Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/6282 Esas 2022/8554 Karar Sayılı İlamı

Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi

Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın reddine dair verilen karara karşı davacı vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 8 Hukuk Dairesince verilen kararın, davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM:
Davacı vekili; müvekkilinin 15/01/1992 yılından 31/01/2019 yılına kadar (her yılın on ayı) ... müdürlüğünde çalışmış olduğunu, sigortalı olarak çalıştığının tespitini ve bu çalışmalarına ait yatırılmayan primlerin işverenden tahsili ile kurum kayıtlarının düzeltilmesini, talep ve dava etmiştir.
II- CEVAP:
Davalı ... cevap dilekçesinde: davacının Kurum nezdinde çalıştığına dair kaydına rastlanılmadığını, konu ile ilgili davalı müvekkil kooperatifle de iletişme geçildiğini ve yetkililerin kendisini tanımadıklarını, kendi nam ve hesabına çalışan serbest piyasa hamalı olduğunu bildirdiklerini, ihtiyaç duyulduğunda aranan ve genellikle kahvehanelerde oturan kişiler olduğunu belirttiklerini, bu hamallar ise sadece birkaç saatlik olarak çağrıldığını ve yaptığı işlerine mukabil ücret ödendiğini, bu ücretin ise gider pusulası şeklinde düzenlenen bir evrakla kayıt altına alındığını, bu gider pusulaları davalı müvekkil kooperatiften celp edildiğinde anlaşılacağını, davacının sadece ihtiyaç duyulduğunda aranan kişilerden olduğunu, öte yandan çoğu zamanda bu hamalların ücretinin kooperatiften mal veya emtiya satın alan çiftçiler tarafından ödendiğini, davacı tarafın iddia ettiği gibi ... akdine son verme durumunun söz konusu olmadığını, ortada ... akdinin bulunmadığını, kendi nam ve hesabına serbest piyasa hamalı olarak çalışan davacı hakkında sözleşme ilişki içine girme irade ve beyanı olmadığını, dolayısı ile mevcut olmayan bir ... akdinin sonlandırılmasının da mümkün bulunmadığını, tüm bu nedenlerle yersiz ve gerçeklikten uzak olan bu iddialara usul ve esas olarak cevap verme zaruriyeti hasıl olduğunu, usule ve esasa aykırı olan davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Kurum vekili cevap dilekçesinde; kuruma ihbar olunan haksız ve yasal dayanaktan yoksun davanın reddi gerektiğini, yargılama giderleri ve vekalet ücretinin karşı taraf davacıya tahmiline karar verilmesini talep etmiştir.
III- MAHKEME KARARI:
A- İLK DERECE MAHKEME KARARI
Davanın reddine karar verildi.
B- BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
Davacının istinaf başvurusunun 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine, karar verildi.
TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davacı vekili istinaf gerekçelerini tekrarla; davacı vekili, hizmet tespiti davalarında resen araştırma ilkesi gereği mahkemenin gereken inceleme ve araştırmayı yapmadığını, müvekkilinin nizalı dönemde yaklaşık 27 yıl davalı işyerinde çalıştığını, başka yerde çalışmadığını, kooperatifte ... olmadığı zaman tanık beyanlarında da sabit olduğu üzere ambarın ve çevrenin temizliğini yaptıklarını, ... yapıp dağıttıklarını, depo indirme işlerini ve ağaç budama gibi bahçe işleriyle uğraştıklarını, sürekli ... yerinde bulunduğunu, davacı ile aynı durumda olan 5 işçi hakkında da dava açıldığını ve belgelerin dava dışı ...'ın dosyası (mahkemenin 2019/163 esas sayılı dosyası) içerisinde olduğunu, bu dosyadaki belgelerin incelenmesi gerektiğini, davalı taraftan istenilen ve mahkeme sunulmayan belgeleri 2019/163 esas sayılı dosyaya sunduklarını, davalı tarafın tanıklarının bir kısmının kooperatife üye olan çiftçiler olduğunu, çiftçilerin aynı zamanda kooperatifin ortağı olduğunu, kooperatifin ortaklarının da aynı zamanda davanın da tarafı olup, mahkemede tanık sıfatıyla dinlenemeyeceğini ileri sürerek, kararın bozulmasını istemiştir.
IV- İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE ESASIN İNCELEMESİ:
Davanın yasal dayanağını oluşturan 506 sayılı Yasa'nın 79/10. ve 5510 sayılı Yasa'nın 86/9. maddeleri bu tip hizmet tespiti davaları için özel bir ispat yöntemi öngörmemiş ise de, davanın niteliği kamu düzenini ilgilendirdiği ve bu nedenle özel bir duyarlılık ve özenle yürütülmesi gerektiği Yargıtay'ın ve giderek Dairemizin yerleşmiş içtihadı gereğidir.
Bu tür davalarda öncelikle davacının çalışmasına ilişkin belgelerin işveren tarafından verilip verilmediği yöntemince araştırılmalıdır. Bu koşul oluşmuşsa işyerinin gerçekten var olup olmadığı kanun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlenmeli daha sonra çalışma olgusunun varlığı özel bir duyarlılıkla araştırılmalıdır.
Çalışma olgusu her türlü delille ispat edilebilirse de çalışmanın konusu niteliği başlangıç ve bitiş tarihleri hususlarında tanık sözleri değerlendirilmeli, dinlenen tanıkların davacı ile aynı dönemlerde işyerinde çalışmış ve işverenin resmi kayıtlara geçmiş bordro tanıkları yada komşu işverenlerin aynı nitelikte işi yapan ve bordrolarına resmi kayıtlarına geçmiş çalışanlardan seçilmesine özen gösterilmelidir. Bu tanıkların ifadeleri ile çalışma olgusu hiçbir kuşku ve duraksamaya yer vermeyecek şekilde belirlenmelidir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 16/09/1999 gün 1999/21-510-527, 30/06/1999 gün 1999/21-549-555- 03/11/2004 gün 2004/21- 480-579 sayılı kararları da bu doğrultudadır.
Dosyadaki kayıt ve belgelerden; 15.12.1971 doğumlu olan davacının hizmetini talep ettiği dönem içerisinde davalı işyerinden davacı adına yapılmış herhangi bir sigortalılık hizmetinin bulunmadığı, Mahkemece davacı ve davalı tanıkları ile re’sen belirlenen bordro tanıklarının dinlendiği, dinlenen davacı tanıklarının davacı ile birlikte sürekli olarak davalı işyerinde hamal olarak çalıştıklarını ifade ettikleri, ... isimli kişinin davalı işyerinde çalışan hamalların ücretlerini topladığı ve dağıttığı, hamallık yanında depo, çevre temizliği, ..., yemek servisi gibi işlerin de yapıldığını belirttikleri, dinlenen bir kısım tanık beyanlarından davalı kooperatifin yılın belirli dönemlerinde hasat yapılan ürünlerin ve ürünlerin tohumlarının depolara yükleme ve boşaltma işleri için hamallardan yararlanıldığı, bordro tanıklarının beyanlarından davacı ve arkadaşlarının yılın her dönemi değil sadece yükleme ve boşaltma zamanları davalı işyerine gelerek hamallık görevinin yaptıkları, ... geldiği zaman işyerine çağrıldıkları, ücretlerin gider pusulası ile alındığı, davalı işyerine gübre veya tohum indirileceği zaman ücretin davalı kooperatifçe ödendiği, kooperatiften gübre veya tohum yüklemesi yapıldığında ise ücretin ton başına çiftçiler tarafından ödendiği, bir kısmının ise beyanında; eğer ... çok ise başka hamalların da çağrıldığı ve yardım ettiklerini beyan ettikleri, kural olarak işçi sayılan kişinin kendi işçilerinin bulunmayacağı, ancak gider pusulalarında yansıtılan ücretin tek bir kişi tarafından alınarak diğer işçilere dağıtıldığının beyan edildiği, eğer kooperatifte ... olur ise bir kişiyle irtibata geçildiği ve o kişinin diğer işçileri hazır ederek birlikte çalıştıklarının beyan edildiği, davacı adına muhtelif tarihlerde gider pusulalarının bulunduğu, hamaliye ücreti adı altında ödeme yapıldığı anlaşılmaktadır.
Mahkemece her ne kadar bir kısım bordro tanıklarının beyanlarına itibarla, davacının serbest piyasa şartlarında kendi nam ve hesabına çalıştığı, davacı açısında ... akdini zaman ve bağlılık unsurunun gerçekleşmediği kabul edilmek suretiyle davanın reddine karar verilmişse de, söz konusu hüküm eksik incelemeye dayalıdır.
Mahkemece öncelikle, davacının piyasa hamalı olup olmadığının tespiti noktasında, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışıp çalışmadığı, geçimini bu şekilde sağlayıp sağlamadığı araştırılmalı bu yönde piyasa hamallarının bağlı bulunduğu Serbest Hamallar Odası veya Yük Taşıyıcıları Odası vs. gibi bir oda veya dernek varsa davacının kaydı olup olmadığı sorulmalı, alanında uzman bilirkişiden alınacak rapor ile mahallinde yapılacak keşif sonucu ihtilaf konusu dönem içerisinde davalı işyerinin kapasitesi belirlenmeli, ... yerinde kadrolu hamala ihtiyaç bulunup bulunmadığı, taşıma ve yükleme işinin nasıl ve kimlere yaptırıldığı, davalıya ait işyerinde işlerin ... yerine bağlı sürekli hamallarla mı yoksa piyasa hamallarıyla mı yapıldığı, her gün hamala ihtiyaç olup olmadığı araştırılmalı, ödeme belgelerini içeren muhasebe evrakları değerlendirilerek, ödenen ücretlerin miktarı ve nasıl ödendiği (günlük, haftalık, aylık) hususları belirlenerek ödemelerin ne şekilde yapıldığı tespit edilmeli,duruşmalarda dinlenilen taraf tanıklarına ait sigortalılık hizmet kayıtları getirtilmeli, bilahare ihtilaflı dönemin tamamında çalışması bulunan tarafsız bordro tanıkları dinlenmeli, tanık beyanlarının yetersiz olması halinde Sosyal Güvenlik Kurumu, zabıta, maliye, meslek odası aracılığı ve muhtarlık marifetiyle işyerine komşu işyerlerinin kayıtlara geçmiş veya benzer işi yapanların uyuşmazlık konusu tüm dönemde çalıştığı tespit edilen kayıtlı çalışanları tespit edilerek, çalışmanın varlığı ve niteliği konusunda ayrıntılı beyanları alınmalı, taraflar arasında hizmet akdinin unsurlarının mevcut olup olmadığı, davacının serbest piyasa hamalı şeklinde çalışıp çalışmadığı belirlenmek kaydıyla deliller hep birlikte değerlendirilip, takdir edilerek, varılacak sonuç uyarınca karar verilmelidir.
O hâlde, davacı vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 8 Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen karar bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi kararının HMK'nın 373/1. maddesi gereğince kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle, BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde ilgilisine iadesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine, 06/06/2022 gününde karar verildi.