Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2020/7689 Esas 2022/4557 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ : BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 17. HUKUK DAİRESİ

Taraflar arasında görülen davada İzmir 3. Asliye Ticaret Mahkemesince verilen 09.02.2018 tarih ve 2014/893 E- 2018/133 K. sayılı kararın davacı vekili ve davalı Yaycılı Kardeşler Paz. ve Tic. Ltd. Şti. vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, istinaf istemlerinin esastan reddine-kabulüne dair İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 17. Hukuk Dairesi'nce verilen 04.03.2020 tarih ve 2018/870 E- 2020/256 K. sayılı kararın duruşmalı olarak Yargıtay'ca incelenmesi davacı vekili tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla, duruşma için belirlenen 07.06.2022 günü başkaca gelen olmadığı yoklama ile anlaşılıp hazır bulunan davacı vekili Av. ... ile davalı Yaycılı Kardeşler Ltd. Şti. vekili Av.... dinlenildikten sonra duruşmalı işlerin yoğunluğu ve süre darlığından ötürü işin incelenerek karara bağlanması ileriye bırakıldı. Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya içerisindeki dilekçeler, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup, incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:
Davacı vekili, müvekkil şirketin Alman hükümeti tarafından Afganistan'da bulunan Alman Silahlı Kuvvetleri'nin atık ve temiz su inşaatlarının yapımı için açılan ihaleye girerek kazandığını, malzeme tedariki için davalı şirketlerden Karmer Ltd. ile anlaştığını, Karmer Şirketi'nin 20 gün içerisinde şirket yükünü Mazar- e Sharif Camp Marmal'a teslim edeceğini taahhüt ettiğini, sözleşmenin 6. maddesi uyarınca aktarma yapılmayacağının, 8. maddesi uyarınca mallar sözleşmede belirlenen sürede varış yerine ulaşmadığı taktirde günlük 150,00 USD cezai şart ödeyeceğinin kararlaştırıldığını, yükün 08/11/2011 tarihinde yüklendiğini, dava tarihi itibari ile halen boşaltma yerine ulaşmadığını, bu konuda 28/12/2011 tarihinde ihtar gönderildiğini, sözleşmede yükün aktarmasız taşınacağı belirtilmesine rağmen davalı Karmer şirketinin aktarma yaparak yükü diğer davalı Yaycılı şirketine taşıttığını, CMR 34. maddesi gereğince, taşımanın yapılmasından her iki taşımacının sorumlu olduğunu, zarardan birlikte müteselsil sorumlu olduklarını, müvekkil şirketin navlun ücretlerinin tamamını davalı Karmer şirketine ödediğini ancak teslim yapılmadığından bu konuda açılan İzmir 7. Asliye Ticaret Mahkemesi 2012/46 sayılı menfi tespit dosyasının derdest olduğunu, davalı şirketlerin sözleşmenin 9. maddesi uyarınca yükün teslim edilmediği süre olan dava tarihine kadar cezai şarttan borçlu olduklarını, ayrıca CMR Kon. 20. maddesi uyarınca yükün kaybolmuş sayılacağını ve mal bedelinin ödenmesi gerektiğini ve ihalenin feshi nedeniyle uğradıkları zararın tahsilini talep ve dava etmiştir.
Davalı Karmer Ltd. Şti. vekili, davacının navlun bedellerini ödemediğini, navlun bedeli karşılığı verilen çeklerin icra takibine konu edildiğini, kısmi tahsilat yapılabildiğini, davacının Almanyadan itibaren üstlendiği taşımacılık işi için öngörülen navlun bedelinin davacının isteminden fazla olduğunu, taşıyıcı müvekkilin bu ödemeler yapılmadıkça mal tesliminden kaçma hakkına sahip olduğunu, kanuni rehin hakkı dahi bulunduğunu, malların kayıp olmadığını, taşıma bedeli ödenmediği için teslim edilmediğini, sözleşmede aktarma yapılamayacağına ilişkin madde bulunmadığını beyanla davanın reddini talep etmiştir.
Davalı Yaycılı Ltd. Şti. vekili, davacı SGL ile davalı Karmer arasında imzalananan yük anlaşmasında müvekkilin taraf olmadığını ve cezai şart istenemeyeceğini, yükün Afganistan'da bulunan alıcısına teslim edilmediği iddiasının doğru olmadığını, CMR taşıma senetleri ve Afganistan Gümrük Müdürlüğü'ne verilen teslim şerhlerini içerir beyannameleri ile teslimin gerçekleştiğini, yine kabul anlamına gelmemek üzere CMR 23/1 maddesine göre tazminat talep edilebileceğini, talep edilen miktarın fahiş olduğunu beyanla davanın reddini talep etmiştir.
İlk derece mahkemesince, İzmir 3. Asliye Ticaret Mahkemesi'nin 2014/805 (2012/46) sayılı dosyası ile davacı SGL şirketinin navlun bedeli için verilen kambiyo senetleri ile ilgili olarak yükün varış yerine teslim edilmediği kabul edilerek davacının kambiyo senetlerinden dolayı davalıya borçlu olmadığının tespitine ve ödenen bedelin istirdatına dair verilen ve kesinleşen kararın kesin delil olduğu, davalı Karmer'in navlun bedeli ödenmediği için hapis hakkını kullandığı yönündeki savunma ve kabulü de nazara alınarak yükün varma yerine teslim edilmediği, Yaycılı Şirketi yükün teslim edildiğini savunmuş ise de, söz konusu belgelerle teslimin kime yapıldığının anlaşılamadığı, teslim gümrük idaresine yapılmış ise usulüne uygun bir teslimden söz edilemeyeceği, gecikme cezai şartının sözleşmenin tarafı olmaması nedeniyle Yaycılı şirketinden talep edilemeyeceği, taşıma işini üstlenen Karmer Şirketi ve taşımayı fiilen üstlenen alt taşıyıcı Yaycılı şirketinin yük bedelinden sorumlu olduğu, davacının dava dilekçesinde ihalenin feshi nedeniyle uğranılan zarara ilişkin harç yatırılmadığından bu talebin dava kapsamında değerlendirilemeyeceği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Karara karşı davacı ve davalı Yaycılı Ltd. Şti. vekilince istinaf kanun yoluna başvurulmuştur.
Bölge Adliye Mahkemesince, davacı ve davalılardan Karmer...Ltd. Şti. arasında akdedilen 8 maddelik yük antlaşmasında, inşaat malzemesinin Türkiye-İran-Türkmenistan güzergahı üzerinden Afganistan'a taşınması ve gönderilene teslimi hususunun kararlaştırıldığı, anlaşma içeriğinde cezai şart ön görüldüğü ancak iş bu cezai şartın CMR konvansiyonunun taraflara borçlarının ağırlaştırılamayacağı ilkesine ters düştüğü ve cezai art ön gören yük antlaşmasına Yaycılı...Ltd. Şti.'nin taraf olmadığı, ayrıca asıl yük anlaşmasını takip eden birden fazla alt taşıma sözleşmesi imzalandığı, bu sözleşmelerin kağıt üzerinde fonksiyon ifa ettiği, eşya İzmir'den yüklendiği şekliyle aktarmasız olarak tek başına alt taşıyıcı Yaycılı Ltd. Şti. tarafından Türkmenistan devleti üzerinden Afganistan İslam Cumhuriyetinin Akina Gümrük Kapısına ulaştırıldığı, gönderilen eşyayı teslim etmeyi üstlenen asıl taşıyıcı Karmer ...Ltd. Şti. hem kendisi ile ayrı bir taşıma sözleşmesi yaptığı alt taşıyıcının görevlerini ifa sırasındaki fiil ve ihmallerinden bu fiil ve ihmaller kendisine aitmiş gibi sorumlu olduğu, ancak dava konusu bakımından alt taşıyıcı Yaycılı...Ltd. Şti. için kast ve kasta eş değer kusurunun tespit edilemediği, eşyanın geçici süre hak sahibine teslim edilmemesi ve/veya sonradan ortaya çıkması durumu eşyanın ziyaı hali olarak değerlendirilemeyeceği, dava konusu bakımından gönderen veya gönderilenin taşıma esnasında davalı alt taşıyıcıya talimat yönünden yetki kullandığına dair bilgi, belgeye rastlanmadığı, eşyanın gümrüğe teslimi ve davalı alt taşıyıcı Yaycılı...Ltd. Şti. tarafından araçlardan tahliyesi ile CMR madde 17 ve devamından doğan mesuliyetinin sona erdiği, CMR hükümleri arasında eşyanın gümrüğe teslimi ile taşıyıcının sorumluluğunun sona erip ermediği konusunda bir düzenleme yer almamakla birlikte Afganistan İslam Cumhuriyetinin uluslararası konumu ver içinde bulunduğu hal ve şartlar göz önüne alındığında ve savaş ortamında uygulanan ticari teamül kıstası ile hareket edildiğinde eşyanın gümrüğe bırakılması mümkün addedildiği, yük ülke genelinde ve gümrük sahasında yaşanılan zorluklar nedeni ile araçlardan tahliye edilmekle teslim gerçekleştiği bir durumda eşyanın tahliyesi işlemi teslimin bir şartı olarak ortaya çıktığı, araçlardan biri dışında kalan diğer beşinin asıl taşıma sözleşmesinde ön görülen 20 günlük teslim süresinden çok sonra 6 ay gecikmeli olarak tam ve sağlam bir şekilde Afganistan-Akina gümrük sahasına vardığı, İSAF yetkililerinin davacıya karşı eşyayı tam ve eksiksiz teslim etmekten kaynaklı bir zarar bildiriminde tazminat talebinde bulunmadığı, davacı tarafça bu yönde bir ödeme yapıldığına dair delil de sunulmadığı için davacı taleplerinin dikkate alınmaması gerektiği, bu durumda eşyanın gönderilene teslim edilmediğine dair delillerin çürütülmüş olduğu, eşyanın akıbeti ihtarname keşide edilmek suretiyle sorulmasına rağmen davalıların gerekli izahatte bulunmaması halinin CMR madde 14 hükmüne dayandırmanın mümkün olmadığını, CMR 12. maddesine göre davacı gönderenden talimat alma yoluna gitmeyen davalılardan alt taşıyıcı eşyanın gönderene CMR senetlerinin ilk nüshasını ibraz etmeksizin talimat hakkını kullanamayacağını gözeterek doğrudan doğruya yükü boşaltma hakkını kullanmakla, CMR madde 17 vd. hükümlerine tabi olan mesuliyetin sona erdiğinin kabulü gerektiği, fiili durum göz önünde bulundurulduğundan taşınanın nihai adresine yapılmasını imkansızlaştıracak türden taşıma engelinden bahsetmenin mümkün olduğu ve eşyanın boşaltma işlemine gönderilenin katılmaması, aynen teslim etmede olduğu gibi hüküm doğurur hale geldiği, davacının zararın doğduğunu ispatlayamadığı gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun esastan reddine, davalının istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece kararının davalı Yaycılı Ltd. Şti. yönünden kaldırılarak davanın bu davalı bakımından reddine dair verilen karar davacı ve davalı Karmer Ltd. Şti.’nce temyiz edilmiştir. Bölge Adliye Mahkemesince davalı Karmer Ltd. Şti. hakkında gerekli temyiz harçları yatırılmadığından temyiz isteminin reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince verilen karara yönelik olarak yapılan istinaf başvurusu üzerine HMK'nın 355 vd. maddeleri kapsamında yöntemince yapılan inceleme sonucunda Bölge Adliye Mahkemesince esastan verilen nihai kararda, dosya kapsamına göre saptanan somut uyuşmazlık bakımından uygulanması gereken hukuk kurallarına aykırı bir yön olmadığı gibi HMK'nın 369/1. ve 371. maddelerinin uygulanmasını gerektirici nedenlerin de bulunmamasına göre ve özellikle ihalenin feshinden dolayı uğranılan kazanç kaybına ilişkin usulünce açılmış ve harçlandırılmış dava bulunmamasına göre, davacının tüm temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarda açıklanan nedenlerle, davacının temyiz isteminin reddi ile Bölge Adliye Mahkemesince verilen kararın HMK'nın 370/1. maddesi uyarınca ONANMASINA, takdir olunan 3.815,00 TL duruşma vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı Yaycılı Kardeşler Ltd.Şti.’ye verilmesine, HMK'nın 372. maddesi uyarınca işlem yapılmak üzere dava dosyasının İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, aşağıda yazılı bakiye 26,30 TL temyiz ilam harcının temyiz eden davacıdan alınmasına, 07/06/2022 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.