Yargıtay 4. Hukuk Dairesi 2021/13102 Esas 2022/8505 Karar Sayılı İlamı

     Özet:

Davalı tarafından sigortalanan araçta meydana gelen trafik kazasında müvekkilinin murisi hayatını kaybetmiştir. Davacılar HMK 107.maddesi gereği toplam 210.851,31 TL karşılığı belirsiz alacak istemli toplam 5.000,00 TL destekten yoksun kalma tazminatı ve yasal faizi için davalıdan tahsil istemiştir. İtiraz Hakem Heyeti dava açanın Suriye vatandaşı ve karşılıklılık (mütekabiliyet) esasına göre teminattan muaf olup olmadığı konusunda araştırma yapılması ve sonuca göre teminat yatırılması için süre verilmesi gerektiği yönünde karar vermiştir. Ancak, Uyuşmazlık Hakem Heyeti karara doğrudan işin esasına girerek davacının talebini kabul etmiştir. Kanun maddelerine göre; MÖHUK madde 48/1'e göre yabancı gerçek ve tüzel kişiler mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorundadırlar. Ancak, MÖHUK madde 48/2'de karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutulabileceği belirtilmiştir. Bu nedenle, İtiraz Hakem Heyeti kararı doğru olup Uyuşmazlık Hakem Heyeti kararı bozulmuştur. Kanun maddeleri: 5718 sayılı MÖHUK madde 48/1, 5718 sayılı MÖHUK madde 48/2, HMK 107.maddesi.

MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi

Taraflar arasındaki sigorta tahkim davası hakkında Sigorta Tahkim Komisyonu İtiraz Hakem Heyeti tarafından verilen 13/02/2021 tarih, 2021/İHK-4176 sayılı itirazın reddine dair kararın, süresi içinde davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, dosya incelendi, gereği düşünüldü:
K A R A R

Davacılar vekili, 16/07/2017 tarihinde müvekkillerinin murisinin davalı tarafından sigortalanan araçta yolcu olduğu esnada tek taraflı kaza neticesinde vefat ettiğini belirterek HMK 107.maddesi gereği belirsiz alacak istemli toplam 5.000,00 TL destekten yoksun kalma tazminatının yasal faizi ile davalıdan tahsili isteminde bulunmuş, talebini 01/12/2020 tarihli dilekçe ile toplam 210.851,31 TL olarak artırmıştır.
Davalı vekili, davanın reddi gerektiğini savunmuştur.
Uyuşmazlık Hakem Heyetince, başvurunun kısmen kabulüne karar verilmiş, İtiraz Hakem Heyetince, davalı vekilinin itirazı reddedilmiştir. Karar, davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Dava, trafik kazasından kaynaklanan ölüm sebebiyle destekten yoksun kalma tazminatı istemine ilişkindir.
Türk Hukukunda kişilerin hak arama özgürlüklerini kullanmaları herhangi bir sınırlandırmaya tabi tutulmamıştır. Ancak bazı istisnai durumlarda dava açan veya takip hakkını kullananın önceden belirlenen bazı özel yükümlülükleri yerine getirmesi şart koşulabilir. Bu istisnai şartlardan biri de teminat gösterme yükümlülüğüdür.
5718 sayılı MÖHUK madde 48/1'e göre; “Türk mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek ve tüzel kişiler, yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorundadır”. MÖHUK’ta teminat gösterme yükümlülüğü konusunda “yabancılık” ölçütü esas alınmıştır. Buna karşın davalının veya kendisine karşı takibe girişilen karşı tarafın vatandaşlığı, bu madde kapsamında da bir öneme sahip değildir. Bu maddeye göre hakim tarafından verilen kesin süre içinde teminat gösterilmezse, dava, dava şartı eksikliğinden HMK'nun 114/1-ğ maddesi uyarınca reddedilir.
MÖHUK madde 48/2’de ise; “Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar” hükmü yer almaktadır.
Buna göre Türk hâkimi, yabancı davacının, davaya katılanın veya icra takibinde bulunanın vatandaşı olduğu ülke ile Türkiye arasında karşılıklılık (mütekabiliyet) var ise, bu kişiyi teminattan muaf tutacaktır. Karşılıklılık, iki devlet arasında imzalanan (iki taraflı) anlaşma veya iki devletin de taraf olduğu uluslararası (çok taraflı) anlaşma ile sağlanabileceği gibi, kanuni veya fiili karşılıklılık şeklinde de sağlanabilir. Az yukarıda belirtilen anlaşmalardan biri de 1954 tarihli Hukuk Usulüne Dair Lahey Sözleşmesi olup, anılan sözleşmenin 17. maddesinde; âkit devletlerden birinde ikamet eden ve diğer bir devletin mahkemeleri huzurunda davacı veya müdahil olarak bulunan âkit bir devletin vatandaşlarından yabancı olmaları sebebi ile herhangi bir teminat istenemeyeceği düzenlenmiştir.
Davacılar Suriye uyruklu olup, Hakem Heyetince başvurucuların teminat muafiyetinin bulunup bulunmadığı hususunda, hükme dayanak oluşturacak nitelikte bir araştırma yapılmadığı anlaşılmaktadır.
5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun'un 48/2. maddesinde dava açanın karşılıklılık esasına göre, teminattan muaf tutulabileceği düzenlendiğinden öngörülen teminat hususu resen gözetilmelidir.
Bu sebeple İtiraz Hakem Heyetince, öncelikle davacıların statüsü belirlenerek teminattan muaf olup olmadığı hususunun Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü'nden sorularak alınacak yazı cevabına göre, davacıların teminat göstermesi gerektiği sonucuna varılırsa, teminatın yatırılması için davacıya kesin süre verilmesi, anılan sürede belirtilen teminatın yatırılmaması halinde istemin usulden reddine, yatırılması halinde ise, dava şartı eksikliği süresinde giderilmiş olacağından işin esasına girilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken doğrudan işin esasına girilmesi doğru değildir. Kararın bu nedenle bozulması gerekir.
SONUÇ: Yukarıda gösterilen nedenlerle davalı vekilinin itirazlarının kabulü ile İtiraz Hakem Heyeti kararının BOZULMASINA, bozma nedenine göre davalı vekilinin diğer temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına, peşin alınan harcın istek halinde temyiz eden davalıya geri verilmesine 09/06/2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.