Danıştay 8. Daire 2018/4278 Esas 2022/5196 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2018/4278
Karar No : 2022/5196


TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Arama Ve Üretim A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Valiliği

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Manisa ili, Alaşehir ilçesi sınırları dahilinde bulunan 3.837,50 hektarlık alana ilişkin olarak … tarih ve … sıra numaralı jeotermal kaynak işletme ruhsatı ve elektrik üretim lisansı bulunan davacı şirketin, kendi ruhsat sahasının bitişiğindeki alan için jeotermal kaynak işletme ruhsatı bulunan … Üretim A.Ş. tarafından açılan 3 adet kuyuda, kuyu içinde meydana gelen sapmalardan dolayı kendilerine ait ruhsat sahasına tecavüz edilerek haklarının ihlal edildiği, ruhsat sahasına bu kadar yakın mesafede kuyu açılması sonucunda sürekli ve sürdürülebilir enerji üretimi yapamayacağı gibi jeotermal sistem rezervuarının da zarar göreceğinden bahisle, söz konusu kuyuların faaliyetinin engellenerek kuyuların kapatılması istemiyle yaptığı 26.02.2015 tarihli başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı Manisa Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K: … sayılı kararda; her ne kadar, … Üretim A.Ş.'ne ait davaya konu 3 adet kuyunun, davacıya ait ruhsat sınırına mesafesi 45 metre, 54 metre ve 87 metre ise de, davacı şirkete ait ruhsat sahasının bitişiğindeki alan için jeotermal kaynak işletme ruhsatı bulunan anılan şirketin, Yönetmelik değişikliği ile kuyu içi koordinatı ile ruhsat sınırı arasında 100 metreden az mesafe olamayacağı şartının getirildiği 30.04.2014 tarihinden önceki bir tarihte 4 adet üretim ve 2 adet reenjeksiyon kuyusuna dair koordinatları idareye bildirdiği ve işletme projesini sunduğu, bu nedenle bu mesafe şartının aranmayacağı ve kazanılmış hakkının bulunduğu, anılan şirkete ait kuyular ile davacı şirkete ait kuyulardan en yakın olanın dahi arasındaki mesafenin 2000 metre olduğu gözönüne alındığında, somut bilgi ve belgelerle desteklenmeyen, anılan şirketin kuyularının kendi üretim kuyularına ve kaynak rezarvuarına zarar verdiği iddialarına itibar edilemeyeceği, davacının bu iddialarını ispat külfetinin kendisine ait olduğu sonuç ve kanaatine varıldığından, kendi ruhsatlı sahasının bitişik parselinde yer alan … Üretim A.Ş.'ye ait 3 adet kuyunun faaliyetinin durdurulması istemiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesince; istinaf başvurusuna konu kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davacı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, müvekkil şirketin işletme ruhsatlı sahasına tecavüz edilerek haklarının ihlal edildiğini, kuyu etkileşimiyle müvekkil şirkete ait kuyularda jeotermal kaynağın devamlılığına zarar verildiğini, davacı şirketin ruhsat sahasına tecavüz edilip edilmediğinin araştırılmadığı, 26.01.2013 tarihinde AB-4 kuyusunun bildirilmediği, izin verilirken alınması gereken görüşlerin alınmadığı, sondajın başladığı tarihin esas alınması gerektiği, derinliğe bağlı olarak sapmaların GYRO cihazı kullanılarak tespiti yapılarak iddiaların ortaya çıkacağını, Mahkemece bu taleplerinin değerlendirilmediği, bloke alan değerlendirmesinin mevzuat gereği idare tarafından yapılması zorunluluğu bulunduğu, kuyuların mevzuat hükümlerine uygun olup olmadığı yönünden Mahkemece inceleme yapılmadığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'İN DÜŞÜNCESİ : Temyize konu Bölge Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Manisa ili, Alaşehir ilçesi sınırları dahilinde 3.837,50 hektarlık alanda … tarihde ve … ruhsat numarası ile jeotermal kaynak işletme ruhsatı alan davacı şirketin, 27.02.2015 tarihli dilekçe ile, kendi ruhsat sahasının bitişiğindeki alan için jeotermal kaynak işletme ruhsatı bulunan … Üretim A.Ş. tarafından açılan 3 adet kuyuda, kuyu içinde meydana gelen sapmalardan dolayı kendilerine ait ruhsat sahasına tecavüz edilerek haklarının ihlal edildiği, ruhsat sahasına bu kadar yakın mesafede kuyu açılması sonucunda sürekli ve sürdürülebilir enerji üretimi yapamayacağı gibi jeotermal sistem rezervuarının da zarar göreceği, bu gibi durumların önlenmesi için Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 23. maddesinde, 24.09.2013 ve 30.05.2014 tarihinde değişik yapılarak ruhsat sınırına 500 metre mesafe içinde açılacak kuyular için kuyu içi koordinat ölçülerinin alınması ve Ek Form 14'ün düzenlenmesi zorunluluğunun getirildiği ve kuyu içi koordinatı ile ruhsat sınırı arasında 100 metreden az mesafe olamayacağı hükmünün getirildiğinden bahisle, söz konusu kuyuların faaliyetinin engellenerek kuyuların kapatılması istemiyle başvuruda bulunduğu, Manisa Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığının … tarih ve … sayılı işlemi ile reddedilmesi üzerine davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu'nun "Amaç" başlıklı 1. maddesinde; "Bu Kanunun amacı, jeotermal ve doğal mineralli su kaynaklarının etkin bir şekilde aranması, araştırılması, geliştirilmesi, üretilmesi, korunması, bu kaynaklar üzerinde hak sahibi olunması ve hakların devredilmesi, çevre ile uyumlu olarak ekonomik şekilde değerlendirilmesi ve terk edilmesi ile ilgili usûl ve esasları düzenlemektir.
",
"Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde; "Jeotermal kaynak Jeolojik yapıya bağlı olarak yerkabuğu ısısının etkisiyle sıcaklığı sürekli olarak bölgesel atmosferik yıllık ortalama sıcaklığın üzerinde olan, çevresindeki sulara göre daha fazla miktarda erimiş madde ve gaz içerebilen, doğal olarak çıkan veya çıkarılan su, buhar ve gazlar ile yeraltına insan düzenlemeleri vasıtasıyla gönderilerek yerkabuğu veya kızgın kuru kayaların ısısı ile ısıtılarak su, buhar ve gazların elde edildiği yerleri",
"Koruma alanı: Kaynak ve bunların bağlı olduğu jeotermal sistemin; bozulmasına,
kirlenmesine ve sürdürülebilir özelliğinin yitirilmesine neden olacak dış etkenlerden korumak
amacıyla sahanın jeolojik, hidrojeolojik yapısı, iklim koşulları, zemin cinsi ve tipleri, drenaj sahası sınırı, kaynak ve kuyu çevresindeki yerleşim birimleri, endüstri tesisleri, çevrenin topografik yapısı gibi unsurlara bağlı olarak belirlenmiş önlemler alınması gereken, içerisinde
yapılan faaliyetlerin kontrol ve denetime tâbi olduğu ve gerektiğinde yapılaşma ve arazi kullanım faaliyetleri kısıtlanabilir alanları,"
"Bloke alan: İşletme ruhsatı verilmiş bir jeotermal kaynaktan yapılan üretim faaliyetlerinin etkilenmemesi için işletme ruhsatı sahibi dışındaki talep sahiplerine kapatılmış ve işletmeye açılmayacak alanları" belirtilmiştir.
Aynı Yasanın "Faaliyetlerin denetlenmesi" başlıklı 9. maddesinde, " Faaliyetler her yıl idare tarafından denetlenir. Gerektiğinde idarece talep edilmesi halinde MTA tarafından da denetim yapılır. Denetimler, 14 üncü maddede belirtilen hususlar ve diğer maddelerde belirtilen ilkeler dikkate alınarak yapılır. Denetimler için ruhsat sahibi tarafından MTA’ya 1000 Türk Lirası ödenir. Bu miktar, MTA tarafından yıllık ÜFE’ye göre artırılır."; "İdarî yaptırımlar" başlıklı 11. maddesinde : "Faaliyetlerin, projeye göre yürütülmesi zorunludur. Ruhsat sahibinin projesinde belirtilmeyen konularda veya izinsiz olarak faaliyette bulunulduğu tespit edilirse, teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur ve teminat üç katına çıkarılarak bir ay içinde tamamlattırılır. Aynı fiilin tekrarı halinde teminat irat kaydedilerek ruhsat iptal edilir.
Ruhsat sahibince, kaynak koruma alanı etüdü yapılmadan işletmeye geçilmesi veya
koruma alanı etüdünde öngörülen tedbirlere uyulmamasının tespiti halinde faaliyetler durdurularak teminat irat kaydedilir. Altı ay içerisinde gerekli tedbirlerin alınması ve teminatın
tamamlattırılması istenir. Altı ay sonunda teminat verilmez ve tedbirler alınmaz ise faaliyetler
durdurulur....", "Kaynak rezervuarının korunması" başlıklı 14. maddesinde : " Bu Kanuna tâbi faaliyetlerde kaynağı oluşturan jeotermal sistemin korunması, kaynağın israf edilmemesi ve çevrenin korunması esas olup işletme faaliyeti öncesinde kaynağın koruma alanları etüdünün ruhsat sahibi tarafından yaptırılması zorunludur. Aksi takdirde faaliyetler durdurularak koruma alanlarının belirlenmesi için ruhsat sahibine uygun süre verilir.
.." hükmü yer almaktadır.
Öte yandan, Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin "Kaynak rezervuarının korunması" başlıklı 23. maddesinin 6. fıkrasında " (Ek:RG-24/9/2013-28775) (Değişik:RG-30/5/2014-29015)Arama ve/veya işletme ruhsatlı alanlarda, yönlü sondaj tekniği ile açılacak olan tüm üretim/reenjeksiyon kuyuları ile ruhsat sınırına 500 metre mesafe içinde açılacak üretim ve/veya reenjeksiyon kuyuları için kuyu içi koordinat ölçüleri alınır ve Ek-14 form düzenlenir. Bu form, kuyunun tamamlanmasını müteakiben sondaj kulesinin kuyudan ayrılma tarihinden itibaren 30 gün içinde idareye bildirilir ve sicil dosyasına eklenir. Kuyu içi koordinatları ile ruhsat sınırı arasındaki mesafe 100 metreden az olamaz. Bu formun süresi içerisinde verilmemesi ve/veya bu mesafenin ihlal edilmesi durumunda kuyuda üretim/reenjeksiyon faaliyetlerine idarece izin verilmez. Ancak ruhsat sahiplerinin aynı olması durumunda veya ruhsat sahiplerinin anlaşma sağlaması halinde ve bu anlaşmanın yazılı metnini İdareye bildirmesini müteakip sicile işlenmesi koşulu ile mesafeye ilişkin şartlar aranmaz. Arama ve/veya işletme ruhsatlı alanlardaki reenjeksiyon kuyularının, komşu ruhsat alanındaki üretim kuyularına zarar vermemesi esastır.
" "Hakların intibakı" başlıklı Geçici 1. maddesinin 11. fıkrasında;...kuyu içi koordinatları ile ruhsat sınırı arasındaki mesafeye ilişkin yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten önce ruhsat sahibi, İdareye işletme projesini sunmuş ve projede açılacak olan kuyu koordinatlarını bildirmiş ise bu ruhsat sahalarında, sondaj/kuyu çalışmalarına, yönetmelik değişikliği yapılmadan önceki hükümler doğrultusunda izin verilir. Yine aynı fıkrada belirtilen arama ve/veya işletme ruhsatlı alanlarda, yönlü sondaj tekniği ile açılacak olan tüm üretim/reenjeksiyon kuyuları ile ruhsat sınırına 500 metre mesafe içinde açılacak üretim ve/veya reenjeksiyon kuyuları için kuyu içi koordinat ölçülerinin verilmesi şartı, yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten önce hak sahibi olunan ruhsat sahaları için de uygulanır.
" düzenlemelerine yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunun jeotermal ve doğal mineralli su kaynaklarının etkin bir şekilde aranması, araştırılması, geliştirilmesi, üretilmesi, korunmasını amacıyla düzenlendiği ve bu amaçlardan hareketle, Yasanın faaliyetlerin her yıl idare tarafından denetleneceği hususunu düzenlediği ve teminatı iradı ile ruhsat sahiplerinin faaliyet durdurulması yaptırımlarının öngörüldüğü yine kaynak rezervuarının korunması için 2013 ve 2014 yıllarında mevzuatta değişiklik yapılarak kuyu içi koordinatları ile ruhsat sınırı arasındaki mesafe sınırları oluşturulduğu açıktır.
Davacı şirket tarafından kendi ruhsat sahasının bitişiğindeki alan için jeotermal kaynak işletme ruhsatı bulunan diğer bir şirket tarafından açılan 3 adet kuyuda, Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 23. maddesinde, 24.09.2013 ve 30.05.2014 tarihinde değişik yapılarak ruhsat sınırına 500 metre mesafe içinde açılacak kuyular için kuyu içi koordinat ölçülerinin alınması ve Ek Form 14'ün düzenlenmesi zorunluluğunun getirildiği ve kuyu içi koordinatı ile ruhsat sınırı arasında 100 metreden az mesafe olamayacağı yasağının davacının ruhsat sahasının bitişiğindeki alan için jeotermal kaynak işletme ruhsatı bulunan … Üretim A.Ş.'nin, kuyu içi koordinatları ile ruhsat sınırı arasındaki 100 metrelik mesafeye ilişkin yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girdiği 30.05.2015 tarihinden önceki bir tarih olan 10.10.2011 tarihinde, 4 adet üretim ve 2 adet reenjeksiyon kuyusuna dair koordinatları idareye bildirdiği ve işletme projesini sunduğunun görülmüştür.
Yönetmeliğin geçici 1. maddesine eklenen 11. fıkrasında ise, "23 üncü maddenin altıncı fıkrası ile belirtilen kuyu içi koordinatları ile ruhsat sınırı arasındaki mesafeye ilişkin yönetmelik değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten önce ruhsat sahibi, idareye işletme projesini sunmuş ve projede açılacak olan kuyu koordinatlarını bildirmiş ise bu ruhsat sahalarında, sondaj/kuyu çalışmalarına, yönetmelik değişikliği yapılmadan önceki hükümler doğrultusunda izin verilir" düzenlemesi nedeniyle Yönetmelikte yapılan 30.05.2015 tarihli değişiklikle getirilen mesafe şartının aranmayacağı anlaşılmaktadır.
Davacı ruhsat sahibinin talebinin de kendi ruhsat sahasının bitişiğindeki alan için jeotermal kaynak işletme ruhsatı bulunan … Üretim A.Ş. tarafından açılan 3 adet kuyuda, kuyu içinde meydana gelen sapmalardan dolayı kendilerine ait ruhsat sahasına tecavüz edilerek haklarının ihlal edildiği, ruhsat sahasına bu kadar yakın mesafede kuyu açılması sonucunda sürekli ve sürdürülebilir enerji üretimi yapamayacağı gibi jeotermal sistem rezervuarının da zarar göreceğinden bahisle, söz konusu kuyuların faaliyetinin engellenerek kuyuların kapatılması yönünde olup jeotermal kaynağın işletilmesi ve korunması aşamasına ilişkin söz konusu iddiaların ise, teknik bilgi gerektirdiği ve ancak konunun uzmanı bilirkişilerden oluşan bilirkişi heyetine yaptırılacak bilirkişi incelemesi suretiyle anlaşılabileceği açıktır.
Dolayısıyla, yukarıda yapılan değerlendirmeler de dikkate alınmak suretiyle, keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılarak sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeye dayalı olarak verilen kararda hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Öte yandan dava konusu işlemin iptali istemi ile açılan davanın sonucunda verilen karar, 226 nolu jeotermal kaynak işletme ruhsatını uhdesinde bulunduran … Enerji Üretim A.Ş.'nin menfaatini etkilemekte olup, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 61., 62. ve 63. maddelerinde öngörülen davanın ihbarı için gerekli koşulların oluştuğu anlaşıldığından davanın resen … Enerji Üretim A.Ş'ne davanın ihbar edilmesi de gerekmektedir.
Bu itibarla, davanın reddi yönündeki kararına yönelik istinaf isteminin reddine ilişkin temyize konu Bölge Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 28/09/2022 tarihinde kesin olarak oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY :
(X)- İdare ve Vergi Mahkemeleri tarafından verilen kararların temyiz yolu ile incelenip bozulabilmeleri 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Yasasının 49. maddesinin 1. fıkrasında yazılı nedenlerin bulunmasına bağlıdır.
İdare Mahkemesince verilen kararın dayandığı gerekçe usul ve yasaya uygun olup, bozulmasını gerektiren bir neden bulunmadığından, temyiz isteminin reddi ile anılan kararın onanması gerektiği oyu ile aksi yöndeki karara katılmıyorum.