sonraki teklif sahiplerine beşer iş günü süre verir. İhale bedeli yatırma takip çizelgesi sıralamasında kendisinden önceki müracaatçının yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda, ihale bedelini yatırma sırası gelen müracaatçı, teklif ettiği ihale bedelini beş iş günü içinde ilgili yerlere yatırmak zorundadır.
(2) İhale bedeli yatırma takip çizelgesi, müracaatçıların takip etmeleri için Genel Müdürlük internet sayfasında yayınlanır. Müracaatçıya, ayrıca tebligat yapılmaz.
(3) İhaleyi kazananın ve sırası gelenin süresi içerisinde ihale bedelini yatırması zorunludur. Aksi halde müracaatçı hakkını kaybeder ve ihale teminatı irat kaydedilir.
(4) İhaleyi kazananlar ihale bedelini yatırıncaya kadar sıralamadaki diğer müracaatçıların ihale teminatları iade edilmeyerek bekletilir. Sırası gelen müracaatçının ihale bedelini yatırması halinde ihale süreci son bulur ve sıralamada sonra gelen müracaatçıların ihale teminatları iade edilir. (5) İhale işlemi sonucunda değerlendirme dışı kalan teklif sahiplerinin ihale teminatları, ihaleden sonra iade edilir."; "İhale işleminin kesinleşmesi" başlıklı 22. maddesinde, "(1) İhale, Genel Müdürlük Makamının onayı ile kesinleşir. (...)"; "İhalenin ertelenmesi ve iptali" başlıklı 23. maddesinde, "(1) Genel Müdürlük gerekli gördüğü hallerde ihaleyi erteleyebilir. Teklif zarfları açılmadan ihalenin ertelenmesi durumunda, ertelenen ihaleye sadece daha önce başvuruda bulunanlar katılır. (2) Genel Müdürlük gerekli gördüğü hallerde ihaleyi iptal edebilir. İhalenin iptal edilmesi durumunda müracaatçılar bir hak talep edemez. Ancak, yatırılan işletme ruhsat taban bedeli ve teminatlar iade edilir. (...)" kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Aktarılan mevzuat hükümlerine göre, ihalenin sonuçlandırılmasına ilişkin komisyon kararlarının onaylanıp onaylanmaması konusunda ihale yetkilisinin takdir yetkisinin bulunduğu açık olup, bu yetki kullanılırken hukuken geçerli seçenekler arasından tercihte bulunulması ve işlemin yapılıp yapılmaması noktasında makûl ve meşru sebepler dikkate alınarak karar verilmesi gerekmektedir. İhale işlemleri bakımından takdir yetkisinin yargısal denetiminde, temel ihale ilkelerinin gözetileceği, yeterli rekabetin sağlanamaması hâlinde ise ihalenin ana amacının gerçekleşmeyeceği ve dolayısıyla ihaleden beklenen faydanın sağlanamayacağı açıktır.
Öte yandan, ihale yetkilisine ihaleyi onaylama ya da onaylamayarak iptal etme konusunda tanınan yetki, ihale işlemlerinin sırf mevzuata uygunluğunu denetlemeye yönelik olmayıp, aynı zamanda ihale konusu işin özelliklerini, benzer işlere ilişkin diğer ihalelerin sonuçlarını ve ihalede oluşan fiyatın piyasa şartlarına uygun olup olmadığını en iyi bilebilecek durumda bulunması nedeniyle ihale yetkilisinin yerindelik denetimi yaparak idare menfaatini koruması amacıyla düzenlenmiştir. Nitekim, ihaleye katılanlar arasında yapılan anlaşmalar veya bazı katılımcıların ihaleden çekilmeye zorlanmaları veya belli paylar karşılığında piyasa şartlarına uygun olmayan teklifler vermeye ikna edilmeleri yoluyla kamu kaynaklarının haksız biçimde özel kişi veya kuruluşlara aktarılması şeklinde gelişen olaylara ülkemizde sıkça rastlandığı bilinen bir husustur. İşte bütün bu gerçekler göz önünde tutularak, son kez genel bir değerlendirme yaparak idare menfaatini kollamak üzere ihale yetkilisine sözü edilen yetki tanınmıştır.
Bu itibarla, hem hukuka uygunluk ve hem de yerindelik denetimi yapan ihale yetkilisi tarafından bu konuda alınan idarî kararın yargısal denetiminin de özellik arz edeceği açıktır. Başka bir anlatımla, 3213 sayılı sayılı Kanun'un 30. maddesi ve Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin 22. maddesi uyarınca ihale yetkilisine ihale komisyonu kararlarını onaylama zorunluluğu getirilmemesi nedeniyle anılan maddelerle ihale yetkilisine tanınan yetkinin ihaleyi onaylamama yönünde kullanılması hâlinde bu yetkinin kamu yararına uygun kullanıldığının ispatı bakımından, ihale yetkilisince hukuken kesin delil niteliği taşıyan belgelere dayanılması gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır. Bu nedenle, ihale komisyonu kararını onaylamama veya ihale iptali işleminin idari davaya konu edilmesi hâlinde, gerek davalı idarenin mahkemeye yapacağı açıklamalar ve sunduğu belgeler ve gerekse mahkemece re'sen yapılacak araştırma sonucunda elde edilen bulgular işlemde kamu yararına aykırılık bulunmadığını ortaya koyar nitelikte ise idarece somut belge sunulmadığından bahisle ihaleyi onaylamama veya ihale iptali işleminin yargı yerince iptal edilmemesi gerekir.
Dosyanın incelenmesinden, Erzincan ili hudutlarında bulunan … sayılı maden sahasına ilişkin ruhsat ihalesinin 22/10/2021 tarihinde yapıldığı, bedel yönünden ortalamanın altında kalması nedeniyle anılan ihaleye sunulan üç teklifin değerlendirmeye alınmadığı, kapalı zarf içerisinde sunulan diğer iki tekliften dava dışı … A.Ş.'ye ait 3.050.000,00-TL bedel içeren teklifin 1. sırada, davacı şirketin 1.350.000,00-TL bedel içeren teklifinin ise 2. sırada kaldığı, açık artırma aşamasına geçilmeden sadece kapalı zarflarla sunulan teklifler göz önünde bulundurularak ihalenin tamamlandığı, bu sıraya uygun şekilde ihale bedeli yatırma takip çizelgesi oluşturulduğu, dava dışı … A.Ş.'nin ihale bedelini yatırmaması üzerine, ihalede birinci sırada yer alan dava dışı şirketin teklifi ile ikinci sırada yer alan davacının teklifi arasında büyük fark olması nedeniyle ihale yetkilisince ihalenin iptaline karar verildiği anlaşılmaktadır.
Teklif miktarları arasında oransızlık ya da temel ihale ilkelerine uygun olmayan durumların tespiti hâllerinde ihaleyi iptal etme hususunda idareye takdir yetkisi tanındığı, ancak idarenin ihalenin iptali konusundaki bu yetkinin mutlak ve sınırsız olmadığı açıktır.
Bu itibarla, ihalenin tamamlanmasıyla hazırlanan ihale bedel takip çizelgesinin 2. sırasında yer alan davacı şirkete ait 1.350.000,00-TL bedel içeren teklifin, birinci sırada yer alan 3.050.000,00-TL'lik teklif bedelinin çok altında olduğu dikkate alındığında, ihale yetkilisinin takdir yetkisini ihalenin düşük bir bedelle kesinleştirilmesi yerine söz konusu maden sahası için yeniden ihale yapılması doğrultusunda kullandığı anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka aykırılık, işlemin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca …. İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVANIN REDDİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen …TL ilk derece yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5. Kullanılmayan …-TL ilk derece aşamasındaki yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
6. Davalı idare harçtan muaf olduğundan, 3213 sayılı Maden Kanunu'nun Ek 16/2. maddesi uyarınca temyiz aşamasında tahsil edilmeyen toplam …TL harcın davacıdan tahsil edilerek Hazine'ye irat kaydedilmesine, gereği için Mahkemece ilgili vergi dairesine müzekkere yazılmasına,
7. Toplam …-TL temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
8. Posta giderleri avansından artan tutarın taraflara iadesine,
9. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
10. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 14/09/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.