I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru sınır dışı kararı verilmesi nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 21/4/2017 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvurucu, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün (İçtüzük) 73. maddesi uyarınca sınır dışı işleminin yürütmesinin tedbiren durdurulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

4. Komisyonca tedbir talebinin Bölüm tarafından karara bağlanması gerekli görüldüğünden başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm tarafından 10/5/2017 tarihinde İçtüzük"ün 73. maddesi uyarınca sınır dışı işleminin durdurulmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve ilgili kurumlardan temin edilen bilgilere göre olaylar özetle şöyledir:

7. Başvurucu, 1979 doğumlu olup Irak vatandaşıdır.

8. Başvurucu 2016 yılında DAEŞ terör örgütünün zulümlerinden ötürü Türkiye’ye geldiğini ifade etmiştir.

9. Başvurucuya Çorum Valiliği tarafından uluslararası koruma başvuru belgesi verilmesinden sonra başvurucu, ailesiyle birlikte Çorum’da ikamet etmeye başlamıştır.

10. 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu"nun 54. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendi uyarınca Çorum Valiliği, 26/1/2017 tarihinde başvurucunun sınır dışı edilmesine, 17/2/2017 tarihinde ise idari gözetim altına alınmasına karar vermiştir.

11. 22/2/2017 tarihinde “Sınır Dışı Etmek Kararı Alınanlardan Haklarında İdari Gözetim Kararı Alınmayarak Türkiye’yi Terke Davet Edilecekler İçin Tebligat” başlıklı belge ile sınır dışı kararı başvurucuya tercüman aracılığıyla tebliğ edilmiştir.

12. 23/2/2017 tarihinde saat 13.00’te “Sınır Dışı Etme ve İdari Gözetim Kararı Alınanlar İçin Tebligat” başlıklı belge ile bu kez sınır dışı etme ve idari gözetim kararı Türkçe ve Arapça dillerinde başvurucuya tebliğ edilmek istenmiş ancak başvurucu tebellüğden imtina etmiştir.

13. Başvurucu 10/3/2017 tarihinde, sınır dışı etme kararının iptali istemiyle Çorum İdare Mahkemesine (Mahkeme) dava açmıştır.

14. Mahkeme 13/4/2017 tarihinde davanın süre aşımı nedeniyle kesin olarak reddine karar vermiştir. Kararın gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:

 “Bu durumda, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu"nun 53. maddesinde yer alan özel düzenlemeye göre sınır dışı etme kararına karşı kararın tebliğinden itibaren on beş gün içinde dava açılabileceğinden dava konusu işlemin davacıya tebliğ edildiği 22.02.2017 tarihinden itibaren 15 günlük yasal süresi içerisinde en son 09/03/2017 tarihine kadar dava açılması gerekirken bu süre geçirilerek 10.03.2017 tarihinde açılan davanın süre aşımına uğradığı sonucuna varılmıştır.”

15. Başvurucu 20/4/2017 tarihinde tebliğ edilen karara karşı 21/4/2017 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

16. 6458 sayılı Kanun’un dava tarihinde yürürlükteki hâliyle 29/10/2016 tarihli ve 676 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin (676 sayılı KHK) 35. maddesiyle değişik “Sınır dışı etme kararı” kenar başlıklı 53. maddesinin (3) numaralı fıkrası şöyledir:

 “Yabancı veya yasal temsilcisi ya da avukatı, sınır dışı etme kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren on beş gün içinde idare mahkemesine başvurabilir. Mahkemeye başvuran kişi, sınır dışı etme kararını veren makama da başvurusunu bildirir. Mahkemeye yapılan başvurular on beş gün içinde sonuçlandırılır. Mahkemenin bu konuda vermiş olduğu karar kesindir. Yabancının rızası saklı kalmak kaydıyla, dava açma süresi içinde veya yargı yoluna başvurulması hâlinde ’54 üncü maddenin birinci fıkrasının (b), (d) ve (k) bentleri ile ikinci fıkrası kapsamındakiler hariç’ (676 sayılı KHK’nın 35/1. Maddesiyle eklenen cümle) yargılama sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilmez.”

17. Ulusal ve uluslararası mevzuatla ilgili diğer hususlar için bkz. A.A. ve A.A. [GK], B. No: 2015/3941, 1/3/2017, §§ 28-37.

V. İNCELEME VE GEREKÇE

18. Mahkemenin 8/6/2021 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

19. Başvuru formu, 27/1/2020 tarihinde Anayasa Mahkemesinin başvurucu vekiline yanıtlaması için yöneltilen sorulara cevap dilekçesi ve ekindeki bilgilere göre başvurucu; Irak’taki iç savaş ve DAEŞ terör örgütünün zulmünden yıldığı için ailesiyle birlikte Türkiye’ye kaçtığını, terör örgütleriyle hiçbir ilişkisi bulunmamasına karşın sınır dışı kararı verildiğini, Arap kökenli Sünni bir Irak vatandaşı olduğunu, Irak’ta Sünnilerin yoğun olarak yaşadığı Anbar doğumlu olması nedeniyle Şii Haşdi Şabi Örgütünün hedefinde olduğunu, İran destekli bu örgütün Sünnilere her tür işkence ve zulüm yaptığını, sınır dışı kararının usulüne uygun tebliğ edilmediğini ve bir suretinin verilmediğini, haklarının hatırlatılmadığını, tebliğ evrakının sadece birkaç saniye gösterildiğini, bu yüzden tebellüğ etmediğini, bunun tutanak altına alındığı 23/2/2017 tarihinden sonra süresi içinde İdare Mahkemesine dava açmasına karşın Mahkemenin 22/2/2017 tarihini esas alarak davayı süre aşımından reddetmesinin yaşam hakkı, kötü muamele yasağı, adil yargılanma ve etkili başvuru hakkını ihlal ettiğini öne sürmüştür.

B. Değerlendirme

20. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun iddiaları kötü muamele yasağı kapsamında değerlendirilmiştir.

21. Bireysel başvuru yolunun ikincil niteliği gereği, Anayasa Mahkemesine başvuruda bulunabilmek için öncelikle olağan kanun yollarının tüketilmesi zorunludur. Başvurucunun bireysel başvuru konusu şikâyetini öncelikle ve süresinde yetkili idari ve yargısal mercilere usulüne uygun olarak iletmesi, bu konuda sahip olduğu bilgi ve delilleri zamanında bu makamlara sunması, bu süreçte dava ve başvurusunu takip etmek için gerekli özeni göstermiş olması gerekir (İsmail Buğra İşlek, B. No: 2013/1177, 26/3/2013, § 17).

22. Başvurucu sınır dışı kararının 23/2/2017 tarihinde kendisine tebliğ edildiğini, bu tarihe göre davanın süresinde açıldığını öne sürmüş ise de İdare Mahkemesinin 22/2/2017 tarihli, başvurucunun imzasını da taşıyan tebliğ tutanağını esas aldığı, anılan tutanaktaki tarihe göre davanın süresinde açılmadığı anlaşılmıştır.

23. Açıklanan gerekçelerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Sınır dışı etme işlemine ilişkin tedbir kararının SONLANDIRILMASINA,

C. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA,

D. Kararın bir örneğinin bilgi için İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğüne GÖNDERİLMESİNE 8/6/2021 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.