Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/9959 Esas 2022/11316 Karar Sayılı İlamı

     Özet:

Dava, hizmet tespiti istemine ilişkin olup davacı, davalı Belediye işletmesinde 1987 yılında çalıştığını ve 2. ve 3. dönem hizmetlerinin tespitini talep etmiştir. İlk derece mahkemesi, davacının çalıştığının tespitine karar vermiş ve bu karara istinaf edilmiştir. Ancak istinaf başvuruları esastan reddedilmiş, bu karar da temyiz edilmiştir. Temyiz incelemesinde İstinaf Mahkemesi'nin eksik inceleme sonucu yanılgılı değerlendirme yaptığına hükmedilerek karar bozulmuştur.
Dava, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun geçici 7. maddesi ve 506 sayılı Kanunun 79/10, 5510 sayılı Kanunun 86/9. maddelerine dayanmaktadır. Bu kanunların geçici hükümleri arasında yer alan madde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin davaların kamu düzeniyle ilgili olduğunu ve özenle yürütülmesi gerektiğini açıklamaktadır. Davaların temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunması için özel bir duyarlılıkla ele alınması gerektiği ifade edilmektedir. Ayrıca, mahkemelerce yapılacak işler de bu yönde belirlenmiştir. Bu doğrultuda; varsa tüm belge ve kayıtlar işverenden istenilmeli, dönemsel sigorta primleri bordrosuyla veya aylık prim ve hizmet belgesiyle bildirimleri yapılan sigortalılar tanık sıfatıyla dinlenilmeli, Kurum müfettişlerince inceleme yapılıp yapılmadığı sorulmalı, inceleme yapılmışsa belgeler getirtilmeli, aynı çevrede faaliyet yürüten ve davacının çalışmasını bilebilecek durumda olan tarafsız nitelikte başka işverenler ve bordrolu çalışanlar yöntemince saptanarak tanık sıfatıyla dinlenmelidir.

Mahkemesi : ... 1. İş Mahkemesi

Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı davalı ve fer'i müdahil Kurum vekilleri tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, davalı ve fer'i müdahil Kurum vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacı vekili, müvekkilinin davalı işveren yanında ... İşletmesinde 04.09.1987 tarihinden itibaren işçi olarak çalışmaya başladığını, 1987 yılı 2. ve 3. dönem hizmetlerinin tespitini talep etmiştir.
II-CEVAP
Davalı Belediye vekili, davanın hak düşürücü süreye uğradığını, sigortalılık başlangıcı yönünden salt işe giriş bildirgesinin yeterli olamayacağını, hizmet tespitinden söz edilebilmesi için eylemli çalışmanın varlığının şart olduğunu beyanla davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Feri Müdahil SGK vekili, Kurum kayıtlarının incelenmesinde davalı Belediye tarafından davacı adına 1988 yılı ikinci döneminde işe giriş bildirgesi verildiğinin anlaşıldığını, 1987 dönemine ilişkin herhangi bir işe giriş bildirgesine rastlanmadığını, uyuşmazlık konusu dönemde davacı adına düzenlenmiş bordro kaydı bulunmadığını, yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre eylemli ve gerçek çalışmanın varlığının ispatlanmaması halinde hizmet tespitinde bulunulamayacağını, çalışma olgusunun hiçbir kuşku ve duraksamaya yer vermeyecek ölçüde kanıtlanması, davacı tanıklarının davacıyla aynı dönemde çalışmış olmaları gerektiğini beyanla davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
"Davanın kabulüne;
Davacının, davalı ... Belediyesinde 0600018399247 sigorta sicil numarası ile 1987 yılı 2. Döneminde 28 prim/gün karşılığı 75.600,00TL (eski TL ile) prime esas kazanç ile, yine 1987 yılı 3. Dönem bordrosu ile 124 prim gün karşılığı 386.000,00 TL (eski TL ile) prime esas kazanç ile hizmet akdine tabi olarak çalıştığının tespitine" karar verilmiştir.
B-BAM KARARI
"1)Davalı ve feri müdahil kurum vekillerinin istinaf başvurularının Hukuk Muhakemeleri Kanununun 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine" karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davalı vekili, verilen hükmün eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olduğunu beyanla, davaya konu kararın bozulmasını talep etmiştir.
Fer'i müdahil kurum vekili, verilen hükmün eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olduğunu beyanla, davaya konu kararın bozulmasını talep etmiştir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
1) Hizmet tespitine ilişkin talebin yasal dayanağı 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun geçiş hükümlerini içeren Geçici 7. maddesi gereğince 506 sayılı Kanunun 79/10. ve 5510 sayılı Kanunun 86/9. maddeleri olup Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip gerek görüldüğünde kendiliğinden araştırma yapılarak delil toplanabileceği açıktır.
Bu tür davalarda mahkemece yapılacak iş, davacıyla ilgili varsa tüm belge ve kayıtlar işverenden istenilmeli, çalışmanın gerçekleştiği ileri sürülen işyerinin Kurum nezdinde bulunan dosyası, işverence hazırlanması gerekli ücret ödeme bordroları, puantaj kayıtları ve diğer kayıtlar getirtilmeli, dönemsel sigorta primleri bordrosuyla veya aylık prim ve hizmet belgesiyle bildirimleri yapılan sigortalılar tanık sıfatıyla dinlenilmeli, Kurum müfettişlerince inceleme yapılıp yapılmadığı sorulmalı, inceleme yapılmışsa belgeler getirtilmeli, aynı çevrede faaliyet yürüten ve davacının çalışmasını bilebilecek durumda olan tarafsız nitelikte başka işverenler ve bordrolu çalışanlar yöntemince saptanarak tanık sıfatıyla dinlenilmeli, işçilik alacaklarına ilişkin dava dosyasının varlığı araştırılarak celbedilmeli ve işçilik hakları davasında dinlenen tanıkların anlatımları ile bu dosyada bilgi ve görgüsüne başvurulan tanıkların anlatımları karşılaştırılmalı, varsa çelişki giderilmeli, yargılama sürecinde dinlenen tanık anlatımlarının değerlendirilmesinde, iş yerinin kapsamı, kapasitesi ve niteliği nazara alınmalı, işin mevsimlik olduğu anlaşılırsa dönemleri belirlenmeli, bu dönemde davacı ile işveren arasındaki sözleşmenin askıda olduğu ve mevsimlik dönemlerde hak düşürücü sürenin işlemeyeceği gözönünde bulundurulmalı; böylelikle; çalışmanın varlığı, başlangıç ve bitiş tarihleri, mevsimlik mi, sürekli mi olduğu, yapılan işin kapsam ve niteliği de nazara alındığında kısmi çalışma mümkün olduğundan kısmi ve kesintili olup olmadığı yöntemince araştırılmalıdır.
Bu yasal düzenleme ve açıklamalar ışığı altında inceleme konusu dava değerlendirildiğinde, eldeki davada, Mahkemece, dava konusu döneme ilişkin bordroların getirtilerek resen seçilecek bordro tanıkları dinlenilmek suretiyle davacının yaptığı işin niteliği, hangi tarihler arasında çalıştığı, çalışmasının tam ya da kısmi olup olmadığı araştırılmalı, işe girişi bildirilen davacının çalışmaları hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde ortaya konulup deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek, varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz ardı edilerek eksik araştırma ve inceleme sonucu yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O halde, davalı ve fer'i müdahil kurum vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin istinaf başvurularının esastan reddine ilişkin kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde ilgilisine iadesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 27.09.2022 gününde karar verildi.