Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2022/3764 Esas 2022/5114 Karar Sayılı İlamı

     Özet:

İki yabancı uyruklu çiftin boşanma davası nedeniyle Türk Milletlerarası Özel Hukuku hükümleri uygulanarak yetkili hukuk belirlenmiştir. Ancak karar, Türkiye'de bulunulan süre zarfında tarafların bireysel haklarına zarar verecek şekilde yabancı bir hukuk düzenlemesine dayandırılmıştır. Bu nedenle karar, kamu düzenine aykırı görüşüyle bozulmuştur. 5718 sayılı Kanun'a göre, boşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümleri, eşlerin müşterek milli hukukuna tabidir. Tarafların ayrı vatandaşlıkta bulunmaları halinde müşterek mutat mesken hukuku, bulunmadığı takdirde Türk hukuku uygulanır.

MAHKEMESİ : ...Bölge Adliye Mahkemesi ... Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : Boşanma

Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda bölge adliye mahkemesi hukuk dairesince verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm davacı kadın tarafından temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:
Tarafların ikisinin de ...uyruklu oldukları, Türkiye'de "mülteci" olarak bulundukları dosyadaki belgelerden anlaşılmaktadır. Buna göre dava, tarafları bakımından "yabancılık" unsuru taşımaktadır. Bu durumda davada uygulanacak hukuk, 5718 sayılı Kanun hükümlerine göre tespit edilecektir (5718 s. MÖHUK m. 1). Bu Kanuna göre, boşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümleri, eşlerin müşterek milli hukukuna tabidir. Tarafların ayrı vatandaşlıkta bulunmaları halinde müşterek mutat mesken hukuku, bulunmadığı takdirde Türk hukuku uygulanır (m. 14/1). Hakim, Türk Kanunlar ihtilafı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku re'sen uygular. Bu hususta yetkili yabancı hukukun muhtevasının tespitinde tarafların yardımını isteyebilir. Yabancı hukukun olaya ilişkin hükümlerin tüm araştırmalara rağmen tespit edilememesi halinde Türk hukuku uygulanır. Uygulanacak yabancı hukukun kanunlar ihtilafı kurallarının başka bir hukuku yetkili kılması, sadece kişinin hukuku ve aile hukukuna ilişkin ihtilaflarda dikkate alınır ve bu hukukun maddi hukuk hükümleri uygulanır (5718 S.K. m. 2). Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Sözleşmesi hükümlerine göre de, mülteciler bulundukları akit Devlet ülkesinde mahkemelere serbestçe ve kolayca müracaat etme hakkına sahip ve adli yardım ve teminat akçesinden muafiyet dahil, mahkemelere müracaat bakımından vatandaş gibi muamele görürler (Söz.md.16). Aynı sözleşme, bu sözleşmede öngörülen, daha müsait hükümler saklı kalmak üzere her akit devletin mültecilere genel olarak yabancılara tanıdığı rejimi bahşedeceğini öngörmüştür (Söz.md.7). Anılan hükümler uyarınca boşanma davasının Türkiye’de açılması ve sonuca bağlanması mümkündür. Mahkemece yapılacak iş; davanın kişi bakımından “yabancı unsur” ihtiva ettiği dikkate alınarak "Türk Milletlerarası Özel Hukuku” hükümlerine göre boşanmada uygulanacak yetkili hukuku re’sen belirlemek (5718 s.MÖHUK.md.2), aynı Kanun hükümleri uyarınca yetkili olan hukukun vatandaşlık esasına göre tayin edildiği hallerde, Kanunda aksi öngörülmemiş ise, mülteciler hakkında yetkili hukuku 5718 sayılı Yasanın 4. maddesinin (a) bendine göre tespit etmek, bu yolla belirlenen yetkili yabancı hukukun Türk kamu düzenine açıkça aykırı olması halinde Türk hukukunu uygulamak (5718 s.MÖHUK.md.5), yetkili hukuk açıklanan şekilde aranıp belirlendikten sonra, tarafların delillerini toplayıp hasıl olacak sonucuna göre karar vermekten ibarettir.

Somut olayda, mahkemenin uyuşmazlığın çözümünde uyguladığı ...Cumhuriyeti'ne ait boşanmaya ilişkin mevzuat hükümlerinin kadın ve erkeğe eşit haklar tanımadığı anlaşılmaktadır. Her iki eşin hukukî hakları yönünden eşitlik ilkesini benimseyen ve anayasal güvence (Türkiye Cumhuriyet Anayasası m. 10,41) altında bulunan Türk Medeni Kanunu'na aykırı hükümler içeren yabancı devlete ait bir hukukî düzenleme, Türk kamu düzenine açıkça aykırılık oluşturur. Eş anlatımla, tarafların müşterek milli hukukları Türk kamu düzenine aykırıdır. Bu durumda, Türk hukuku uygulanıp sonucu çerçevesinde bir karar verilmesi gerekirken davacı kadının dava dilekçesinde dayandığı ve ispatladığı vakaların tarafların müşterek milli hukuklarında sayılan boşanma sebepleri arasında yer almadığından bahisle yazılı şekilde karar verilmesi doğru bulunmamış bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Yukarıda gösterilen sebeplerle bölge adliye mahkemesinin esastan red kararının KALDIRILMASINA, ilk derece mahkemesi kararının BOZULMASINA, dosyanın ilk derece mahkemesine, karardan bir örneğinin ilgili bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine gönderilmesine, oy birliğiyle karar verildi. 30.05.2022 (Pzt)