Danıştay 13. Daire 2022/2941 Esas 2022/3163 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/2941
Karar No:2022/3163

TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- … Deniz İşletmeciliği Nakliye ve Turizm Ticaret A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

2- … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

MÜDAHİL
(DAVALILAR YANINDA) : … Metal Hurdacılık Nakliyat Taahhüt Gıda Market
İnşaat Hafriyat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: …Nakliye ve Turizm Ticaret A.Ş. (… A.Ş.) tarafından 27/10/2021 tarihinde gerçekleştirilen 6.168 kg akü hurdası satışına ilişkin ihalenin iptal edilerek ihaleye konu malzemelerin şirketlerine satışının yapılması talebiyle yapılan başvurunun reddine dair 11/11/2021 tarihli işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; resmi daireler, idareler, iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin mevzuat gereği envanterindeki hurda malzemeleri piyasa fiyatları ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca belirlenen fiyatlar çerçevesinde davacı şirkete satışını yapma zorunluluğunun bulunduğu, 27/10/2021 tarihinde yapılan ihalenin hurda satımına ilişkin olduğu, kamu gücü ayrıcalık ve yükümlülükleriyle donatılan bir kamu kurumu olan … A.Ş.'nin, 3284 sayılı Kanun uyarınca resmî daire ve müessese kavramı içerisinde yer aldığı, kamusal yükümlülük getiren mezkûr Kanun gereğince resmî daire ve müesseselerin malik oldukları hurda malzemeyi davacıya devretme zorunluluğu bulunduğundan, kamu kurumu olan … A.Ş.'nin de bu yükümlülüğe tâbi olduğu, bu durumda, dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler ile mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden; kamu kurumu olan davalı idarenin, hurda malzemelerini kamusal yükümlülüğünün bir sonucu olarak davacıya satış suretiyle devretmesi gerektiğinin tartışmasız olması karşısında, davaya konu hurda malzemenin, mevzuat hükümleri uyarınca davacı şirkete satışının yapılması gerekirken, ihaleye çıkarılarak üçüncü kişilere satışına ilişkin dava konusu ihale işleminde ve anılan ihalenin iptal edilerek hurda akülerin satış suretiyle devri talebiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin 11/11/2021 tarihli işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davalı İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından, davanın çözümünde adli yargının görevli olduğu, … A.Ş.'nin belediyenin iştirak ettiği ve Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulup faaliyet gösteren özel hukuk hükümlerine tâbi bir şirket olduğu, kamu tüzel kişiliği veya kamu kurumu niteliğinin bulunmadığı, belediyenin ortak olduğu ticaret şirketine kamu tüzel kişiliği kazandıran bir yasal düzenlemenin bulunmadığı, dava konusu işlemin … A.Ş. tarafından gerçekleştirildiği, işlem idarelerince tesis edilmediğinden aleyhlerine vekâlet ücreti ve yargılama giderine hükmedilmemesi gerektiği; davalı … A.Ş. tarafından, idarelerinin kamu kurumu olmadığı, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş özel hukuk hükümlerine tâbi bir şirket olduğu, belediyeden ayrı ve bağımsız tüzel kişiliğe sahip olduğu, özel hukuk tüzel kişisi olarak faaliyetlerinin de özel hukuka tâbi olduğu, dava konusu ihalenin kanuna uygun şekilde yapıldığı, ekonomik verimlilik ve kâr hedeflediğinden hurda malzemenin ihale yolu ile satışının tercih edildiği, temel ihale ilkelerine uygun şekilde ve bu ilkelere bağlı kalınarak ihale sürecinin tamamlandığı, satışı yapılan malzemelerin ilgili mevzuattaki hurda tarifine uyup uymadığı konusunda bilirkişi incelemesi yapılmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, kararın usul ve yasaya uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'NUN DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Davacı tarafından, … Nakliye ve Turizm Ticaret A.Ş.'ce 6.168 kg akü hurdasının 27/10/2021 tarihinde yapılacak ihale yoluyla satılacağının öğrenilmesi üzerine, söz konusu ihalenin iptal edilerek mer'i mevzuat çerçevesinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca belirlenen hurda alım fiyatlarından kendilerine satış yapılması gerektiği ileri sürülerek 25/10/2021 tarihinde İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı'na başvuruda bulunulduğu; bu başvurunun, … Nakliye ve Turizm Ticaret A.Ş.'nin Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi olduğundan söz konusu satışın özel hukuk hükümlerine tâbi olduğu, kamu kurumu niteliğine haiz olmadığından ihaleye konu akü hurdası malzemelerini davacıya satış yoluyla devretme yükümlülüğü bulunmadığı gerekçeleriyle 11/11/2021 tarihli işlemle reddedilmesi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, "Demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş bilümum muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasını yasak etmiye Cumhurbaşkanı salahiyetlidir. Bu maddelerin memleket içinde satılması serbesttir."; 2. maddesinde, "Resmi daire ve müesseselerde birinci maddede yazılı mevaddan kendi ihtiyaçlarından fazla olanlar, 2490 sayılı Kanun'un 66'ncı maddesine göre askeri fabrikalara devredilir." kuralları yer almıştır.
Mülga 5591 sayılı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu'nun 18. maddesinde, Askerî Fabrikalar Genel Müdürlüğü ve Grup müdürlüklerinin bütün menkul ve gayrimenkul malları ile alacak ve borçlarının ve çeşitli kanun ve tüzüklerle Askerî Fabrikalara tanınmış olan bütün hak ve yetkilerin Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu'na intikal edeceği kurala bağlanmıştır.
03/07/2021 tarih ve 31530 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun'un "Görev ve yetki" başlıklı 4. maddesinin 4. fıkrasında, “Şirket ikili veya çok taraflı anlaşmalar gereği yabancı ülkeler tarafından Türkiye’de bırakılanlar ile kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkları, ekonomik değer taşıyan metal dışı (evsel nitelikte olmayan) mal ve malzemeleri; birinci fıkrada belirtilen faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli olan malzemelerin üretilmesinde ham madde olarak kullanmak ve gerektiğinde piyasada değerlendirmek üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen birim fiyatlarından satın alabilir veya devralabilir. Bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 17/12/1937 tarihli ve 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.” kuralına yer verilmiştir.
28/10/1984 tarih ve 18559 sayılı Resmî Gazete yayımlanan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Ana Statüsü'nün "Teşekkülün Amaç ve Faaliyet Konuları" başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasının 7 no.lu bendinde, resmî daire ve idareler, iktisadi devlet teşebbüsleri, müesseseler ve bağlı ortaklıklar, uluslararası ikili anlaşmalara giren kuruluş ve teşekküllerin hurdaya ayırdıkları her türlü maden, malzeme, araç ve gereçleri toplamak, değerlendirmek ve kullanmak, MKE Kurumu'nun faaliyet konuları arasında sayılmıştır.
20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından altı ayda bir piyasa etütlerine dayanılarak yapacağı tespit ve teklif ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca kabul edilecek fiyatlarla adı geçen Kuruma satış suretiyle devredileceği belirtilmiştir.
Öte yandan, 19/03/2001 tarih ve 2001/15 sayılı Genelgede, 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri çerçevesinde her türlü hurda malzemenin, kamu kurum ve kuruluşlarınca Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Hurda Sanayi İşletmeleri A.Ş.'ye (Hurdasan A.Ş.) satış suretiyle devri öngörülmüştür.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
7330 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasında, kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkların, ekonomik değer taşıyan ve evsel nitelikte olmayan metal dışı mal ve malzemelerin, Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi tarafından, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen birim fiyatlardan satın alınabileceği veya devralınabileceğinin kurala bağlandığı, ancak, Kanunda, belirtilen mal ve malzemelerin anılan şirket tarafından satın alınması veya devralınması yönünde bir zorunluluk bulunmadığı gibi kamusal yükümlülüğe tâbi olan idareler yönünden de aynı mal ve malzemelerin davacıya satış veya devir zorunluluğunun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
7330 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasının son cümlesinde bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiş olup, anılan Kanun'da demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasının yasaklanabileceği, bu maddelerin memleket içinde satılmasının serbest olduğu, ayrıca, resmî daire ve müesseselerin de bu madde ve malzemelerden kendi ihtiyaçlarından fazla olanları askeri fabrikalara devredeceği, askeri fabrikalar teşkilatına arz ve teklif olunan hurda malzemenin de Kanunda belirlenen fiyat ve şartlara göre satın alınmasının zorunlu olduğu kurala bağlanmıştır.
3284 sayılı Kanun ile 7330 sayılı Kanun ve diğer mevzuatın birlikte değerlendirilmesinden, resmî daire ve idareler ve iktisadî devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin … A.Ş.'ye devretmekle yükümlü oldukları maden hurdalarının, 3284 sayılı Kanun'da belirtilen maden hurdaları ve bunların hurda hâlindeki halitaları ile kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtalarla sınırlı olduğu, başka bir anlatımla, resmî daire ve idareler ve iktisadî devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin 3284 sayılı Kanun'da belirtilenlerin dışındaki mal ve malzemeleri davacı şirkete devretme zorunluluğunun bulunmadığı, yine, davacı şirketin de kamu idarelerine ait olup 3284 sayılı Kanun kapsamında kalan mal ve malzemeleri satın alarak devir alma zorunluluğu olduğu hâlde, anılan Kanun kapsamında olmayan emtiayı devralma zorunluğunun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
7330 sayılı Kanun'un 4. maddesinin 4. fıkrasında, ekonomik değer taşıyan metal dışı mal ve malzemelerin davacı şirket tarafından satın alınabileceği veya devralınabileceği belirtilmiş olup, 3284 sayılı Kanun kapsamında sayılan maden hurdaları nevinden olmayan akü hurdasının davacı şirket tarafından satın alınabileceği ancak davalı idarenin akü hurdasını davacı şirkete devretmeye zorlanamayacağı açıktır.
Bu itibarla, 3284 sayılı Kanun kapsamında maden hurdası olarak nitelendirilmesine imkân bulunmayan "akü hurdasının" satışına ilişkin olarak ihale yapılmasına hukuken bir engel bulunmadığından, davacı tarafından ihalenin iptal edilerek ihale konusu hurda akülerin kendisine satılması talebiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin işlemde hukuka aykırılık, dava konusu işlemin iptali yolundaki Mahkeme kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalıların temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVANIN REDDİNE,
4. Ayrıntısı arka sayfada gösterilen …-TL ilk derece yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5. Davalı idarelerin her biri tarafından yapılan …-TL temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
6. Müdahil tarafından yapılan …-TL yargılama giderinin davacıdan alınarak müdahile verilmesine,
7. Posta giderleri avansından artan tutarın taraflara ve davalılar yanında müdahile; istemi hâlinde kullanılmayan …-TL yürütmeyi durdurma harcının davalı … A.Ş.'ye iadesine,
8. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
9. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 16/09/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.