Yargıtay 4. Hukuk Dairesi 2022/3810 Esas 2022/8303 Karar Sayılı İlamı

     Özet:

Sigorta tahkim yargılaması sonucunda, davacının trafik kazasında yaralanarak malul kaldığı ve tazminat talebinin kabul edildiği ancak davalının itirazı üzerine teminat gösterme yükümlülüğü resen araştırılmadan karar verildiği için İtiraz Hakem Heyeti kararının bozulmasına karar verilmiştir. Ayrıca, Türk mahkemelerinde yabancı gerçek ve tüzel kişilerin mahkemeye başvururken ve icra takibi yaparken teminat gösterme zorunluluğu bulunmaktadır ve bu karşılıklılık esasına göre muafiyet sağlanabilir. Bu konuda 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 48. maddesi incelenmelidir. Davacının Suriye uyruklu olması nedeniyle hakem heyeti tarafından teminat muafiyetinin bulunup bulunmadığı hususu gözden kaçırıldığı için hükmün resen bozulmasına karar verilmiştir. Kanunun detayları yazıda açıklanmamıştır.

MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi

Taraflar arasındaki sigorta tahkim yargılaması sonunda; kararda yazılı nedenlerden dolayı Sigorta Tahkim Komisyonu Uyuşmazlık Hakem Heyeti'nce başvurunun kabulüne dair verilen karara karşı davalı .... vekilince itiraz edilmesi üzerine İtiraz Hakem Heyeti tarafından verilen 02/09/2020 tarih 2020/İHK-12739 sayılı itirazın reddine dair verilen kararın süresi içinde davalı ... vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi gereği düşünüldü:
K A R A R

Davacı vekili; davacının yolcu olarak bulunduğu ve davalı .... nezdinde ... sigortası olan otomobil ile davalı ...nezdinde ... sigortası olan çekicinin karıştığı çift taraflı trafik kazasında davacının yaralanarak malul kaldığını belirterek, fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla belirsiz alacak olarak davalı ...Ş. için 2.550,00 TL ve davalı .... için 2.550,00 TL olmak üzere toplam 5.100,00 TL tazminatın temerrüt tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte tahsilini talep etmiş, talep artırım dilekçesiyle talebini davalı ...yönünden 180.000,00 TL’ye ve davalı ...Ş. yönünden 180.000,00 TL’ye yükseltmiştir.
Davalılar; davanın reddi gerektiğini savunmuştur.
Uyuşmazlık Hakem Heyeti tarafından, başvurunun kabulü ile 180.050,00 TL tazminatın 29/10/2019 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalı ...’den tahsiline, 180.050,00 TL tazminatın 31/10/2019 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalı ....’den tahsiline karar verilmiş; karara davalı ... vekili tarafından yapılan itiraz üzerine İtiraz Hakem Heyetince davalının itirazlarının reddine karar verilmiş; İtiraz Hakem Heyeti kararı davalı .... vekilince temyiz edilmiştir.
1-Dava, trafik kazası sonucu cismani zarar nedeniyle maddi tazminat istemine ilişkindir.
İtiraz Hakem Heyetince işin esasına girilerek davalının itirazlarının reddine karar verilmiş ise de, dava şartı olan teminat hususu resen araştırılmadan karar verilmesi doğru olmamıştır.
Türk Hukukunda kişilerin hak arama özgürlüklerini kullanmaları herhangi bir sınırlandırmaya tâbi tutulmamıştır. Ancak bazı istisnai durumlarda dava açan veya takip hakkını kullananın önceden belirlenen bazı özel yükümlülükleri yerine getirmesi şart koşulabilir. Bu istisnai şartlardan biri de teminat gösterme yükümlülüğüdür.5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 48. maddesinin 1. fıkrasına göre; “Türk mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek ve tüzel kişiler, yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorundadır.” 5718 sayılı Kanun’da teminat gösterme yükümlülüğü konusunda “yabancılık” ölçütü esas alınmıştır. Buna karşın davalının veya kendisine karşı takibe girişilen karşı tarafın vatandaşlığı, bu madde kapsamında da bir öneme sahip değildir. Bu maddeye göre hakim tarafından verilen kesin süre içinde teminat gösterilmezse, dava, dava şartı eksikliğinden 6100 sayılı HMK'nın 114/1-ğ maddesi uyarınca reddedilir.
5718 sayılı Kanun’un 48. maddesinin 2. fıkrasında ise; “Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar” hükmü yer almaktadır.
Buna göre Türk hâkimi, yabancı davacının, davaya katılanın veya icra takibinde bulunanın vatandaşı olduğu ülke ile Türkiye arasında karşılıklılık (mütekabiliyet) var ise, bu kişiyi teminattan muaf tutacaktır. Karşılıklılık, iki devlet arasında imzalanan (iki taraflı) anlaşma veya iki devletin de taraf olduğu uluslararası (çok taraflı) anlaşma ile sağlanabileceği gibi, kanuni veya fiili karşılıklılık şeklinde de sağlanabilir. Az yukarıda belirtilen anlaşmalardan biri de 1954 tarihli Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi olup, anılan sözleşmenin 17. maddesinde; âkit devletlerden birinde ikamet eden ve diğer bir devletin mahkemeleri huzurunda davacı veya müdahil olarak bulunan âkit bir devletin vatandaşlarından yabancı olmaları sebebi ile herhangi bir teminat istenemeyeceği düzenlenmiştir.
Davacı Suriye uyruklu olup, Hakem Heyetince teminat muafiyetinin bulunup bulunmadığı hususunda, hükme dayanak oluşturacak nitelikte bir araştırma yapılmadığı anlaşılmaktadır.
5178 sayılı Kanun’un 48. maddesinin 2. fıkrasında dava açanın karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutulabileceği düzenlendiğinden, öngörülen teminat hususu Mahkemece resen gözetilmelidir.
Şu halde İtiraz Hakem Heyetince, öncelikle davacının statüsünün belirlenerek teminattan muaf olup olmadığı hususu Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğünden sorularak davacının teminat göstermesi gerektiği sonucuna varılırsa, teminatın yatırılması için davacıya kesin süre verilmesi, anılan sürede belirtilen teminatın yatırılmaması halinde istemin usulden reddine, yatırılması halinde ise, dava şartı eksikliği süresinde giderilmiş olacağından işin esasına girilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, doğrudan işin esasına girilmesi doğru olmamış, hükmün bu yönden resen bozulmasına karar vermek gerekmiştir.
2-Bozma neden ve şekline göre davalı ... vekilinin temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine gerek görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda (1) nolu bentte açıklanan ve resen görülen nedenlerle İtiraz Hakem Heyeti kararının BOZULMASINA, (2) nolu bentte açıklanan nedenle davalı .... vekilinin temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına, peşin alınan harcın istek halinde temyiz eden davalıya geri verilmesine, 06/06/2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.