I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; ceza infaz kurumunda kalabalık odada tutulma nedeniyle kötü muamele yasağının, kalabalık odada tutulmaya ilişkin olarak yapılan şikâyetin infaz hâkimliğince incelenmeksizin reddedilmesi nedeniyle mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 25/10/2018 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüşünü bildirmiştir.

7. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı süresinde beyanda bulunmamıştır.

III. OLAY VE OLGULAR

8. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden tespit edilen şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

9. Başvurucu; uyuşturucu madde ticareti yapma, yaralama, konut dokunulmazlığını ihlal ve birtakım başka suçları işlediği gerekçesiyle tutuklanmıştır.

10. Başvurucu, hakkında verilen hapis cezalarının infazı amacıyla başvuru tarihinde Silivri 3 No.lu L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (İnfaz Kurumu) tutuklu bulunmaktadır.

11. Başvurucu İnfaz Kurumunda 6/5/2016-28/2/2019 tarihleri arasında toplamda yedi farklı koğuşta barındırılmıştır. Başvurucunun tutulduğu odaların fiziki koşullarıyla ilgili Bakanlığın verdiği bilgiler şöyledir:

- Ceza İnfaz Kurumunda birden fazla kişinin barındırıldığı 61 koğuş olduğu, bu koğuşların her birinde yedi ayrı odanın bulunduğu, bireysel odaların 12,45 m², ortak yaşam ünitelerinin 56,59 m², bir ünitenin toplamının 208,93 m² ve açık havalandırma bölümünün 65,19 m² olduğu,

- Ceza İnfaz Kurumunda bulunan koğuşlarda her hükümlü/tutukluya bir ranza, bir yatak, bir nevresim takımı, bir eşya dolabı ve bir komodin verildiği, havalandırma bahçe kapılarının sabah saat 08.00"den önce açıldığı, akşam hava kararmadan 15 dakika önce kapatıldığı, bahçe kapılarının açılış ve kapanış saatlerinin sayım saatlerine ve mevsim şartlarına göre değişebildiği, koğuşlarda barındırılan hükümlü/tutukluların belirtilen saatler içinde istedikleri zaman havalandırma bahçesinden istifade edebildiği, bunun yanı sıra fiziki olarak kokma veya çatı akması gibi bir durumun yaşanmadığı, hükümlü/tutukluların koğuş ile ilgili bakım ve onarım talepleri olması hâlinde ise Kurumun teknik birim çalışanlarının anında müdahale edilerek arızayı giderdiği,

- Ceza İnfaz Kurumunda bulunan tutuklu ve hükümlülerin yaşam koşullarının uluslararası standartlara uygun şekilde belirlendiği, tutuklu ve hükümlülerin bir ve üç kişilik odalarda barındırıldığı, yaşam alanının bir kişi için asgari 11 m² olarak belirlendiği, çoklu odalarda 15-25 arasında tutuklu ve hükümlünün barındırıldığı ve bir kişi için asgari 5 m² düştüğü, bu belirlemelerin asgari standartlara uygun olduğu ifade edilmiştir.

12. Başvurucu 25/6/2018 tarihinde (kapatılan) Silivri 3. İnfaz Hâkimliğine (İnfaz Hâkimliği) başvurarak tutulduğu odanın mevcudunun fazla olduğundan şikâyet etmiş,odadaki şartların düzeltilmesini talep etmiştir. Bu bağlamda başvurucu; kalabalık nedeniyle odanın sağlık koşullarına uygun olmadığını, tuvalet ve banyonun yetersiz kaldığını, havalandırmadan ve aydınlatmadan yeteri kadar yararlanamadığını dile getirmiştir.

13. İnfaz Hâkimliğince 27/7/2018 tarihinde başvurucunun dilekçesinin esasına girilmeksizin reddedilmesine karar verilmiştir. Kararın gerekçesi şöyledir:

"...Tüm dosya kapsamı ve talep içeriği incelendiğinde, Tutuklu/Hükümlü Salih YAVRUTÜRK vekili AV. İbrahim AFACAN"ın cezaevi şartlarının uygunsuzluğunun tespiti ile cezaevi şartlarının Anayasa"ya ve kanunlara uygun hale getirilmesi hakkında şikayet başvurusunda bulunmuş ise de cezaevi şartlarının uygunsuzluğunun tespiti ile cezaevi şartlarının Anayasa"ya ve kanunlara uygun hale getirlemsinin sağlanması Ceza İnfaz Kurumunun yetki ve sorumluluğunda olup bahsedilen fiziki yetersizliğin Hakimliğimizin görev ve yetki alanı dışında kaldığı anlaşılmakla Tutuklu/Hükümlü Salih YAVRUTÜRK vekili AV. İbrahim AFACAN"ın başvuru dilekçesinin esasa girilmeden reddine dair aşağıdaki şekilde karar verilmiştir..."

14. Başvurucunun anılan karara itirazı Silivri Ağır Ceza Mahkemesinin 4/9/2018 tarihli kararıyla reddedilmiştir.

15. Silivri Ağır Ceza Mahkemesinin nihai karar olan 4/9/2018 tarihli kararına ilişkin olarak UYAP evrak işlem kütüğü üzerinde yapılan inceleme neticesinde şikâyet sürecinde vekil olarak görev yapan ve bireysel başvuruda da vekil olarak başvurucuyu temsil eden başvurucunun avukatı İbrahim Afacan"ın ilgili kararı 20/9/2018 tarihinde saat 00.46"da açarak okuduğu tespit edilmiştir.

16. Bununla birlikte başvurucunun vekili, nihai kararın en erken 25/9/2018 tarihinde öğrenildiğini belirtmektedir.

17. 25/10/2018 tarihinde bireysel başvuruda bulunulmuştur.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

18. Mahkemenin 9/6/2021 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

19. Başvurucu; İnfaz Kurumunda kalabalık odada tutulduğunu, günlük hayatını sürdürmekte ve haklarını kullanmakta zorlandığını, İnfaz Hâkimliğine başvurduğunu ancakşikâyetinin İnfaz Hâkimliğince esasa girilmeksizin reddedildiğini belirterek kötü muamele yasağının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

B. Değerlendirme

1. Adli Yardım Talebi Yönünden

20. Anayasa Mahkemesinin Mehmet Şerif Ay (B. No: 2012/1181, 17/9/2013) kararında belirtilen ilkeler dikkate alınarak, geçimini önemli ölçüde güçleştirmeksizin yargılama giderlerini ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun açıkça dayanaktan yoksun olmayan adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

2. Kabul Edilebilirlik Yönünden

21. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun"un "Bireysel başvuru usulü" kenar başlıklı 47. maddesinin (5) numaralı fıkrası şöyledir:

"Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir. Haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde başvuramayanlar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren onbeş gün içinde ve mazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilirler ... "

22. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü"nün (İçtüzük) "Başvuru süresi ve mazeret" kenar başlıklı 64. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

"Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir."

23. Anayasa Mahkemesi Hüseyin Aşkan (B. No: 2017/15649, 21/7/2020) kararında otuz günlük süre kuralının bireysel başvurunun ön şartlarından biri olduğunu ve bu sürenin başlangıç tarihinin tespitinde kanun hükmü gereği öğrenme tarihinin esas alınacağını belirtmiştir (Hüseyin Aşkan, § 20). Anılan kararda bireysel başvuru süresinin işlemeye başlaması yönünden nihai kararın gerekçesinin tebliğinin öğrenme şekillerden biri olduğunu, bununla birlikte başka şekillerde de öğrenmenin söz konusu olabileceğini ifade etmiştir (Hüseyin Aşkan, § 23).

24. Bu doğrultuda Hüseyin Aşkan kararında; kullanıcıların UYAP üzerinden yaptıkları işlemlerin (doküman oluşturma, düzenleme, imzalama, açma, okuma ve yazdırma vb.) kayıt altına alındığı evrak işlem kütüğünün Anayasa Mahkemesi tarafından incelenmesi sonucunda nihai kararın açılarak okunduğuna ilişkin bir işlemin tespiti hâlinde bu işlemi yapan ilgililerin işlem sırasında nihai kararın sonucunu öğrendiklerinin kabul edileceği, böyle bir durumda bireysel başvuru süresinin de bu tarihten itibaren başlatılması gerektiği belirtilmiştir (Hüseyin Aşkan, §§ 26-29).

25. Başvuru konusu olayda nihai karar olan Silivri Ağır Ceza Mahkemesinin 4/9/2018 tarihli kararına ilişkin olarak UYAP evrak işlem kütüğü üzerinde yapılan incelemede de ilgili kararın başvurucunun avukatı İbrahim Afacan tarafından 20/9/2018 günü saat 00.46"da açılarak okunduğu tespit edilmiştir. Buna göre Silivri Ağır Ceza Mahkemesinin 4/9/2018 tarihli kararının başvurucunun avukatı tarafından 20/9/2018 tarihinde UYAP üzerinden okunduğunun, bu kapsamda en geç 20/9/2018 tarihinde bireysel başvuruya ilişkin nihai karardan haberdar olunduğunun ve bu doğrultuda bireysel başvuru süresinin 20/9/2018 tarihinden itibaren işlemeye başladığının kabul edilmesi gerekir. Nitekim ilgili usul kuralları uyarınca sürenin münhasıran tebliğden itibaren işlemeye başlayacağının kabul edildiği uygulamaların aksine bireysel başvuru yolunda başvuru süresi, ihlalin öğrenilmesi esasına bağlanmıştır (benzer yöndeki karar için bkz. Mehmet Özcan, B. No: 2019/6266, 15/1/2020, § 27).

26. Sonuç olarak bireysel başvuru konusu yargılama sürecine ilişkin nihai karardan 20/9/2018 tarihinde haberdar olduğu anlaşılan başvurucunun otuz günlük bireysel başvuru süresinden sonra 25/10/2018 tarihinde yaptığı bireysel başvurunun süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Başvurunun süre aşımı nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

C. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu"nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından adli yardım talebi kabul edilen başvurucunun yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 9/6/2021 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.