Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2022/1574 Esas 2022/2411 Karar Sayılı İlamı

BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ HUKUK DAİRELERİ’NİN KESİN NİTELİKTEKİ KARARLARI ARASINDAKİ
UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ


1. BAŞVURU
Tekirdağ Ticaret Mahkemesi’nin 07.02.2022 tarih ve 2021/937 esas sayılı yazısı ile Hakimler ve Savcılar Kurulu Genel Kurulu’nun 07.07.2021 gün ve 608 sayılı kararı ile bazı yer Asliye Ticaret Mahkemelerinin yargı çevresinin ilçeleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi, bazı yerlerde yeni Asliye Ticaret Mahkemelerinin faaliyete geçirilmesi ve bu kararın 01.09.2021 tarihinden itibaren uygulanacağının belirtilmesi üzerine, anılan kararın yürürlüğünden önce Asliye Ticaret Mahkemesi bulunmayan yerlerdeki yetkili Asliye Hukuk Mahkemelerinde Ticaret Mahkemesi sıfatıyla açılan ticari davaların yargı çevresi genişletilen veya yeni faaliyete geçirilen Asliye Ticaret Mahkemelerine devredilip devredilmeyeceği konusunda farklı Bölge Adliye Mahkemesi hukuk daireleri kararları arasında çelişki bulunduğu belirtilerek söz konusu çelişkinin giderilmesi hususunda gerekli işlemlerin yapılması talep edilmiştir.
2. İSTANBUL BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU’NUN KARARI
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlar Kurulu’nca 2022/12 uyuşmazlığın giderilmesi sayılı gündemle ilgili 11.02.2022 tarihinde yapılan toplantıda, Hakimler ve Savcılar Kurulu Genel Kurulu’nun 07.07.2021 gün ve 608 sayılı kararı ile bazı yer Asliye Ticaret Mahkemelerinin yargı çevresinin ilçeleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi, bazı yerlerde yeni Asliye Ticaret Mahkemelerinin faaliyete geçirilmesi ve bu kararın 01.09.2021 tarihinden itibaren uygulanacağının belirtilmesi üzerine, anılan kararın yürürlüğünden önce Asliye Ticaret Mahkemesi bulunmayan yerlerdeki yetkili Asliye Hukuk Mahkemelerinde Ticaret Mahkemesi sıfatıyla açılan ticari davaların yargı çevresi genişletilen veya yeni faaliyete geçirilen Asliye Ticaret Mahkemelerine devredilip devredilmeyeceği konusunda farklı Bölge Adliye Mahkemesi hukuk daireleri kararları arasında uyuşmazlık bulunduğunun anlaşıldığı, 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemeleri Kuruluş Görev ve Yetkileri Hakkındaki Kanun’un 35. maddesi hükmü uyarınca uyuşmazlığın giderilmesine yönelik başvuru yapılmasına, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlar Kurulu’nca İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 44. Hukuk Dairesi’nin görüşü benimsenerek dosyanın Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’ne gönderilmesine karar verilmiştir.
3. UYUŞMAZLIK VE UYUŞMAZLIKLA İLGİLİ KAVRAM, KURUM VE YASAL DÜZENLEMELER
UYUŞMAZLIK
Hakimler ve Savcılar Kurulu Genel Kurulu’nun 07.07.2021 gün ve 608 sayılı kararı ile bazı yer asliye ticaret mahkemelerinin yargı çevresinin ilçeleri de kapsayacak şekilde genişletildiği, bazı yerlerde yeni asliye ticaret mahkemelerinin faaliyete geçirildiği, bu kararın 01.09.2021 tarihinden itibaren uygulanacağının belirtildiği, buna göre anılan kararın yürürlüğünden önce asliye ticaret mahkemesi bulunmayan yerlerdeki yetkili asliye hukuk mahkemelerinde ticaret mahkemesi sıfatıyla açılan ticari nitelikteki davaların yargı çevresi genişletilen veya yeni faaliyete geçirilen asliye ticaret mahkemelerine devredilip devredilmeyeceği hukuki sorun olarak ortaya çıkmıştır.
UYUŞMAZLIKLA İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER
5235 sayılı Adli Yargı ve İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun'un 35. maddesinde Başkanlar Kurulu'nun görevleri sayılmış olup, maddenin 3 no'lu bendinde bu görevlerden birinin, "Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtay’dan bu konuda bir karar verilmesini istemek" olduğu belirtilmiştir. Aynı bendin devamında da (24.12.2017 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 92. maddesi ile değişik), "(3) numaralı bende göre yapılacak istemler, ceza davalarında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hukuk davalarında ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı uyuşmazlık bulunduğuna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin olarak dairece bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir." düzenlemesi öngörülmüştür.
4. GEREKÇE
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 1. maddesinde, mahkemelerin görevinin ancak yasa ile belirlenebileceği ve göreve ilişkin kuralların kamu düzenine ilişkin olduğu ifade edilmiştir. Kesin yetkinin öngörüldüğü hallerin de bu çerçevede değerlendirilmesi gerekmektedir.
HMK’nın 114. maddesinin birinci fıkrasının c ve ç bentleri uyarınca mahkemenin görevli olması, yetkinin kesin olduğu hallerde, mahkemenin yetkili bulunması dava şartı olarak öngörülmüştür. Bu hususların dava şartı olması nedeniyle mahkemece yargılamanın her aşamasında taraflarca ileri sürülmese bile re’sen dikkate alınması gerekir.
Ticaret mahkemelerinin görevini düzenleyen 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 5. maddesinin ikinci fıkrası hükmü, “Bir yerde asliye ticaret mahkemesi varsa, asliye hukuk mahkemesinin görevi içinde bulunan ve 4 üncü madde hükmünce ticari sayılan davalarla özel hükümler uyarınca ticaret mahkemesinde görülecek diğer işlere asliye ticaret mahkemesinde bakılır” düzenlemesini içermektedir.
Yukarıda tespit edilen uyuşmazlık bakımından dava tarihinde henüz asliye ticaret mahkemesi bulunmadığından, dava doğru yerde dava tarihi itibariyle görevli olan asliye hukuk mahkemelerinde açılmıştır. Genel görevli asliye hukuk mahkemelerinin baktığı işlerin tür ve sayısının çoğalması üzerine zaman zaman uzman mahkemeler kurulmakta, asliye hukuk mahkemeleri bünyesinden ayrılan bu uzman mahkemelere mevcut dosyaların devrine yönelik geçiş hükümleri konulmaktadır (Örneğin 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’da bu devri sağlamak için özel olarak geçici 1 ve 2. maddeler öngörülmüştür). Bu halde halen asliye hukuk mahkemelerinde görülmekte olan dava dosyalarının yeni kurulan uzman mahkemelere devredilmesi gerektiği izahtan varestedir. Ancak Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun 07.07.2021 tarihli, 608 sayılı kararında bu yönde bir düzenleme bulunmadığı gibi mahkemelerin görevini düzenleyen hükümlerde de bu yönde bir düzenleme yer almamaktadır.
Yeni uzman mahkemenin kurulmasıyla birlikte işin, başka bir deyişle derdest dava dosyalarının devrine veya görevsizlik kararıyla gönderileceğine ilişkin özel hüküm bulunmaması halinde, dava tarihi itibariyle görevli mahkemelerin elindeki dosyaları göndermeksizin esastan karara bağlaması T.C. Anayasası’nın 37. maddesinde düzenlenen kanuni hakim ilkesinin doğal bir sonucudur.
Açıklanan nedenlerle, davanın açıldığı tarih itibariyle görevli olan asliye hukuk mahkemelerinin, derdest dava dosyalarını yeni kurulan veya yetki çevresi genişletilen ticaret mahkemelerine devir ya da görevsizlik kararı vererek göndermeden yargılamasını yapması gerektiği anlaşılmaktadır.
Yukarıda açıklanan gerekçelerle aynı uyuşmazlık konusunda Dairemizin 2022/509 esas ve 2022/2410 karar sayılı ve 25.03.2022 tarihli kararı ile DAVANIN AÇILDIĞI TARİH İTİBARİYLE GÖREVLİ OLAN ASLİYE HUKUK MAHKEMELERİNİN, DERDEST DAVA DOSYALARINI YENİ KURULAN VEYA YETKİ ÇEVRESİ GENİŞLETİLEN TİCARET MAHKEMELERİNE DEVİR YA DA GÖREVSİZLİK KARARI VEREREK GÖNDERMEDEN YARGILAMASINI YAPMASI GEREKTİĞİNE, UYUŞMAZLIĞIN BU ŞEKİLDE GİDERİLMESİNE karar verilmiş olduğundan aynı nitelikteki uyuşmazlık hakkında yeniden karar verilmesine yer olmadığına karar vermek gerekmiştir.
5. SONUÇ
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulu’nun 2022/12 sayılı ve 11.02.2022 tarihli kararı ile talep edilen konuda, Dairemizin 2022/509 esas ve 2022/2410 karar sayılı ve 25.03.2022 tarihli kararı ile DAVANIN AÇILDIĞI TARİH İTİBARİYLE GÖREVLİ OLAN ASLİYE HUKUK MAHKEMELERİNİN, DERDEST DAVA DOSYALARINI YENİ KURULAN VEYA YETKİ ÇEVRESİ GENİŞLETİLEN TİCARET MAHKEMELERİNE DEVİR YA DA GÖREVSİZLİK KARARI VEREREK GÖNDERMEDEN YARGILAMASINI YAPMASI GEREKTİĞİNE, UYUŞMAZLIĞIN BU ŞEKİLDE GİDERİLMESİNE karar verilmiş olduğundan aynı nitelikteki uyuşmazlık hakkında yeniden karar verilmesine yer olmadığına 25.03.2022 gününde oybirliğiyle ve 5235 sayılı Kanun’un 35/4 maddesi gereğince kesin olarak karar verildi.