I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; öldürülme veya kötü muameleye maruz kalma riski bulunan ülkeye sınır dışı etme kararı verilmesi ve havalimanında tutulma koşulları nedeniyle kötü muamele yasağının, idari gözetim altında tutulmanın hukuki olmaması nedeniyle de kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 15/6/2017 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Başvurucu, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün (İçtüzük) 73. maddesi uyarınca Türkiye"ye girişine ve avukatla iletişim kurmasına izin verilmesi yönünde tedbir kararı verilmesini talep etmiştir.

5. Komisyonlarca tedbir talebinin Bölüm tarafından karara bağlanması gerekli görüldüğünden İçtüzük"ün 73. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca başvuruların kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

6. Bölüm tarafından İçtüzük"ün 73. maddesi uyarınca başvurucunun avukatıyla görüşmesi ve vekâlet ilişkisi kurması yönündeki tedbir talebinin kabulüne karar verilmiştir.

7. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

8. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

9. 1982 yılı doğumlu olan başvurucu, Suriye vatandaşıdır.

10. Başvurucunun anlatımına göre 2011 yılında ülkesindeki savaş ortamından ailesiyle birlikte kaçarak Türkiye"ye gelmiş, daha sonra Amerika Birleşik Devletlerine (ABD) giderek sığınma talebinde bulunmuş ancak başvurusu resmî olarak işleme alınmadan şifahen reddedilmiştir.

11. 2014 yılında yeniden ailesiyle birlikte Türkiye"ye giriş yapan başvurucu 17/3/2014 tarihinden itibaren geçici koruma kapsamında burada yaşarken sağlık problemleri nedeniyle ailesiyle ABD"ye gittiğini, orada tıbbi operasyon geçirdiğini ve sığınma talebini yinelediğini dile getirmiştir. Ameliyatı sonrası ABD"de rutin güvenlik kontrolleri sırasında kolluk görevlilerince yakalanan başvurucu, sığınma talebinin bu kez resmî olarak reddedildiğini öğrenmiş ve ardından sınır dışı edilmiştir.

12. Başvurucunun en son 13/7/2016 tarihinde Türkiye"den yasal çıkış yaptığı, 19/10/2016 tarihinde G-87 (genel güvenlik) tahdit kodu ile hakkında Türkiye"ye giriş yasağı konulduğu anlaşılmıştır.

13. ABD"den sınır dışı edilen başvurucu 26/4/2017 tarihinde New York/ABD"den İstanbul aktarmalı Beyrut/Lübnan"a gitmek üzere İstanbul Atatürk Havalimanı"na geldiği sırada pasaportunda Beyrut çıkışı olmadığının tespit edilmesi nedeniyle Beyrut"a seyahatine devam etmesine izin verilmemiştir. Diğer taraftan Türkiye"ye giriş yasağı bulunan başvurucu ülkeye alınmamış, ABD"nin yasaklı yolcu listesinde bulunduğu için ABD"ye de geri gönderilememiştir.

14. Havalimanı uluslararası transit alanda bekletilen başvurucu 15/6/2017 tarihinde doğrudan bireysel başvuruda bulunmuş, ayrıca avukat erişimi sağlanmasına yönelik tedbir kararı verilmesini talep etmiştir. Anayasa Mahkemesince 6/7/2017 tarihinde başvurucunun tedbir talebi kabul edilerek ilgili kamu makamlarına bilgi verilmiştir. İstanbul Emniyet Müdürlüğünün 4/8/2017 tarihli bilgilendirme yazısıyla başvurucunun 7/7/2017, 10/7/2017 ve 12/7/2017 tarihlerinde avukatıyla görüşmesinin sağlandığı anlaşılmıştır.

15. Başvurucunun iddialarına ilişkin olarak risklerin güncelliği, hakkında tesis edilen işlemin ne durumda olduğu ve hâlihazırda bu işleme ilişkin etkili bir yol olan idare mahkemelerinde açılmış bir davası olup olmadığının tespiti amacıyla Anayasa Mahkemesince başvurucudan bilgi ve belge talep edilmiştir. Tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde cevap verilmesinin istendiği, aksi takdirde başvurunun reddedilebileceği ihtaratını içeren yazı başvurucu vekiline 28/1/2020 tarihinde tebliğ edilmiştir.

16. Başvurucu vekili, Anayasa Mahkemesince istenen bilgilerle ilgili olarak cevap vermemiştir.

17. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 18/3/2021 tarihli yazısıyla başvurucunun sınır dışı edildiğini (ülke dışına çıkarıldığını) bildirmiştir.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

18. Anayasa Mahkemesinin 13/1/2022 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Adli Yardım Talebi Yönünden

19. Anayasa Mahkemesinin Mehmet Şerif Ay (B. No: 2012/1181, 17/9/2013) kararında belirtilen ilkeler dikkate alınarak geçimini önemli ölçüde güçleştirmeksizin yargılama giderlerini ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun açıkça dayanaktan yoksun olmayan adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

B. İhlal İddiaları Yönünden

1. Başvurucunun İddiaları

20. Başvurucu; öldürülme veya kötü muameleye maruz kalma riski bulunan ülkeye gönderilmesine karar verilmesi ve havalimanında tutulma koşulları nedeniyle kötü muamele yasağı ile yaşam hakkının, buradaki tutmanın hukuki olmaması nedeniyle de kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının, ayrıca avukatla görüşmesine izin verilmemesinden dolayı hakkındaki işlemlere dava açamaması nedeniyle adil yargılanma ile etkili başvuru hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

2. Değerlendirme

21. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un “Bireysel başvuru usulü” kenar başlıklı 47. maddesinin (6) numaralı fıkrası şöyledir:

"Başvuru evrakında herhangi bir eksiklik bulunması hâlinde, Mahkeme yazı işleri tarafından eksikliğin giderilmesi için başvurucu veya varsa vekiline onbeş günü geçmemek üzere bir süre verilir ve geçerli bir mazereti olmaksızın bu sürede eksikliğin tamamlanmaması durumunda başvurunun reddine karar verileceği bildirilir.”

22. 6216 sayılı Kanun’un “Esas hakkındaki inceleme” kenar başlıklı 49. maddesinin (3) numaralı fıkrası şöyledir:

"Komisyonlar ve bölümler bireysel başvuruları incelerken bir temel hakkın ihlal edilip edilmediğine yönelik her türlü araştırma ve incelemeyi yapabilir. Başvuruyla ilgili gerekli görülen bilgi, belge ve deliller ilgililerden istenir."

23. İçtüzük"ün “Bilgi, belge isteme ve tebliğ” kenar başlıklı 70. maddesinin (3) numaralı fıkrası şu şekildedir:

"Mahkeme, başvurucu ya da kamu otoritesinin, istenen bilgi ya da belgeyi sunmaktan kaçındığı ya da bir delili gizlediği yahut her ne suretle olursa olsun davet edildiği hâlde yargılamaya etkili bir şekilde katılmadığı kanaatine varırsa, bu durumdan gerekli sonuçları çıkararak kararını verir."

24. Bireysel başvuru kendine özgü bir hak arama yoludur ve bu niteliği gereği başvurucu, başvuru konusu olaylarla ilgili delilleri sunmak suretiyle olaylar hakkındaki iddialarını ve dayandığı Anayasa hükmünün kendisine göre ne şekilde ihlal edildiğini açıklamakla yükümlüdür (Sabah Yıldızı Radyo ve Televizyon Yayın İletişim Reklam Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi [GK], B. No: 2014/12727, 25/5/2017, § 19). Bununla birlikte başvurucu kendisinden istenen her türlü bilgi ve belgeyi 6216 sayılı Kanun ve İçtüzük uyarınca Anayasa Mahkemesine vermek zorundadır.

25. Bireysel başvuru yolunun ikincil niteliği gereği, Anayasa Mahkemesine başvuruda bulunulabilmesi için öncelikle olağan kanun yollarının tüketilmesi zorunludur. Başvurucunun bireysel başvuru konusu şikâyetini öncelikle ve süresinde yetkili idari ve yargısal mercilere usulüne uygun olarak iletmesi, bu konuda sahip olduğu bilgi ve delilleri zamanında bu makamlara sunması, bu süreçte dava ve başvurusunu takip etmek için gerekli özeni göstermiş olması gerekir (İsmail Buğra İşlek, B. No: 2013/1177, 26/3/2013, § 17).

26. Somut olayda başvurucu, bir ülkeden başka bir ülkeye sınır dışı edilirken sınır dışı edileceği ülkeye giriş izni verilmemesi ve sınır dışı edildiği ülkeye tekrar kabul edilmemesi nedeniyle Türkiye"deki bir havalimanında tutulmuş, giriş yasağı nedeniyle Türkiye"ye giriş yapmasına izin verilmemiştir. Başvurucu bu süreçte maruz kaldığını iddia ettiği hak ihlallerini konu alan bireysel başvurusuyla birlikte avukatıyla görüşebilmek amacıyla tedbir verilmesi talebiyle Anayasa Mahkemesine müracaat etmiştir. Anayasa Mahkemesince başvurucunun tedbir talebi kabul edilerek ilgili kamu makamlarına bilgi verilmiş, başvurucunun avukata erişimi sağlanmıştır.

27. Anayasa Mahkemesi, başvuru tarihinin üzerinden geçen uzun zamanı dikkate alarak hem başvurucunun güncel durumu hem de hakkında tesis edilmiş işlemlerin geçerliliğini koruyup korumadığı ve ihlal iddialarını yetkili yargısal mercilere iletip iletmediği hususunu yapacağı esas incelemesi aşamasında öğrenmek istemiştir. Bu amaçla ihtaratlı yazı tebliğ edilmesine rağmen başvurucunun yazıya cevap vermediği görülmüştür.

28. Başvuru tarihinin üzerinden geçen uzun zaman nedeniyle başvurucunun hakkında tesis edilen idari işleme veya havalimanında tutulmasına dair dava açıp açmadığı, açmışsa ise davanın sonuçlanıp sonuçlanmadığı veya menşei ülkede karşılaşacağı riskin güncelliği başvurunun değerlendirmesi açısından önemlidir. İhlal iddialarına ilişkin değerlendirme yapılması için zaruri nitelikteki bilgi ve belgelerin başvurucu tarafından sunulmadığı veya sunulmama sebebi hakkında açıklama yapılmadığı dikkate alındığında gelinen bu noktada Anayasa Mahkemesince işin esası hakkında bir değerlendirme yapılabilmesinin mümkün olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

29. Açıklanan gerekçelerle başvurunun incelenmesi için gerekli ve temel nitelikteki belgelerin sunulmadığı anlaşıldığından başvurunun reddine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Başvurunun REDDİNE,

C. Kararın bir örneğinin İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğüne GÖNDERİLMESİNE,

D. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca adli yardım talebi kabul edilen başvurucunun yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 13/1/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.