MAHKEMESİ : Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : Galle Fazlasına Müstehak Vakıf Evladı Tespiti İstemli
İLK DERECE
MAHKEMESİ : Afyonkarahisar 1. Asliye Hukuk Mahkemesi

Taraflar arasında görülen ve yukarıda açıklanan davada yapılan yargılama sonunda Afyonkarahisar 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 23.01.2018 tarihli ve 2017/875 Esas, 2018/41 Karar sayılı kararıyla kabulüne karar verilmiş, Mahkeme hükmüne karşı davalı ... vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine şeklinde hüküm kurulmuş olup, bu kez davalı vekilinin Bölge Adliye Mahkemesi kararını temyizi üzerine Dairece dosya incelendi, gereği düşünüldü:


K A R A R

Dava dilekçesinde, davacının Mülhak ... ile ..."nın galle fazlasına müstehik vakıf evladı olduğunun tespiti istenmiş, Mahkemece davanın kabulü ile davacının her iki vakıf için galleye müstehak vakıf evladı olduğunun tespitine karar verilmiştir.
Davanın kabulüne dair verilen karar, davalı ... vekili tarafından istinaf edilmiş, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi üzerine davalı ... vekilince istinaf isteminin esastan red kararı temyiz edilmiştir.
04.06.1958 tarihli ve 15/6 Sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme kararı gereğince, maddi olayları açıklamak taraflara ve ileri sürülen olayları hukuken nitelemek ve uygulanacak Kanun hükümlerini tesbit etmek ve uygulamak görevi hakime aittir. Nitekim 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 33. maddesinde hâkimin, Türk hukukunu resen uygulayacağı belirtilmiştir. Bu ilke gereği açılan davayı nitelemek ve açılmış bir dava hakkında doğru hukuk kurallarını bulup uygulamak hâkime düşen bir görevdir.
Dava dilekçesindeki anlatıma ve netice-i talebe göre somut uyuşmazlıkta iki ayrı vakıftan dolayı vakıfların gelir fazlasından faydalanma amacına yönelik galle fazlasına müstehak vakıf evladı olduğunun tespiti istemine ilişkindir.
1.Davacının 1263 Hicri Tarihli (1847 M.) ... Vakfı"nın galle fazlasına müstehak olduğuna dair verilen karara yönelik davalı vekilinin temyiz itirazları yönünden;
Dosya muhtevasına, dava evrakı ile yargılama tutanakları münderecatına, mevcut deliller Mahkemece takdir edilerek karar verildiğine ve takdirde bir isabetsizlik bulunmadığına göre davalı vekilinin temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2.Davacının 1271 Hicri Tarihli (1854 M.) ..... Vakfı"nın galle fazlasına müstehak olduğuna dair verilen karara karşı davalı vekilinin temyiz itirazlarına gelince;
5737 sayılı Vakıflar Kanunu"nun 3.maddesinde, mülhak vakıf mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi"nin yürürlük tarihinden önce kurulan, yönetimi vakfedenlerin soyundan gelenlere şart edilen ve bu kişiler tarafından; mazbut vakıf ise bu Kanun uyarınca Genel Müdürlükçe yönetilecek ve temsil edilecek vakıflar ile mülga 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi"nin yürürlük tarihinden önce kurulan ve 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince Vakıflar Genel Müdürlüğünce yönetilen vakıflar olarak tanımlandıktan sonra, aynı Kanunun 6. ve 7. maddelerinde ise mazbut vakıfların ... tarafından yönetilip temsil edileceği, Kanun"un (5737 sayılı Vakıflar Kanunu) yürürlüğe girmesinden önce mazbut vakıflar arasına alınan vakıflarla, bu Kanuna göre mazbut vakıflar arasına alınan vakıflara bir daha yönetici seçimi ve ataması yapılamayacağı hükme bağlanmıştır.
Vakıflar Kanunu ve Vakıflar Yönetmeliğine göre, galle fazlası evlada şart kılınan mazbut ve mülhak vakıflarda vakfedenin soyundan gelen ve bu nedenle vakfın gelirinden (gallesinden) yararlanma hakkına sahip olan kişiler için öncelikle dava açılması ve bu haklarının dava ile tespit edilmesi aranmıştır. Uygulamada bu dava, vakıflarda evladiye davaları, vakıf evladı ya da galleye müstehak evlat olduğunun tespiti davası şeklinde isimlendirilmiştir. Belirtmek gerekir ki vakıf evladı kavramı daha çok, vakfedenin çocukları ya da alt soyundan gelenler için kullanılan bir kavram olup, vakfedenin akrabaları ya da vakıftan yararlanan ismi ile belirtilmiş kişileri kapsamamaktadır.
Vakfın geliri üzerinde hak sahibi olduğuna ilişkin davayı, vakfiye uyarınca galleden yararlanma hakkı olan, yani vakfeden ile soy bağı olan ya da soy bağı olmasa bile galleden kendisine pay özgülenen diğer kişiler açabilir.
Galle fazlası evlada şart kılınan vakıflarda galle fazlasının alınabilmesi için açılan davada öncelikle vakfeden ile soybağının ispatlanması, sonra da vakfiyede öngörülen şartların gerçekleşmesi gerekir. Yani bu tür davalarda incelenecek ilk husus; davacılar ile vakfeden arasında iddia edildiği üzere kan bağı yolu ile soybağı mevcut olup olmadığı, eğer soybağı kurulabiliyorsa ikinci aşamada vakfiyelerde galle fazlası için öngörülen şartların somut olayda davacılar yönünden gerçekleşip gerçekleşmediğinin araştırılması olacaktır.
Vakfiyeler, vakıf davalarında birinci derecede delil olup (Akgündüz, Ahmet; İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, 1996, Sh. 428), kadimden beri uygulandığı bilinmedikçe vakıf davalarında yazılı delil olarak kullanılamazlar. (Mecelle md.1739) Vakfiyelerin uygulanma şartı, bunların ifade ettikleri maddelerin sabit ve meşhur olmasıdır.
Dava konusu ...Vakfı"nın 1271 Hicri (1854 M.) tarihli vakfiyesinin galle fazlasına ilişkin bölümünde; "...baki galle evladım beyinlerinde batnen bade batnin alesseviye izni mütevelli ile taksim oluna..." şeklinde şart koşulduğu, buna göre galle fazlasının kız erkek ayrımı yapılmadan batın şartı (ön kuşakta sağ vakıf evladı varsa sonraki kuşakta bulunan evladın hak sahibi olmaması kuralı) ile evlada bırakıldığı, 1263 Hicri Tarihli (1847 M.) ... Vakfı"nda olduğu gibi ölen evladın payının kendi evladına verilmesi yönünde şart olmadığı, dosyaya sunulan vakıf evlatlarına dair şecere tablosu ile daha önce kesinleşen Afyonkarahisar 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2008/237-2010/11 sayılı ilamı galle fazlasına müstehak vakıf evladı olduğuna karar verilenlerden .....ile Afyonkarahisar 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2012/172-2013/491 sayılı ilamı ile galle fazlasına müstehak vakıf evladı olduğu tespit edilen ... sağ olup, davacıya göre üst batında davacının babası Mustafa Orhan ile aynı batında yer aldıkları, davacı ile aynı batında yer alan amcası Salim"in çocukları Yılmaz ile ...hakkında verilen ve kesinleşen vakfın galle fazlasına müstehak vakıf evladı kararının, dosya tarafların farklı olması nedeni ile incelemeye konu dosya yönünden kesin hüküm oluşturmayacağı da dikkate alınarak 1271 Hicri (1854 M.) tarihli ...Vakfı yönünden davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde kabulü doğru görülmemiştir.
SONUÇ: Davalı ... vekilinin temyiz itirazlarının yukarıda (2) numaralı bentte açıklanan nedenlerle kabulü ile Antalya Bölge Adliye Mahkemesi (1.) Hukuk Dairesinin 25.04.2019 tarihli ve 2019/76 Esas, 2019/568 Karar sayılı istinaf isteminin esastan reddine dair kararının KALDIRILMASINA, İlk Derece Mahkemesi hükmünün 6100 sayılı HMK"nin 371. maddesi uyarınca BOZULMASINA, davalı vekilinin, davacının 1263 Hicri Tarihli (1847 M.) ... Vakfı"nın galle fazlasına müstehak olduğuna dair karara yönelik temyiz itirazlarının yukarıda (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle REDDİNE, HMK"nin 373/1.maddesi gereği kararın bir örneğinin Antalya Bölge Adliye Mahkemesi (1.) Hukuk Dairesine, dosyanın ise İlk Derece Mahkemesi Afyonkarahisar 1. Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmesine, peşin harcın istek halinde temyiz edene iadesine, 09.12.2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.