I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, kanser hastasına reçete edilen ilacın ithali için gerekli ödemenin Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanması amacıyla yapılan talebin reddedilmesi nedeniyle maddi ve manevi varlığın korunması hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 27/8/2020 tarihinde yapılmıştır. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

3. Başvurucu, tedavisi süresince ilaç bedelinin ilacın ithalinde yetkili kuruluşa Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından ödenmesi yönünde tedbir kararı verilmesini talep etmiştir. Başvurucunun tedbir talebinin 7/9/2020 tarihinde kabulüne karar verilmiştir.

4. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

5. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden ulaşılan bilgi ve belgelere göre ilgili olaylar özetle şöyledir:

6. 4/11/2015 doğumlu olan başvurucu, sinir hücrelerinde görülen bir kanser türü olan adrenal bez medüllası malign neoplazmı, nöroblastom hastasıdır.

7. Ankara Şehir Hastanesi çocuk onkolojisi uzman hekimi tarafından düzenlenen 18/9/2019 tarihli raporda başvurucunun tedavisi için Dinutuximab adlı ilacın kullanılmasının uygun olduğu belirtilmiştir. Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi çocuk onkolojisi uzman hekimleri tarafından düzenlenen 12/8/2020 tarihli sağlık kurulu raporunda ise başvurucunun tedavisinde dinutuximab beta adlı ilacın kullanılmasının hayati önem taşıdığı, bu ilacın kullanılmaması hâlinde başvurucunun sağlığında geri dönüşü olmayan bozulmalar yaşanabileceği belirtilmiştir. Düzenlenen reçeteye göre ilaç 28 günde bir, üç kutu olarak kullanılmalıdır.

8. Başvurucunun tedavisini üstlenen hekimin başvurusu üzerine Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (İlaç Kurumu) 6/8/2020 tarihinde başvurucunun hastalığının tedavisinde dinutuximab beta adlı ilacın kullanımının ve bu ilacın Türk Eczacılar Birliği (TEB) aracılığıyla yurt dışından ithalinin uygun görüldüğünü bildirmiştir.

9. Başvuru dosyasında bulunan belgelere göre bu ilacın bir aylık kür için maliyeti yaklaşık 251.000 TL"dir. İlacın belirtilen maliyetini karşılama gücü bulunmayan başvurucu, ilacın ithalini sağlamak üzere ilaç bedelinin TEB"e ödenmesi için İbni Sina Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezine (SSGM) başvurmuştur. SSGM başvuruyu reddetmiştir.

10. Başvurucu ret kararının iptali ve ilaç bedelinin ödenmesi yönünde yürütmenin durdurulması kararı verilmesi talebiyle SGK"ya karşı Ankara 16. İdare Mahkemesinde (İdare Mahkemesi) dava açmıştır. İdare Mahkemesi 19/8/2020 tarihinde "...ilacın temin edilememesi halinin uygulanması halinde telafisi güç zarar doğurabilecek nitelikte bulunması nedeniyle, davalı idarenin savunması alınıncaya ya da savunma süresi geçtikten sonra yeniden bir karar verilinceye kadar yürütmenin durdurulmasına..." karar vermiştir.

11. Başvurucu bu karar üzerine bir kez daha SSGM"ye başvurması sonrasında SSGM 25/8/2020 tarihinde "...temin edilen ilaca ait fatura aslı beraberinde, Sağlık Bakanlığı onay belgesi, reçete aslı, ilaç kullanım raporunun aslı gibidir onaylı örneği ve kullanılan ilaca ait boş ilaç kutularının ibraz edilmesi halinde söz konusu Mahkeme kararı gereği yerine getirilerek ilaç bedeli Kurumumuzca karşılanacaktır." ifadeleriyle bu talebi reddetmiştir.

12. Başvurucu 27/8/2020 tarihinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunarak tedavisi süresince ilaç bedelinin ilacın ithalinde yetkili kuruluşa SGK tarafından ödenmesi yönünde tedbir kararı verilmesini talep etmiştir. Anayasa Mahkemesi 7/9/2020 tarihinde verdiği ara kararla talebi kabul ederek "... ilaç bedelinin tedavi süresi boyunca başvurucuya ödenmesinin sağlanmasına, bu ödemenin başvurucunun tedavisine derhal başlanmasını engelleyecek herhangi bir şarta bağlı olmaksızın doğrudan ilacı ithale yetkili kuruluşa yapılmasına..." karar vermiştir. Tedbir talebinin kabulüne dair karar, gereğinin yerine getirilmesi için ilgili kuruluşlara tebliğ edilmiştir.

13. UYAP üzerinden yapılan incelemede İdare Mahkemesinin 30/10/2020 tarihinde ilaç bedelinin ödenmesi talepli başvurunun reddine ilişkin işlemin iptaline karar verdiği anlaşılmıştır. Söz konusu karara karşı SGK vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunulmuştur. İstinaf incelemesi devam etmektedir.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

14. Anayasa Mahkemesinin 22/2/2022 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

15. Başvurucu, hastalığın tedavisi için gerekli olan ilacın maliyetinin yüksek olması nedeniyle kendi imkânlarıyla ilacı tedarik edemediğini, kendisi açısından hayati önemi olan ilaç tedavisinin gerçekleşememesine bağlı olarak maddi ve manevi bütünlüğünün tehlikeye gireceğini belirterek maddi ve manevi varlığın korunması hakkının ihlal edildiğini iddia etmiştir.

B. Değerlendirme

1. Adli Yardım Talebi Yönünden

16. Anayasa Mahkemesinin Mehmet Şerif Ay (B. No: 2012/1181, 17/9/2013) kararında belirtilen ilkeler dikkate alınarak geçimini önemli ölçüde güçleştirmeksizin yargılama giderlerini ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun açıkça dayanaktan yoksun olmayan adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

2. İhlal İddiası Yönünden

17. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun"un "Bireysel başvuru hakkı" kenar başlıklı 45. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

"İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekir."

18. Başvuruya konu ilaç bedelinin SGK tarafından ödenmesi talepli yargılamada verilen karara karşı SGK tarafından istinaf talebinde bulunulduğu ve kararın istinaf incelemesinde olduğu görülmüştür. Bu itibarla başvurucunun bireysel başvuruya konu ettiği iddialarına ilişkin olarak hukuk sisteminde mevcut yargısal yolları tüketmeksizin bireysel başvuruda bulunduğu anlaşılmıştır.

19. Açıklanan gerekçelerle başvurunun başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Maddi ve manevi varlığın korunması hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

C. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından adli yardım talebi kabul edilen başvurucunun yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 22/2/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.