Danıştay 8. Daire 2020/888 Esas 2022/3992 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2020/888
Karar No : 2022/3992

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ...Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : ...Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...gün ve E:..., K:...sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Balıkesir ili Sındırgı ilçesi Hisaralan jeotermal alanı içerisinde, davacı kuruma ait ...no'lu jeotermal arama ruhsatlarının işletme ruhsatına çevrilerek Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanlığı adına İR.... ve İR....no'lu işletme ruhsatı olarak düzenlenmesi işleminin iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ...İdare Mahkemesince verilen ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararda; MTA'nın dava konusu alan üzerindeki arama ruhsatı süresinin sona erdiği ve süre uzatım talebinin de reddedildiği, ret işlemi için ...İdare Mahkemesinin E:...esasına kayıtlı olan davanın açıldığı, açılan davada 'davanın reddine' karar verildiği, verilen bu kararın Danıştay Sekizinci Dairesinin, 24/03/2014 tarih ve E:2012/7722, K:2014/2288 sayılı kararı ile onandığı, dava konusu ...ve ...nolu arama ruhsatlı sahalar üzerinde Balıkesir İl Özel İdaresi adına İR....ve İR....nolu işletme ruhsatlarının düzenlendiği, Balıkesir İl Özel İdaresinin ...tarih ve ...sayılı yazılarıyla Maden İşleri Genel Müdürlüğünün konudan haberdar edildiği, davacı idare tarafından Balıkesir İl Özel İdaresi adına İR....ve İR....nolu işletme ruhsatlarının düzenlenmesine karşı dava açılmadığı, 6360 sayılı Kanunla Balıkesir İl Özel İdaresinin tüzel kişiliği ortadan kaldırılınca Balıkesir Valiliği Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonunun, ...gün ve ...sayılı kararıyla, İR....ve İR....nolu işletme ruhsatlarının Balıkesir Büyükşehir Belediyesine devredildiği, devir işleminin Balıkesir İl Özel İdaresinin tüzel kişiliğinin ortadan kaldırılması nedeniyle Kanundan kaynaklı olarak gerçekleştirildiği, sonuç olarak dayanak işlemlerin bir kısmının dava yoluyla bir kısmının ise dava konusu edilmeksizin kesinleşmiş olması nedeniyle kanun gereği Balıkesir İl Özel İdaresi adına tescilli ruhsatların Balıkesir İl Özel İdaresinin tüzel kişiliğinin ortadan kaldırılması nedeniyle Balıkesir Büyükşehir Belediyesine devredilmesine ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: ...Bölge Mahkemesi .... İdari Dava Dairesince; istinaf başvurusuna konu kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davacı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, Balıkesir ili Sındırgı ilçesi Hisaralan mahallesinde bulunan ve içinde Sındırgı Belediye Başkanlığına ait nokta bazında doğal çıkışlara istinaden verilmiş 001 nolu jeotermal kaynak işletme ruhsatının bulunduğu alan MTA adına buluculuk belgesi ile tescilli olduğu, aynı zamanda alan bazında AR....ve AR....nolu arama ruhsatlarına bağlanmış Sındırgı Hisaralan jeotermal alanı olduğu,idareleri adına ruhsatlı bu alanın 5686 sayılı Kanunu hükümleri uyarınca alan bazında ihale edildiği, ihalede hak kazanan dava dışı ...Enerji Ür. Tic. ve San. A.Ş. İle 12.09.2011 tarihinde devir sözleşmesi imzalandığı, dava konusu ruhsatların kendilerince ihale edilmesine yönelik yürüyen dava sürecinin lehlerine kesinleştiğinden, ihaleyi kazanan dava dışı ...Enerji Ür. Tic. ve San. A.Ş. adına düzenlenmesi gereken işletme ruhsatlarının yasal olmayan şekilde Balıkesir Büyükşehir Belediyesi adına düzenlendiği, davalı idareden ruhsatların Balıkesir Büyükşehir Belediyesi adına düzenlenmesine ilişkin hatalı işlemlerin düzeltilmesinin talep edildiği, davalı idarece bu talebe karşı cevap verilmediği, ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile usul ve yasaya aykırı olan Bölge Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Balıkesir ili Sındırgı ilçesi ...mevkiinde davacı MTA adına buluculuk belgesi ile tescilli olan jeotermal alanda iki adet jeotermal arama ruhsatının hukuksal süreçler devam ederken yasaya aykırı olarak işletme ruhsatlarına çevrilerek Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı adına alan bazında işletme ruhsatı olarak düzenlenen işletme ruhsatlarının iptal edilmesi istemli 08.05.2018 tarihli başvurularına davalı Valilikçe cevap verilmemesi üzerine Balıkesir Büyükşehir Belediyesi adına düzenlenen işletme ruhsatlarının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu'nun "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, "Bu Kanun'un amacı, jeotermal ve doğal mineralli su kaynaklarının etkin bir şekilde aranması, araştırılması, geliştirilmesi, üretilmesi, korunması, bu kaynaklar üzerinde hak sahibi olunması ve hakların devredilmesi, çevre ile uyumlu olarak ekonomik şekilde değerlendirilmesi ve terk edilmesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir."; "Kapsam" başlıklı 2. maddesinde, "Bu Kanun, belirlenmiş veya belirlenecek jeotermal ve doğal mineralli su kaynakları ile jeotermal kökenli gazların arama ve işletme dönemlerinde, kaynaklar üzerinde hak sahibi olunması, devredilmesi, terk edilmesi, kaynak kullanımının ihale edilmesi, sona erdirilmesi, denetlenmesi, kaynak ve kaptajın korunması ile ilgili usul ve esaslar ile yaptırımları kapsar."; "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde, "Bu Kanunda geçen;
4) İdare: İl özel idarelerini,
5) Kaynak: Doğal yolla, sondaj veya kuyularla jeotermal akışkan veya doğal mineralli su, gaz veya bunların birlikte elde edildiği yerleri,
6) Jeotermal kaynak: Jeolojik yapıya bağlı olarak yerkabuğu ısısının etkisiyle sıcaklığı sürekli olarak bölgesel atmosferik yıllık ortalama sıcaklığın üzerinde olan, çevresindeki sulara göre daha fazla miktarda erimiş madde ve gaz içerebilen, doğal olarak çıkan veya çıkarılan su, buhar ve gazlar ile yeraltına insan düzenlemeleri vasıtasıyla gönderilerek yerkabuğu veya kızgın kuru kayaların ısısı ile ısıtılarak su, buhar ve gazların elde edildiği yerleri,
8) Jeotermal alan: Yapılan bilimsel ve teknik çalışmalarla sınırları belirlenen ve üzerinde jeotermal kaynak veya jeotermal kaynakla birlikte doğal mineralli suların bulunduğu alanı,
12) Akışkan: Kaynaklardan elde edilen su, gaz ve buharı,
24) Arama ruhsatı: Sınırları belirlenmiş bir alanda, kaynak arama faaliyetlerinde bulunulabilmesi amacıyla projeye dayalı verilen izin belgesini,
26) İşletme ruhsatı: Belirli bir alanda akışkanın üretilebilmesi ve değerlendirilmesi için projeye dayalı verilen izin belgesini,
... ifade eder."; "Mülkiyet ve ruhsat" başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasında, "Jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular, Devletin hüküm ve tasarrufu altında olup bulundukları arzın mülkiyetine tâbi değildir. Kaynağa ilişkin faaliyetlerin yapılabilmesi için bu Kanun'a göre Ruhsat alınması zorunludur."; "Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü hizmetleri ile ilgili haklar" başlıklı 16. maddesinde, "(1) MTA, jeotermal ve doğal mineralli su kaynak aramalarını ruhsat harcından ve teminatından muaf olarak bu Kanun hükümlerine göre ruhsat alarak yapar. MTA’nın arama ruhsatı aldığı sahalarda kaynak varlığı tespit etmesi hâlinde, bu alan MTA tarafından ihale edilir ve ihale üzerinde kalan istekliye bu alanda idarece işletme ruhsatı verilir. MTA’nın yaptığı masraflar ihale bedeli üzerinden alındıktan sonra kalan miktar MTA ve idarece eşit paylaşılır. (2) MTA, yürüyen ruhsat alanları dâhil her yerde ruhsat şartı olmaksızın her türlü bilimsel ve teknik çalışmayı yapabilir." kuralı yer almıştır.
Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu Uygulama Yönetmeliği'nin Geçici 1. maddesinin 7. fıkrasında, "İdare tarafından MTA’ya verilen ruhsat alanları içerisindeki kuyularla birlikte MTA tarafından ihale edilir. MTA tarafından yapılan tüm arama, araştırma ve geliştirme çalışmaları için yapılan masraflar düşüldükten sonra geriye kalan miktar, MTA ile ilgili İdare arasında eşit olarak paylaşılır."; 8. fıkrasının dava konusu ihalenin ilan edildiği ve işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte bulunan hâlinde, "Ancak MTA adına tescilli olup arama ruhsatına bağlanan bu jeotermal alanların içerisinde; gerçek veya tüzel kişiler adına kuyu veya kuyular bazında Kanuna göre intibakı yapılmış hakların bulunması hâlinde bu jeotermal alanlar MTA tarafından alan bazında ihale edilmez ve ilgili İl Özel İdaresine bildirilir. Bu jeotermal alanlarda Kanun'un Geçici 3'üncü maddesinin ikinci fıkrasının hükmü gereği idare payının yarısı her yıl Temmuz ayı sonuna kadar İdare tarafından MTA'ya ödenir.
(a) İhale edilmeyen bu jeotermal alanlarda,
1) Kuyu veya kuyular bazında Kanun'a göre intibakı yapılmış birden fazla hak sahibinin bulunması hâlinde bu sahalardaki haklara ilişkin faaliyetler bu hak sahipleri tarafından münferiden veya müştereken yapılabilir.
2) Gerçek veya tüzel kişilerin Kanuna göre intibaka bağlanmış faaliyet haklarının bulunması hâlinde; MTA'ya ait kuyu veya kuyular mevcut üretim değerlerinde MTA tarafından ihale edilir.
3) Belediye, Özel İdare veya bunların ortaklığından oluşan tüzel kişiliklerin Kanun'a göre intibaka bağlanmış faaliyet haklarının bulunması hâlinde; MTA'ya ait kuyu veya kuyular bunlara maliyet bedeli üzerinden devredilir." kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Aktarılan mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden, MTA’nın arama ruhsatı aldığı sahalarda kaynak varlığı tespit etmesi hâlinde, bu alanın içerisindeki kuyularla birlikte MTA tarafından ihale edileceği; ancak, MTA adına tescilli olup arama ruhsatına bağlanan jeotermal alanların içerisinde, gerçek veya tüzel kişiler adına kuyu veya kuyular bazında Kanuna göre intibakı yapılmış hakların bulunması hâlinde bu jeotermal alanların MTA tarafından alan bazında ihale edilemeyeceği sonucuna ulaşılmaktadır.
Balıkesir ili, Sındırgı ilçesi, ...köyünde bulunan jeotermal kaynak için 12/06/2008 başlangıç ve ...bitiş tarihli, AR....ve AR....numaralı davalı idareye ait arama ruhsatlarının bulunduğu, davacı idare tarafından 05/07/2011 tarihinde ruhsatların ihale edildiği, bu arada ihale süreci nedeniyle davalı idareden ruhsat süresinin uzatılmasının istenildiği, ancak bu talebin idarece ihale sürecinin ruhsat süresi uzatımı için geçerli bir sebep olmayacağı gerekçesi ile reddedildiği, bu işlemin iptali istemiyle açılan davada verilen ret kararının Danıştay Sekizinci Dairesi'nin 24/03/2014 tarihli E:2012/7722 K:2014/2288 sayılı kararı ile açıklama eklenmek suretiyle onandığı, Daire kararında, davalı idarenin uyuşmazlık konusu alanı ihale edebileceğinin açıkça ortaya konulduğu görülmektedir.
Bununla birlikte, Sındırgı Belediye Başkanlığı'na verilen 1 numaralı işletme ruhsatına, dava konusu ihale ilan edildikten sonra, ancak ihale gerçekleştirilmeden önce HS-2 kuyusunun intibakı yapılmış ise de, söz konusu işletme ruhsatının iptali istemiyle açılan davada, dava konusu işlemin iptali yolundaki ...İdare Mahkemesi'nin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının, Danıştay Sekizinci Dairesi'nin 13/03/2018 tarih ve E:2016/8943, K:2018/1291 sayılı kararı ile onandığı görüldüğünden, söz konusu jeotermal alanın içerisinde, ihale tarihinde gerçek veya tüzel kişiler adına kuyu veya kuyular bazında 5686 sayılı Kanun'a göre intibakı yapılmış hakların bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Danıştay Onüçüncü Dairesinin 27/02/2019 tarihli E:2018/3924 K:2019/598 sayılı kararı ile de MTA adına arama ruhsatına bağlanan uyuşmazlık konusu jeotermal alanın içerisinde, ihalenin ilan edildiği 28/04/2011 tarihinde, gerçek veya tüzel kişiler adına kuyu veya kuyular bazında 5686 sayılı Kanun'a göre intibakı yapılmış hakların bulunmadığı görüldüğünden, söz konusu jeotermal alanın MTA tarafından ihale edilmesinde hukuka aykırılık bulunmadığına kesin olarak karar verildiği görülmüştür.
Bu durumda dava konusu ruhsatlarla ilgili devam eden hukuksal süreçte davacı MTA'nın dava konusu ruhsatların bulunduğu alanı ihale edebileceğine karar verildiği, Danıştay Sekizinci Dairesinin 09/06/2022 tarihli E:2020/4964 sayılı dosyasında, ihaleyi kazanan dava dışı ...Enerji Ür. Tic. ve San. A.Ş. adına 14.10.2019 tarihinden itibaren otuz yıl süreli işletme ruhsatı düzenlendiği görüldüğünden, aynı ruhsatların 6360 sayılı Kanunla Balıkesir İl Özel İdaresinin tüzel kişiliğinin ortadan kaldırılması nedeniyle Balıkesir Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu'nun 25/06/2014 tarihli kararı ...sayılı ile İR....ve İR. ...numaraları ile Balıkesir Büyükşehir Belediyesine adına düzenlenmesine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K: ...sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ...Bölge Mahkemesi .... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 09/06/2022 tarihinde kesin olarak oybirliği ile karar verildi.