Danıştay 13. Daire 2018/3146 Esas 2022/3444 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2018/3146
Karar No:2022/3444

TEMYİZ EDENLER : 1. (DAVACI) ...Elektrik Dağıtım A.Ş.
VEKİLİ : Av. ...

2. (DAVALI) ...A.Ş. (...) Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN_KONUSU : .... İdare Mahkemesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davalı idare tarafından Aralık 2012 dönemine ilişkin olarak düzenlenen 215.149,63-TL tutarındaki ...tarih ve ...sayılı sistem kullanım ceza faturası ile söz konusu faturanın bildirimine yönelik ...tarih ve ...sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesi'nce, Dairemizin 27/12/2016 tarih ve E:2015/5312, K:2016/4476 sayılı bozma kararına uyularak verilen kararda; Aralık 2012 döneminde ceza işlemine esas alınan trafo merkezlerinin (TM) Adilcevaz, Bağışlı, Engil, Erciş, Hakkari, Muş, Tatvan, Uludere (Çukurca Fideri) ve Van TM olduğu, söz konusu TM'lerden Uludere (Çukurca Fideri) için sistem kullanım anlaşması imzalanmadığı, davacı şirket ile TEİAŞ arasında Adilcevaz, Bağışlı, Engil, Erciş, Hakkari, Muş, Tatvan ve Van TM'ler için ayrı ayrı olmak üzere taraflarca akdedilmiş idarî sözleşme niteliğini haiz sistem kullanım anlaşmalarının bulunduğu, anılan anlaşmaların "Cezaî Şartlar" başlıklı 9. maddesinde, "iletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişilerin, iletim sisteminin her bir ölçüm noktasında çekecekleri endüktif reaktif enerjinin/verecekleri kapasitif reaktif enerjinin, aktif enerjiye oranının ilgili mevzuata uygun olmaması" kuralının bulunduğu, davalı idarece "Ceza Muhteviyatı Çizelgesi" ile ihlâllerin tanımlarının, gerekçelerinin ve ödenmesi gereken ceza tutarlarının belirtildiği, böylece akdedilen sistem kullanım anlaşmalarının "Cezaî Şartlar" başlıklı 9. maddesinde yer alan, "iletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişilerin, iletim sisteminin her bir ölçüm noktasında çekecekleri endüktif reaktif enerjinin/verecekleri kapasitif reaktif enerjinin, aktif enerjiye oranının ilgili mevzuata uygun olmaması" kuralının ihlâl edildiğinin belgelerle sabit olduğu görüldüğünden, Aralık 2012 dönemine ait 215.149,63-TL tutarındaki sistem kullanım ceza faturasına esas alınan Adilcevaz, Bağışlı, Engil, Erciş, Hakkari, Muş, Tatvan ve Van TM'lere ait toplam 214.926,56-TL'lik kısım ile söz konusu faturanın bildirimine yönelik işlemin ilgili kısmında hukuka aykırılık bulunmadığı;
Öte yandan, Aralık 2012 dönemine ait 215.149,63-TL tutarındaki sistem kullanım ceza faturasına esas alınan Uludere (Çukurca Fideri) için davacı şirket ile TEİAŞ arasında sistem kullanım anlaşması bulunmaksızın cezaî şart tahakkuk ettirilmesi karşısında, davalı idare tarafından hukuken geçerli bir dayanağı olmadan tesis edilen davacı şirket ile davalı idare arasında sistem kullanım anlaşmasının bulunmadığı Uludere (Çukurca Fideri)'ne ait toplam 223,07-TL'lik kısım ile söz konusu faturanın bildirimine yönelik işlemin ilgili kısmında hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu sistem kullanım ceza faturasının 214.926,56-TL'lik kısmı ile söz konusu faturanın bildirimine yönelik işlemin ilgili kısmı yönünden davanın reddine, anılan faturanın 223,07-TL'lik kısmı ile söz konusu faturanın bildirimine yönelik işlemin ilgili kısmının iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davacı tarafından, sistem kullanım ceza faturasının yasal dayanağının bulunmadığı, davalı idare tarafından hazırlanan ve imzalanması zorunlu tutulan idarî bir sözleşmeye dayanılarak yaptırım uygulanamayacağı, konuyla ilgili olarak emsal yargı kararlarının bulunduğu, reaktif enerjiye ilişkin sınırların mücbir sebepler nedeniyle aşıldığı ileri sürülmektedir.
Davalı idare tarafından, usul yönünden, davanın süresinde açılmadığı; esas yönünden, sistem kullanım ceza faturasına esas alınan Uludere (Çukurca Fideri) için tahakkuk ettirilen tutarın 2012 yılı Yöntem Bildirimi uyarınca hesaplandığı, Yöntem Bildiriminin dayanağı olan sistem kullanım anlaşmasının ilgili kuralının cezaî şartı ihtiva ettiği, sağlıklı bir iletim hizmeti sunulması ve arz güvenliğini sağlamak için cezaî yaptırımların zorunlu olduğu, duruşma yapılmadan duruşmalı işler için vekâlet ücretine hükmedildiği gibi, aynı mahkemede açılan 58 adet seri dava için tam vekâlet ücretine hükmedilmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

TARAFLARIN SAVUNMALARI: Davalı idare tarafından, sistem kullanım ceza faturalarının idarî yaptırım olarak nitelendirilemeyeceği, sistem kullanım anlaşmasının mahiyetinin standart sözleşmeler ve genel işlem şartlarından farklı olduğu, ceza faturalarının dayanağının Elektrik Şebeke Yönetmeliği ile sistem kullanım anlaşması olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
Davacı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin reddi ile Mahkeme kararının davanın reddine ilişkin kısmının onanması, dava konusu işlemlerin iptaline ilişkin kısmının ise Dairemiz kararında belirtilen gerekçeyle onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY:
Davalı idarece hazırlanan ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nca (Kurul) onaylanan standart nitelikteki Sistem Kullanım Anlaşması'nın 9. maddesinde, "iletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişilerin, iletim sisteminin her bir ölçüm noktasında çekecekleri endüktif reaktif enerjinin/verecekleri kapasitif reaktif enerjinin, aktif enerjiye oranının ilgili mevzuata uygun olmaması" fiilinin cezaî şart uygulanması gereken ihlâl olarak tanımlandığı, söz konusu fiilin işlendiğinden bahisle Aralık 2012 dönemine ilişkin 215.149,63-TL tutarındaki sistem kullanım ceza faturasının düzenlendiği, söz konusu ceza faturası ile bu faturanın bildirimine ilişkin işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
22/01/2003 tarih ve 25001 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan mülga Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği’nin 8. maddesinde, "Ek-5 Bölüm 1'de yer alan standart planlama verileri ile iletim sistemine bağlanacak tesis ve/veya teçhizata ilişkin bilgilerin tüzel kişi tarafından TEİAŞ'a verildiği tarihten itibaren altmış gün içerisinde bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması TEİAŞ tarafından tüzel kişiye önerilir. TEİAŞ'ın bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması önerisini yapabilmesi için ek bilgiye ihtiyaç duyması hâlinde, Ek-5 Bölüm 2'de yer alan ayrıntılı planlama verileri de tüzel kişiden talep edilebilir. Bu hâllerde TEİAŞ tarafından bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmasının önerilmesine ilişkin süre doksan gün olarak uygulanır. Tüzel kişi TEİAŞ'ın anlaşma önerisine otuz gün içerisinde yazılı yanıt verir.
Tarafların mutabakatı hâlinde bağlantı ve/veya sistem kullanımına ilişkin hüküm ve şartları içeren bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması imzalanır. TEİAŞ ve lisans sahibi tüzel kişinin, bağlantı ve/veya sistem kullanımına ilişkin anlaşmanın hükümleri üzerinde mutabakata varamamaları hâlinde, ihtilaflar Kanunun ve tarafların ilgili lisanslarının hükümlerine göre Kurum tarafından çözüme kavuşturulur ve konu hakkında alınan Kurul kararları bağlayıcıdır.
İletim sistemine hâlihazırda bağlı olan üretim tesisleri ile bağlantı ve/veya sistem kullanımına ilişkin olarak üretim tesisleri dışında gerçek ve tüzel kişiler tarafından TEİAŞ'a yapılan diğer başvurularda da aynı süreç uygulanır."; Geçici 6. maddesinde, "Bu Yönetmeliğin yayımı tarihi itibarıyla iletim sistemini kullanmakta olan ya da iletim sistemine bağlantısı olan kullanıcılar ile TEİAŞ arasında Bağlantı ve/veya Sistem Kullanım Anlaşması, 01 Kasım 2003 tarihine kadar imzalanır." kuralına yer verilmiştir.
Mülga Elektrik Piyasasında İletim ve Dağıtım Sistemlerine Bağlantı ve Sistem Kullanımı Hakkında Tebliğ'in "İletim sistemine bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmaları ile enterkonneksiyon kullanım anlaşmaları" başlıklı 4. maddesinin birinci fıkrasında, iletim sistemi ve/veya enterkonneksiyon kullanıcılarının, TEİAŞ ile Ek-1’de yer alan anlaşmaları yapacağı, iletim sistemine bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmalarına ilişkin başvuruların, Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği'nde belirlenen usul ve esaslara göre yapılacağı, bağlantı anlaşması ve sistem kullanım anlaşması başvurularının eşzamanlı olarak ve üretim faaliyetinde bulunacak tüzel kişiler açısından lisansa dercedilen inşaat öncesi süre bitmeden önce yapılacağı, iletim sistemini kullanarak, elektrik enerjisi ithalatı ve/veya ihracatı faaliyetinde bulunmak isteyen toptan satış lisansı sahibi tüzel kişilerin başvurularının, Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği'nde belirlenen usul ve esaslara göre yapılacağı; ikinci fıkrasında, bağlantı, sistem kullanım ve/veya enterkonneksiyon kullanımına ilişkin olarak TEİAŞ ile iletim sistemi kullanıcısı ve/veya enterkonneksiyon kullanıcısı arasında, bu Tebliğ uyarınca TEİAŞ tarafından hazırlanan ve Kurul tarafından onaylanan standart anlaşmaların kullanılacağı, bu anlaşmaların genel hükümlerinde, Kurul onayı olmaksızın değişiklik yapılamayacağı, bağlantı anlaşmasında fiziki bağlantıya ilişkin termin programının, sistem kullanım anlaşmasında iletim sisteminin kullanılmaya başlanması için öngörülen tarihin yer alacağı kurala bağlanmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME :
Temyize konu Mahkeme kararının, davanın kısmen reddine ilişkin kısmı incelendiğinde;
İdare ve vergi mahkemelerinin nihaî kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen kararın davanın reddine ilişkin kısmı usul ve hukuka uygun olup, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Mahkeme kararının, dava konusu işlemlerin kısmen iptaline ilişkin kısmı incelendiğinde;
Elektrik dağıtım faaliyetinde bulunan şirketlerin TEİAŞ ile Bağlantı Anlaşması ve Sistem Kullanım Anlaşması olmak üzere iki anlaşma imzalaması gerekmektedir.
Ancak, davacı şirket ile TEİAŞ arasında Uludere (Çukurca Fideri) için Sistem Kullanım Anlaşması'nın imzalanmadığı anlaşılmaktadır.
Sistem Kullanım Anlaşması’nın "Cezaî Şartlar" başlıklı 9. maddesinde, kullanıcının ilgili mevzuat, taraflar arasında imzalanan bağlantı anlaşması ve bu anlaşma hükümlerinin herhangi birini ihlâl etmesi durumunda TEİAŞ’ın maddede belirtilen cezaları uygulayacağı belirtilmiş; maddede, "iletim sistemine doğrudan bağlı tüketiciler ve dağıtım lisansına sahip tüzel kişilerin, iletim sisteminin her bir ölçüm noktasında çekecekleri endüktif reaktif enerjinin/verecekleri kapasitif reaktif enerjinin, aktif enerjiye oranının ilgili mevzuata uygun olmaması" hükmü ihlâl olarak tanımlanarak, bu ihlâl için "kullanıcının o ayki sistem kullanım fiyatına göre hesaplanan bedelin %0,5'i oranında ceza uygulanır. Ceza, her uzlaştırma periyodu için yapılacak ölçümlerin sonucuna göre 00:00-24:00 saatleri arasında bir defadan fazla uygulanmaz. TEİAŞ tarafından sistem ihtiyacı için konulan kapasitör fider sayaç değerleri ölçümlere dâhil edilmez." cezaî şartı öngörülmüştür.
Davalı TEİAŞ tarafından tek taraflı olarak hazırlanan ve Kurul tarafından onaylanarak yürürlüğe giren 01/01/2012 tarihli İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bildirimi'nin 1.4. maddesinde, bir kullanıcının, TEİAŞ ile Sistem Kullanım Anlaşması imzalamamış olmasına rağmen iletim sistemini kullanması hâlinde, Elektrik Piyasasında İletim ve Dağıtım Sistemlerine Bağlantı ve Sistem Kullanımı Hakkında Tebliğ’in Geçici 3. maddesi uyarınca kullanıcının Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği doğrultusunda onaylanan sistem kullanım bedelini ve/veya sistem işletim bedelini ödeme yükümlülüğünün bulunduğu, sistem kullanım anlaşması bulunmaksızın iletim sistemini kullanmakta olan kullanıcıların, iletim sisteminde arz güvenilirliği ve kalitesinin sağlanması amacıyla maddede yer alan ihlâllerle karşılaşılması hâlinde ilgili cezaî işleme tâbi olacağı belirtilmiş; yukarıda belirtilen ihlâl ve cezası bu hâller arasında sayılmıştır.
Belirtilen hususların birlikte değerlendirilmesinden, davacı şirket ile TEİAŞ arasında Uludere (Çukurca Fideri) için iletim sisteminin kullanımı açısından kurulması gerekli akdî ilişkinin kurulmadığı, dava konusu işlemlerin hukukî mahiyeti itibarıyla, sözleşmeden kaynaklanan bir cezaî şart niteliğinde olduğu, bu anlamda yalnızca sistem kullanım anlaşmasını imzalamış ve bu anlaşmada yer alan hüküm ve şartları kabul etmiş taraflar hakkında uygulama alanı bulabileceği anlaşılmaktadır.
Bu çerçevede, ceza faturasına konu ihlâlin Aralık 2012 dönemine ilişkin olduğu, akdî ilişkinin zorunlu tarafı TEİAŞ tarafından hazırlanan ve Kurul tarafından onaylanarak yürürlüğe giren Yöntem Bildirimine, tip sözleşmedeki hükümler nakledilmek suretiyle bu sözleşmenin hüküm ve sonuçlarının anılan dönem itibarıyla Uludere (Çukurca Fideri) için sözleşme dışı davacı şirkete uygulanması yönündeki ilgili düzenleyici işlemlerin dayanağı kanunlarda herhangi bir hüküm bulunmadığı, bu ilişkinin salt idarelerin ikincil nitelikteki düzenlemeleriyle kurulmasına ise hukuken imkân bulunmadığı görüldüğünden, Yöntem Bildiriminde yer alan cezaî şart hükümleri ihmâl edilmek suretiyle uyuşmazlığın çözümlenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
Diğer taraftan, dava konusu işlemlerin, iletim sistemini fiilen kullanması ve arz güvenliği nedenleriyle, davacı şirket açısından sözleşme hükümleri olmaksızın uygulanması gerektiği iddia edilebilirse de, işlemlerin, mahiyeti itibarıyla kullanıcılar tarafından sisteme verilen zararın karşılığı, başka bir anlatımla tazmini niteliğinde olmadığı, salt sözleşme hükümlerinin bu anlamda arz güvenliğinin ihlâli karşılığında öngörülen cezaî nitelikteki işlem olduğu, kullanıcı tarafından sisteme verilen zararın ayrıca tazmin edileceği de açıktır.
Bu itibarla, davacı şirket ile TEİAŞ arasında ceza faturasına konu ihlâl döneminde Uludere (Çukurca Fideri) için sistem kullanım anlaşması imzalanmadığından, bu anlaşmanın hükümleri, olması gereken akdî ilişkinin tarafı olan davalı idarece tek taraflı olarak hazırlanan İletim Sistemi Sistem Kullanım ve Sistem İşletim Tarifelerini Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bildirimi uyarınca, akit dışı davacıya, TEİAŞ tarafından hukuken geçerli bir dayanağı olmadan cezaî şart uygulandığı sonucuna ulaşıldığından, Mahkeme kararının dava konusu işlemlerin kısmen iptali yolundaki kısmında sonucu itibarıyla hukukî isabetsizlik bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Tarafların temyiz istemlerinin reddine,
2. Dava konusu işlemlerin kısmen iptali, kısmen davanın reddi yolundaki .... İdare Mahkemesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı temyize konu kararında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından anılan kararın davanın reddine ilişkin kısmının ONANMASINA, dava konusu işlemlerin kısmen iptaline ilişkin kısmının ise yukarıda belirtilen GEREKÇEYLE ONANMASINA,
3. Temyiz giderlerinin istemde bulunanlar üzerinde bırakılmasına,
4. Dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
5. 2577 sayılı Kanun'un Geçici 8. maddesi uyarınca, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (on beş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 04/10/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.