Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2020/8026 Esas 2022/4933 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ : BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 16.HUKUK DAİRESİ

Taraflar arasında görülen davada İstanbul 3. Asliye Ticaret Mahkemesince verilen 27.10.2016 tarih ve 2014/329 E- 2016/717 K. sayılı kararın taraf vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, istinaf istemlerinin ayrı ayrı kısmen kabulüne-kısmen reddine dair İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 16. Hukuk Dairesi'nce verilen 02.10.2020 tarih ve 2017/4464 E- 2020/1550 K. sayılı kararın Yargıtay'ca incelenmesi davalılar vekilleri tarafından duruşmalı, davacı vekilince duruşmasız olarak istenmiş ve temyiz dilekçelerinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla, duruşma için belirlenen 14.06.2022 günü hazır bulunan davacı vekili Av. ... ile davalılar vekili Av. ... dinlenildikten sonra duruşmalı işlerin yoğunluğu ve süre darlığından ötürü işin incelenerek karara bağlanması ileriye bırakıldı. Tetkik Hakimi Dr. ... tarafından düzenlenen rapor dinlenildikten ve yine dosya içerisindeki dilekçe, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:
Davacı vekili, müvekkili şirket ile davalılardan Özaslan Petrol Sanayi arasında 2002 yılında mülkiyeti Ermeni Katolik Surp Agop Ermeni Hastanesi Vakfı’na ait taşınmaz üzerinde inşa edilmiş veya inşa edilecek akaryakıt satış istasyonunun taraflar arasında ayrıca akdedilecek standart PO Bayilik Sözleşmesi çerçevesinde 15 yıl süreyle müvekkili şirket bayisi olarak işletilmesi hususunda bir protokol imzalandığını, akaryakıt istasyonunun kiracısının Özaslan Petrol Sanayi değil de Özaslan Petrol olduğunun anlaşılması üzerine, müvekkili şirketin bu sefer 02.07.2002 tarihinde davalılar Özaslan Petrol ve Özaslan Petrol Sanayi ile yeni bir protokol imzaladığını, ilk ve ikinci protokol yürürlükte iken Rekabet Kurulu’nun 05.03.2009 tarih ve 09.09/187-56 ve 09.09/187-57 sayılı kararı ile akaryakıt sözleşmelerinin 18.09.2005 tarihinden önce yapılmış olmaları durumuna nazaran ve münakit mukavelelerin beş yılı aşması durumunda sözleşme süresinin kurulca belirlenen beş yıllık süreye indirilmesi gerektiğini içtihat ettiğini, bunun üzerine 04.05.2010 tarihinde yeni bir sözleşme yapıldığını, tarafların ayrıca son protokole istinaden yeni bayilik ilişkisinin koşullarını düzenlemek amacıyla imzalandığı tarihten itibaren yürürlüğe girecek ve 5 yıl geçerli olan 18.09.2010 tarihli bir istasyonlu bayilik sözleşmesi akdettiklerini, davalılardan ...'nin ise müvekkil şirket ile Özaslan Petrol ve Özaslan Petrol Sanayi ile imzalanan sözleşme kapsamında mezkur tüzel kişilerin davacıya olan borçlarını ödememe durumuna karşı o ticaret ortaklıklarının davacıya olan taksim olacak borçları ve yükümlülükleri ile onların kefili olduğunu ve kendisinin ödeyeceğine dair bir taahhütname verdiğini, Özaslan Petrol'ün ilgili akaryakıt istasyonundan icra kanalıyla tahliye edildiğini, davalıların sözleşmeye aykırı ve kusurlu davranışlarından dolayı Özaslan Petrol'e Beyoğlu 41. Noterliği'nce 30.06.2011 tarih ve 21978 sayı ile onaylı davacı tarafından fesih ihtarnamesi gönderildiğini, dava konusu olan 501.616,50 USD + KDV tutarındaki bakiyenin müvekkili şirkete ödenmesi gerektiğinin imzalanan protokolün "yatırım" başlıklı 5. maddesinin l. ve 3. paragraflarında açıkça belirtildiğini, müvekkili şirketin 200.000,00 USD alacağının tahsilinin davalılar ile imzalanan l. ve 2. protokolde açıkça belirtildiğini iddia ederek 501.616,50 USD + KDV tutara 28.09.2010 tarihinden itibaren TCMB'nın değişen oranlarda avans faizinin uygulanmasına ve faizi ile ödenmesine, 200.000,00 USD tutarındaki alacağın da tahsiline, söz konusu alacağın ödenmesinin kabul edilmediği durumda ise 96.000,00 USD tutarındaki kısmın 07.06.2002 tarihinden itibaren faizi ile birlikte müvekkili şirkete ödenmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı ... vekili, kefalet sözleşmesinin geçerli olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
Davalı Özaslan Petrol Ürünleri Sanayi Tic. Ltd. Şti. vekili, müvekkili şirketin davacı yan ile imzalamış olduğu sözleşmelerden doğan bir borcu olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
Davalı Özaslan Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti. vekili, kira sözleşmesinin sona ermesi ve müvekkilinin icraen tahliye edilmesi sonucu taraflar arasındaki bayilik sözleşmesinin de kendiliğinden cezai koşulları vs. tüm hükümleri ile birlikte sona erdiğini, dolayısıyla da davacının talep edebileceği bir alacağının bulunmadığını, en baştan beri bayilik faaliyetinin icra edileceği yere dair kira süresi dikkate alındığında aslında protokollerde ve bağlı sözleşmelerde yer alan süre koşulunun gerçekleşmesinin olanaksız olduğunu davacı şirketin en baştan beri bilmekte olduğunu ve davacı şirket ile müvekkilinin bahsi geçen protokolleri imzalarken güttükleri amacın kira sözleşmesi boyunca bayilik ilişkisinin devamı olduğu, davacıdan temin edilen inkişaf bedelinin davacı şirketin ürünlerinin satış ve pazarlanmasında kullanıldığını ve 10 yıllık süre göz önüne alındığında davacının müvekkilinden muazzam kar elde ettiğini, diğer yandan müvekkilinin icra yoluyla tahliyesinin yapıldığı Şişli 8. İcra Müdürlüğü’nün 2009/35856 esas numaralı dosyasının infazı aşamasında davacı şirket temsilcilerinin tahliye mahallinde bulunarak kendilerine ait pompaları ve diğer ekipmanları söküp aldıklarını, müvekkili şirketin davacıya bir borcu olmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
İlk Derece Mahkemesi’nce, inkişaf bedelinin kullanılmayan süreye tekabül eden kısmının 593.452,71 USD olduğu ve ayrıca 02.07.2002 tarihinde imzalanan protokole istinaden sözleşmenin 9. maddesi gereğince süresinden önce fesih edilmesi nedeniyle 200.000,00 USD inkişaf bedelinin yatırımın iadesi halleri başlığı adı altında belirtilen 9. yıl karşılığında 96.000,00 USD ana paranın iade edilmesi gerektiği, davacının bu miktarlarda alacaklı olduğu gerekçesiyle davalı Özaslan Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti. ve ... hakkında açılan davanın kabulüne, 04.05.2010 tarihli protokol ve 18.09.2010 tarihli bayilik sözleşmesi nedeni ile açılan davada 591.907,47 USD’nin dava tarihinden itibaren 3095 sayılı Yasa'nın 4/a maddesi gereğince işleyecek faizi ile birlikte davalılardan alınarak (...'nin 500.000,00 USD ile sorumlu olmak kaydı ile) davacıya ödenmesine, aynı sözleşme nedeni ile diğer davalı hakkında açılan davanın reddine, davalı Özaslan Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti. ve davalı Özaslan Petrol Ürünleri Sanayi Ticaret Limited Şirketi hakkında açılan davanın (2002 tarihli sözleşme gereğince) kısmen kabulüne, 96.000,00 USD’nin dava tarihinden itibaren 3095 sayılı Yasa'nın 4/a maddesi gereğince işleyecek faizi ile birlikte bu davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine, diğer davalı ... hakkında bu sözleşmeler gereğince açılan davanın reddine karar verilmiş, hüküm taraf vekillerince temyiz edilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi’nce, davalı ...'nin sözleşmelerin imza tarihinde her iki davalı şirketin ortağı ve yetkilisi olduğu, taahhütnamedeki imzanın inkar edilmediği, davalı vekilinin 20.02.2014 tarihli duruşmada "taahhütnamedeki imzaya itirazlarının bulunmadığını", 22.05.2014 tarihli duruşmada da "bir önceki celse beyanlarının eksik zapta geçtiğini, imzanın müvekkiline ait olduğunu, ancak boş kağıda imza atıldığını, daha sonra üstüne matbu yazı doldurulduğunu" beyan ettiği, ... tarafından İstanbul C. Başsavcılığı’na açığa imzanın kötüye kullanılarak taahhütname içeriğinin doldurulduğuna dair şikayet soruşturmasında takipsizlik kararı verildiği, taahhütnamede ...'nin "Petrol Ofisi A.Ş. ile Özaslan Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti arasında akdedilmiş olan veya akdedilecek her türlü protokol/protokoller veya sözleşme/sözleşmeler de kayıtlı her türlü yükümlülüğü Özaslan Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti ile birlikte müştereken ve müteselsilen ve ayrıca münferiden karşılayacağı, Özaslan Petrol Tic. Ltd. Şti.’nin Petrol Ofisi A.Ş.’ye karşı doğmuş veya doğacak her türlü borçlarının 500.000,00 USD’ni müşterek borçlu ve müteselsil kefil olarak, ayrıca münferiden işlemiş ve işleyecek faizi, tazminatı vs. ferileri ile birlikte Petrol Ofisi A.Ş.’nin talebi halinde her hangi bir ihtar ve hükme hacet kalmaksızın derhal ve nakden peşinen ve gayri kabili rücu bir şekilde ödeneceğinin" taahhüt edildiği, kefalet sözleşmesinin yazılı yapıldığı ve kefil olunan miktarın belirlendiği, hükme dayanak yapılan bilirkişi raporunda da açıklandığı üzere taahhütnamenin dosyada bulunan protokol ve bayilik sözleşmelerinin tarihleri de dikkate alınarak 01 Temmuz 2012 tarihinden önce 818 Sayılı BK'nın yürürlük tarihinde yapılmış olması nedeniyle 818 sayılı BK’nın 484. gereğince geçerlik şartlarını taşıdığı, TBK'nın Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkındaki Kanun'un 5/2 maddesi gereğince kefilin sorumluluğuna ilişkin 10 yıllık süreye eklenen 1 yıllık ek süre olduğu, 01.07.2013 tarihinden önce 29.06.2012 tarihinden önce dava açılmakla davalı ... vekilinin taahhütnamenin geçerli olmadığına ve zamanaşımına yönelik istinaf başvurusunun reddine karar verildiği, davacı talebinin sözleşmeden kaynaklanması nedeniyle on yıllık zamanaşımına tabi olduğu, bu sebeple davalıların zamanaşımı itirazlarının yerinde görülmediği, bu yöne ilişen istinaf başvurularının reddi gerektiği, Merkez Bankası'nın 05.10.2015 tarihli yazı cevabından, davacı şirket tarafından 07.06.2002 tarihinde davalılardan Özaslan Petrol Ürünleri San. Tic. Ltd. Şti.'ne 288.177.600.000,00 ETL (bilirkişi heyeti tarafından ödeme tarihi itibarıyla 200.000,00 ABD Doları karşılığı olduğu tespit edilmiştir) ödeme yapıldığının anlaşıldığı, ayrıca her iki davalı şirket tarafından imzalanan 02.07.2002 tarihli protokolün "Yatırım" başlıklı 8. maddesi ve "Yatırımın İadesi Şartları" başlıklı 9. maddesinde Özaslan Petrol Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti.'ne 200.000,00 ABD Doları inkişaf bedelinin ödendiğinin kabul edildiği göz önüne alınarak ödemenin ispat edilemediğine yönelik davalı şirket vekillerinin istinaf başvurusunun reddine karar verildiği, 02.07.2002 tarihli protokolün "Yatırımın İadesi Şartları" başlıklı 9. maddesinde protokol ve bayilik sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde ödenen inkişaf bedelinin ihtar ve ihbara gerek kalmaksızın muaccel olacağı, 9. yılda sona ermesi halinde 96.000,00 ABD doları karşılığının Merkez Bankası döviz satış kuru muadili TL olarak Özaslan Petrol Ürünleri Sanayi Şirketi tarafından müşterek borçlu müteselsil kefil sıfatıyla ödeneceğinin kararlaştırıldığı, ilk protokolde Özaslan Petrol Ürünleri şirketi açısından aynı hükme yer verildiği, 02.07.2002 tarihli protokolün "Devir" başlıklı 10. maddesinde ilk bayi adayının ilk protokolden doğan tüm borç ve vecibelerinin Özaslan Petrol Ürünleri Sanayi Şirketi tarafından müşterek borçlu müteselsil kefil sıfatıyla aynen üstlenildiği beyan edilmek suretiyle sorumlu olduğu görülmekle, her iki davalı şirketin 02.07.2002 tarihli bayilik sözleşmesinin 2011 yılında sona ermesi nedeniyle bakiye 96.000,00 ABD doları inkişaf bedelinden sorumlu tutulmalarının yerinde görüldüğü, bu yöndeki davalı şirketlerin istinaf başvurularının reddine karar verildiği, davacı ile davalı Özaslan Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti arasında 04.05.2010 tarihli borç ödeme sözleşmesinin 2. maddesi hükmü ile Özaslan Petrol’ün 03.05.2010 tarihi itibariyle POAŞ'a olan borçlarının 406.523,00 TL'lik kısmının aylık % 2,00 faiz uygulanarak 30.09.2010 tarihinde nakden ve defaten ödenmek üzere ertelenmesi ve 3. maddesinde ise akit taraflar 30 Eylül 2010 tarihi itibariyle Özaslan Petrol, protokol faizi de dahil olmak üzere iş bu protokole konu olan borcunun KDV dahil toplam 453.520,00 TL olduğunun kabul edildiği, 26.02.2016 tarihli bilirkişi heyeti ek raporunda, davacı cari hesap alacağına ilişkin mahsup işlemini gösterir muavin defter dökümünde 11.06.2010 tarihinde 453.520,00 TL'nın mahsup edildiği, 5 yıllık süre için ödenmesi kararlaştırılan 596.000,00 USD+ KDV karşılığı 1.032.837,01 TL (KDV dahil) tutardan bu kısmın mahsubundan sonra 579.317,01 TL'nın 28.09.2010 tarihinde davacı tarafça davalı Özaslan Petrol'e havale edildiği, 5 yıllık bayilik sözleşmesinin davalı şirketin kira borçlarını ödememesi nedeniyle tahliyesi neticesinde davacı tarafından Beyoğlu 41. Noterliği’nin 30.06.2011 tarihli, 21978 sayılı ihtarnamesi ile feshedildiği, 04.05.2010 tarihli protokolün "Yatırımın İadesi Halleri" başlıklı 6. maddesinde davalı şirket ile Surp Ermeni Vakfı arasındaki kira akdinin sona ermesi halinde, davalının kendisine ödenen yatırım bedelini iade edeceğinin kabul edildiği, sözleşmenin 9 ay 15 gün yürürlükte kaldığı, bakiye 50 ay 15 günlük kısmının iadesi gerektiği, İlk Derece Mahkemesi’nce 50 Ay 15 günlük inkişaf bedelinin KDV dahil tutarı olan 591.907,47 USD’nin dava tarihinden itibaren 3095 sayılı Yasa'nın 4/a maddesi gereğince işleyecek faizi ile birlikte davalılardan alınarak (...'nin 500.000 USD ile sorumlu olmak kaydı ile) davacıya ödenmesine karar verilmesinde hukuka aykırılık bulunmadığı, mahkeme kararında işlemiş faiz miktarı ve oranı belirtilmediğinden, davalı vekillerinin faize yönelik istinaf taleplerinin reddi gerektiği, tüm davalılar vekillerinin istinaf dilekçelerindeki "önceki protokol ve sözleşmeden kaynaklanan inkişaf bedeli bulunması halinde, davacı tarafça 04.05.2010 tarihli sözleşme gereğince 5 yıllık inkişaf bedelinin ödenmeyeceğine" yönelik istinaf talebi ise, protokol ve sözleşme hükümleri göz önüne alınarak yerinde görülmediği, ayrıca davalılar vekillerinin istinaf dilekçelerinde bilirkişi kök ve ek raporlarının birbirleri ile çelişkili olduğunu beyan ettikleri, çelişki olarak nitelendirilen kısımların, mali kayıtlara ve hesaplamalara ilişkin değil, hukuki değerlendirmelere ilişkin olması nedeniyle yerinde görülmediği, davalı Özaslan Petrol Ürünleri Sanayi Ticaret Limited Şirketi'nin 18.09.2010 tarihli bayilik sözleşmesine taraf olmadığı, 04.05.2010 tarihli protokolde "Bayi Adayı" unvanı ile davalılardan davalı Özaslan Petrol Ürünleri şirketinin kaşe ve imzasının bulunduğu, Rekabet Kurulu kararından sonra bayilik sözleşmesine bu şirketle devam edildiği, tüzel kişilik perdesinin kötüye kullanılması durumunun söz konusu olmadığı, Özaslan Petrol Ürünleri Sanayi Ticaret Limited Şirketi'nin 591.907,47 USD inkişaf bedeli bakiye tutarından sorumlu tutulmamasının yerinde olduğu, ancak davalılardan ... tarafından imzalanan taahhütnamede, "… Özaslan Petrol Tic. Ltd. Şti.’nin Petrol Ofisi A.Ş.’ye karşı doğmuş veya doğacak her türlü borçlarının 500.000,00 USD’ni müşterek borçlu ve müteselsil kefil olarak, ayrıca münferiden işlemiş ve işleyecek faizi, tazminatı vs. ferileri ile birlikte …" sorumlu olduğu düzenlenmekle, sorumluluk limiti ile sınırlı olarak 96.000,00 USD inkişaf bedelinden de sorumlu tutulması gerekirken, 02.07.2002 tarihli sözleşmeden sorumlu olmadığına karar verilmesinin yerinde görülmediği, davacı vekilinin bu yöndeki istinaf başvurusunun kabulüne, ancak davadan önce bakiye inkişaf bedelleri yönünden davalılar temerrüde düşürülmediğinden dava tarihinden itibaren faiz işletilmesinin yerinde olduğu, davalılar vekillerinin vekalet ücretlerine ilişkin istinaf başvurularının yerinde olduğu gerekçesiyle davacı vekilinin katılma yoluyla istinaf başvurusunun kısmen kabulüne kısmen reddine, davalılar vekillerinin istinaf başvurularının ayrı ayrı kısmen kabulüne kısmen reddine, İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına, davanın kısmen kabulüne, kısmen reddine, 687.907,47 USD'nin dava tarihinden itibaren 3095 sayılı Yasa'nın 4/a maddesi gereğince işleyecek USD faizi ile birlikte davalı Özaslan Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti.'nin tamamından, davalı ...'nin 500.000,00 USD kefalet limiti ile sınırlı olarak, davalı Özaslan Petrol Ürünleri Sanayi Ticaret Limited Şirketi'nin 96.000,00 USD'lik kısmından sorumlu olacak şekilde davalılardan müteselsilen alınarak davacıya ödenmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine karar verilmiştir.
Karar, taraf vekillerince temyiz edilmiştir.
(1) İlk Derece Mahkemesince verilen karara yönelik olarak yapılan istinaf başvurusu üzerine HMK'nın 355 vd. maddeleri kapsamında yöntemince yapılan inceleme sonucunda Bölge Adliye Mahkemesince esastan verilen nihai kararda, dosya kapsamına göre saptanan somut uyuşmazlık bakımından uygulanması gereken hukuk kurallarına aykırı bir yön olmadığı gibi HMK'nın 369/1. ve 371. maddelerinin uygulanmasını gerektirici nedenlerin de bulunmamasına göre davalıların (her üç davalı) tüm, davacının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan sair temyiz itirazlarının reddi gerekir.
(2) Dava konusu edilen alacak/alacaklar her üç davalıdan müteselsil sorumluluk esasına göre talep edilmiş olup hükmolunan miktarların da müteselsil sorumluluk esasına göre tahsiline karar verilmiştir. Bu sebeple reddedilen miktar/miktarlar üzerinden tek bir vekalet ücreti takdir edilip her bir davalının takdir edilen bu vekalet ücreti üzerinde ne kadar hak sahibi olduğunun belirlenmesi gerekirken yanılgılı değerlendirme ile reddedilen miktar/miktarlar bakımından her bir davalı yararına ayrı ayrı vekalet ücretine hükmolunması doğru olmamışsa da, tek başına bu yanlışlığın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 370/2 maddesi uyarınca hükmün düzeltilerek onanması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarda (1) nolu bentte açıklanan nedenlerle davalıların (her üç davalı) tüm, davacının sair temyiz itirazlarının REDDİNE, (2) nolu bentte açıklanan nedenlerle davacının temyiz isteminin kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının 5-İlk derece mahkemesi tarafından yapılan yargılama giderleri; bölümünün D)-,E)- ve F)- bentlerinin tamamen hükümden çıkartılarak yerine tek bir D)- bendi olarak “Davalılar kendilerini vekille temsil ettirmiş olmakla reddedilen kısım/kısımlar yönünden hesaplanan 77.229,17 TL (tek) nispi vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalılara verilmesine (davalı Özaslan Petrol Ürünleri Sanayi Tic. Ltd. Şti. bu miktarın tamamı üzerinde, davalı ... bu miktarın 43.590,66 TL’si üzerinde, davalı Özaslan Petrol Ürünleri Tic. Ltd. Şti. bu miktarın 21.729,45 TL’si üzerinde hak sahibi olmak üzere)”, sözcük ve rakam dizisinin eklenmesi suretiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bu haliyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA, HMK’nın 372. maddesi uyarınca işlem yapılmak üzere dava dosyasının İlk Derece Mahkemesi’ne, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesi’ne gönderilmesine, takdir olunan 3.815,00 TL duruşma vekalet ücretinin davalılardan alınıp davacıya verilmesine, aşağıda yazılı bakiye 64.287,16 TL temyiz ilam harcının temyiz eden davalılardan ayrı ayrı alınmasına, ödediği peşin temyiz harcının isteği halinde temyiz eden davacıya iadesine, 16/06/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.