Danıştay 13. Daire 2018/3325 Esas 2022/2825 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2018/3325
Karar No:2022/2825

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Kurumu
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … İşletmeleri
Sanayi ve Ticaret A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Dağıtıcı lisansı sahibi davacı şirketin bayisi olan … Petrol Ürünleri Turizm Taşımacılık İnşaat Gıda Ticaret Limited Şirketi'ne (…) ait akaryakıt istasyonunun otomasyon sisteminde oluşan arızanın 24/02/2014-28/02/2014 tarihleri arasında giderilmediği, otomasyon sisteminde izlenen istasyon dolumları ile dağıtıcı satışları arasındaki farklılıkların sorgulanmayarak dağıtıcı satışı ile otomasyon sisteminden geçen miktar arasında mutabakat sağlandığının beyan edildiği, söz konusu bayinin bu şekilde faaliyet göstermesine müsaade edildiği hususlarının tespit edildiğinden bahisle 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun 7. maddesinin altıncı fıkrası ile 1240 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (Kurul) kararına aykırılık nedeniyle anılan Kanun'un 19. maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendinin (3) numaralı alt bendi uyarınca 883.405,00-TL idari para cezası verilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı Kurul kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; 5015 sayılı Kanun'da dağıtıcı lisansı sahiplerinin, bayilerinde kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmak ve uygulamakla yükümlü olduğunun ve bu yükümlülüğe uymayanlara idari para cezası verileceğinin düzenlendiği;
Uyuşmazlık konusu olayda, davacı şirketin bayisine ait akaryakıt istasyonunun otomasyon sisteminde oluşan arızanın 24/02/2014-28/02/2014 tarihleri arasında giderilmediği, bu dönemde istasyona 5.497 lt motorin girişi olmasına ve mutabakat formunda dağıtıcı satışı yapılmadığının beyan edilmesine rağmen bu durumun sorgulanmadığı, 01/03/2014-31/03/2014 tarihleri arasında istasyona 129.053,86 lt motorin girişi olduğu, ancak davacı şirketin bayisine sattığı motorin miktarının 49.902 lt olarak belirtildiği, anılan tarihler arasında otomasyon sisteminden geçen motorin miktarının 50.290 lt olmasına rağmen mutabakatın sağlandığının beyan edildiği;
Bu durumda, anılan mevzuat hükümleri doğrultusunda, Kurum tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmak ve uygulamakla yükümlü olan davacı şirketin, dağıtıcısı olduğu akaryakıt istasyonunun otomasyon sistemine bağlı, çalışır, izlenebilir ve rapor alınabilir durumda olmasını sağlama yükümlülüğünü yerine getirmediği anlaşıldığından, davacı şirkete idari para cezası verilmesine ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesi'nce; idari para cezasına konu fiillere ilişkin tespitlerin, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Muhafaza Genel Müdürlüğü'nün yazısı ekindeki faturalara dayanılarak yapıldığı, mevzuat ihlâlini oluşturduğu iddia edilen bu tespitlerin bayi değişikliği tarihine rastlamış olduğu, … Ltd. Şti.'nin lisansının iptal edildiği 20/02/2014 tarihinde lisans alan … şirketinin dağıtıcı firmasının davacı şirket olduğu ve bayi devri sırasında, aynı zamanda, dağıtıcı değişikliğinin de yapılıp yapılmadığının soruşturma raporunda ortaya konulmamış olduğu, soruşturma raporunda, faturaların … Ltd. Şti. tarafından tanzim edildiğinin belirtildiği ve davacının tanklarda önceki dağıtıcıdan kalma akaryakıtın bulunduğu iddiasının aksinin somut belgelerle açıklığa kavuşturulamadığı dikkate alındığında, yeterli inceleme ve soruşturmaya dayanmadan tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna verilmiştir.
Belirtilen gerekçelerle, davacının istinaf başvurusunun kabulü ile … İdare Mahkemesi'nce verilen kararın kaldırılmasına ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca esastan incelenen davada, dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, otomasyon sistemindeki arızanın 20 Şubatta başladığı, Mart ayı boyunca da devam ettiği, para cezasına konu fiilin istasyonda yapılan dolumların otomasyon sistemine yanlış yansıması ve günlere sari dolum verilerinin dağıtıcının bildirdiği mutabakat verileri ile uyuşmaması olduğu, yeraltı tanklarında önceki dağıtıcıdan kalan yakıt varsa bu yakıtın da otomasyon sisteminde dönem başı stok verisi olarak görünmesi gerektiği, piyasada faaliyet gösteren kişilerin Kurum adına yetkilendirilen diğer kurum ve kuruluşlarca da denetlenebileceği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Dağıtıcı lisansı sahibi davacı şirketin bayisi olan ...şirketine ait akaryakıt istasyonunda Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gümrükler Muhafaza Müdürlüğü ekiplerince 14/05/2014 tarihinde gerçekleştirilen denetim üzerine Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'na muhatap … tarih ve … sayılı yazıda, … şirketince ibraz edilen alış faturalarının 5015 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmesi sonucunda, faturaları tanzim eden … Turizm Pet. Ür. San. Tic. Ltd. Şti'.nin bayilik lisansının 20/02/2014 tarihi itibarıyla devir nedeniyle iptal edildiği ve … şirketinin dağıtıcı firmasının davacı şirket olduğu, ayrıca mezkur Kanun uyarınca, dağıtıcı firma dışında akaryakıt alışının yapılamayacağı, yine lisansı bulunmayan bir firmanın (… Turizm Pet. Ltd. Şti.) akaryakıt satışı yapamayacağından gerekli işlemlerin yapılması için söz konusu faturaların Kurum'a gönderildiği beyan edilmiştir.
Bunun üzerine davalı idarece davacı şirket hakkında soruşturma başlatılmış, Kurum kayıtları üzerinden yapılan inceleme sonucunda, davacı şirket tarafından, bayisi olan … şirketine ait akaryakıt istasyonunun otomasyon sisteminde oluşan arızanın 24/02/2014-28/02/2014 tarihleri arasında giderilmediği, bayinin arızalı otomasyon sistemi ile faaliyetine devam ettiği, bu dönemde akaryakıt istasyonuna 5.497,80 lt motorin girişi olmasına ve mutabakat formunda bayiye dağıtıcı satışı yapılmadığının beyan edilmesine rağmen bu durumun sorgulanmadığı, 01/03/2014-31/03/2014 tarihleri arasında istasyona 129.053,86 lt motorin girişi olduğu, ancak davacı şirketin bayisine sattığı motorin miktarının 49.902 lt olarak belirtildiği, anılan tarihler arasında otomasyon sisteminden geçen motorin miktarının 50.290 lt olmasına rağmen mutabakatın sağlandığının beyan edildiği tespit edilmiştir.
Bu tespitler doğrultusunda, davacı şirketin bayisine ait akaryakıt istasyonunun otomasyon sisteminde oluşan arızanın 24/02/2014-28/02/2014 tarihleri arasında giderilmemesi, otomasyon sisteminde izlenen istasyon dolumları ile dağıtıcı satışları arasındaki farklılıkların sorgulanmayarak dağıtıcı satışı ile otomasyon sisteminden geçen miktar arasında mutabakat sağlandığının beyan edilmesi ve söz konusu bayinin bu şekilde faaliyet göstermesine müsaade edilmesinin 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun 7. maddesinin altıncı fıkrası ile 1240 sayılı Kurul kararına aykırılık teşkil ettiği gerekçesiyle anılan Kanun'un 19. maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendinin (3) numaralı alt bendi uyarınca 883.405,00-TL idari para cezası verilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı Kurul kararı tesis edilmiştir.
Anılan Kurul kararının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun ''Amaç ve kapsam'' başlıklı 1. maddesinde, ''Bu Kanun'un amacı; yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin olunan petrolün doğrudan veya işlenerek güvenli ve ekonomik olarak rekabet ortamı içerisinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetlerinin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerinin düzenlenmesini sağlamaktır.''; ''Lisans sahiplerinin temel hak ve yükümlülükleri'' başlıklı 4. maddesinde, ''Lisans, sahibine lisansta yer alan faaliyetin yapılması ile bu konularda taahhütlere girişilmesi haklarını verir. Lisans ile tanınan haklar; bu Kanunun, ilgili diğer mevzuatın ve lisansta yer alan kayıtlı hususların yerine getirilmesi koşuluyla kullanılır. Piyasa faaliyetinde bulunanlar, kötüniyet veya tehlikeli eylem sonucunu doğuracak her türlü işlemden özenle kaçınmak, bunların oluşumunun engellenmesi için her türlü tedbiri almak ile istenmeyen durumları en kısa sürede gidermek zorundadır.''; 7. maddesinin altıncı fıkrasında, ''Dağıtıcı lisansı sahipleri, Kurum tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmak ve uygulamakla yükümlüdür. (...)"; fiil tarihinde yürürlükte bulunan hâliyle 19. maddesinde ise, ''Bu Kanuna göre idarî para cezalarının veya idarî yaptırımların uygulanması, bu Kanunun diğer hükümlerinin uygulanmasına engel oluşturmaz. Bu Kanuna göre verilen ceza ve tedbirler diğer kanunlar gereği yapılacak işlemleri engellemez. Bu Kanuna göre; a) Aşağıdaki hâllerde, sorumlulara altıyüzbin Türk Lirası idarî para cezası verilir: ...4) 5, 6, 7, 8, 16, 17 ve 18'inci maddelerin ihlâli.'' kurallarına yer verilmiştir.
Petrol Piyasası Kanunu'nun 19. maddesi uyarınca 2014 yılında Uygulanacak Para Cezaları Hakkında Tebliğ uyarınca 5015 sayılı Kanun'un 19. maddenin ikinci fıkrasının (c) bendi uyarınca verilecek idari para cezaları yeniden değerleme oranında artırılarak 883.405,00-TL olarak belirlenmiştir.
06/07/2007 tarih ve 26574 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 27/06/2007 tarih ve 1240 sayılı Petrol Piyasasında Dağıtıcı Lisansı Sahiplerinin Bayi Denetim Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar'ın fiil tarihinde yürürlükte bulunan 4. maddesinin birinci fıkrasında, "Dağıtıcı lisansı sahipleri, tescilli markası altında piyasaya sunulan akaryakıta ilişkin kalite kontrol izlemesini etkin biçimde yapar, bayilerinde kaçak petrol satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurar ve uygular."; aynı fıkranın (b) bendinde, ''Akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda, günlük olarak izlenebilmesine yönelik bir istasyon otomasyon sistemi kurar. Merkez bağlantısı olan istasyon otomasyon sistemi ile bayilerindeki akaryakıt alım satım hareketlerini izler ve raporlar. Bayilik sözleşmesi herhangi bir sebeple sona eren bayilerinde; ilgili bayilik lisansında Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği'nde öngörülen süreler içerisinde dağıtıcı değişikliği tadili yapılıncaya veya ilgili bayilik lisansı sona erinceye / iptal edilinceye kadar istasyonda kurulu bulunan istasyon otomasyon sistemini çalışır halde tutar, gerekli izleme ve raporlamaları yapar. Bu süre içerisinde bayilik lisansı sahiplerinin istasyon otomasyon sistemine ilişkin yükümlülükleri devam eder."; 5. maddesinin sekizinci fıkrasında, "İstasyon otomasyon sistemlerinde oluşan arızalar, arızanın meydana geliş tarihinden itibaren en geç dört iş günü içerisinde dağıtıcı lisansı sahibi tarafından giderilir."; 6. maddesinin birinci fıkrasında, "Dağıtıcı lisansı sahipleri akaryakıt istasyonlarında yapılan dolum ve satışları günlük takip eder. Akaryakıt istasyonuna yapılan dolumlar, dağıtıcı tarafından düzenlenen satış belgesi ile dolumun yapıldığı tarihten itibaren iki iş günü içerisinde eşleştirilir. Kayıt dışı ikmal ve/veya satış yapıldığının anlaşılması durumunda, bayiye akaryakıt ikmali derhal durdurulur." düzenlemelerine yer verilmiş; 21/02/2015 tarih ve 29274 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan değişiklikle Kurul kararının 5. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi, "Dağıtıcı lisansı sahipleri, bayi denetim sisteminde ve/veya istasyon otomasyon sisteminde oluşan arızaları, ilk arızanın meydana geliş tarihinden itibaren en geç 10 gün içerisinde giderir." hâlini almıştır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerine göre, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmanın ve uygulamanın dağıtıcı lisansı sahiplerinin yükümlülüklerinden biri olduğu anlaşılmaktadır.
Dosyanın incelenmesinden, dağıtıcı lisansı ile faaliyet gösteren davacı şirketin bayisine ait akaryakıt istasyonunda otomasyon sisteminde oluşan arızanın 24/02/2014-28/02/2014 tarihleri arasında giderilmediği, bayinin arızalı otomasyon sistemi ile faaliyetine devam ettiği, bu dönemde akaryakıt istasyonuna 5.497,80 lt motorin girişi olduğu ve mutabakat formunda bayiye dağıtıcı satışı yapılmadığının beyan edildiği, 01/03/2014-31/03/2014 tarihleri arasında istasyona 129.053,86 lt motorin girişi olduğu, ancak davacı şirketin bayisine sattığı motorin miktarının 49.902 lt olarak belirtildiği, bu tarihler arasında otomasyon sisteminden geçen motorin miktarının 50.290 lt olmasına rağmen mutabakatın sağlandığının beyan edildiği, anılan tarihler arasında otomasyon sistemine ilişkin Kurum'a herhangi bir arıza bildiriminde bulunulmamış olmasına rağmen motorin ürünlerinde muhtelif tarihlerde dönem başı stok ve tanka dolum toplamının pompa satıştan çıkarılmasıyla elde edilecek dönem sonu stok değerlerinin uyumsuz olduğu, takip eden günlerde önceki günün dönem sonu stok değeri ile sonraki günün dönem başı stok değerinin tutarsız olduğu, 31/03/2014 tarihi itibarıyla tanklara yapılan toplam dolum miktarı 134.551,66 lt iken pompalardan satış yapılan toplam miktarın 225.087,67 lt olduğu, otomasyon sistemi verilerindeki söz konusu tutarsızlıkların sorgulanmadığı, bu dönemde davacı şirketin, bayisine akaryakıt ikmalinde bulunduğu ve bayinin de akaryakıt satışını gerçekleştirdiği görüldüğünden, dağıtıcı olan davacı şirketin, bayisine ait istasyonda mevzuatta öngörülen bayi denetim sistemine ilişkin otomasyon sistemini uygulama yükümlülüğünü yerine getirmediği görülmektedir.
Bu itibarla, sözleşmeli bayisine akaryakıt istasyonunda istasyon otomasyon sisteminin sağlıklı çalışmadığından bahisle davacı şirkete idari para cezası verilmesine ilişkin dava konusu Kurul kararında hukuka aykırılık, davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun kabulü ile Mahkeme kararın kaldırılmasına ve esastan incelenen davada konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. Davanın reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun kabulü ile Mahkeme kararının kaldırılması ve dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesi'ne gönderilmesine, 23/06/2022 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.