Danıştay 13. Daire 2019/3788 Esas 2022/3084 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2019/3788
Karar No:2022/3084


TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …Akaryakıt A.Ş.
(Eski Unvanı: … Akaryakıt Nakliyat ve Ticaret Ltd. Şti.)
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Kurumu
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Dağıtıcı lisansına sahip davacının sözleşmeli bayisi olan 19 adet akaryakıt istasyonunda stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda, günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun 7. maddesinin 6. fıkrası ile fiil tarihinde yürürlükte olan hâliyle 19. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca, her bir bayi için 739.666,00-TL olmak üzere 19 bayi için toplam 14.053.654,00-TL idari para cezası verilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (Kurul) kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi'nce verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; davacı şirket tarafından, idari para cezasına konu olan 19 adet bayi istasyonunda otomasyon sisteminin kurulması için verilen sürenin son günü olan 30/06/2011 tarihi itibarıyla sistemin kurulmadığının anlaşıldığı, dava konusu işlem, idari yargı yerlerince verilen karar üzerine tesis edildiğinden, davacı şirketin idari para cezası verilebilmesi için soruşturma zamanaşımı süresinin geçtiğine ilişkin iddiasına itibar edilmediği; yine, davacı şirket tarafından, her bir bayi yönünden ayrı ayrı ceza verildiği, içtimanın uygulanmadığı ileri sürülmüş ise de, 1240 sayılı Kurul kararına aykırılılığın her bir bayi yönünden ayrı ayrı gerçekleştiği, bir başka ifadeyle cezalandırmaya esas tek bir fiilin bulunmadığı anlaşıldığından, davacı şirketin bu iddiasının yerinde görülmediği; bunun yanında, davacı şirket tarafından, söz konusu bayilerde kayıtsız akaryakıt satışının söz konusu olmadığı ileri sürülmüş ise de, bu hususun sözleşmeli bayisi olan 19 adet akaryakıt istasyonunda stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda, günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sisteminin kurulmaması nedeniyle tesis edilen para cezasını hukuka aykırı hâle getirmeyeceği; bu itibarla, otomasyon sisteminin kurulması gereken tarihin son günü olan 30/06/2011 tarihi itibarıyla davacı şirket tarafından, bayisi olan 19 adet akaryakıt istasyonunda otomasyon sisteminin kurulmadığı anlaşıldığından, dava konusu kararda hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi'nce; istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının usul ve hukuka uygun olduğu ve davacı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, soruşma açılmasına 28/09/2017 tarihinde karar verildiği, Kurul tarafından 11/01/2018 tarihinde işlem tesis edildiğinden üç aylık hak düşürücü süreye uyulmadan işlem tesis edildiği, soruşturma zamanaşımının dolduğu, ön araştırma ve soruşturma yapılmadığı, doğrudan soruşturma açıldığı, yerinde inceleme yapılmadığı, tek bir fiil bulunmasına rağmen her bir bayi için ayrı ayrı yaptırım uygulanmasının hukuka aykırı olduğu, 5015 sayılı Kanun’un 7/6 maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğu, sunulan yeminli mali müşavir raporuyla otomasyon sistemi kurulmadan akaryakıt ikmali yapılmadığının sabit olduğu, 5,7 ve 8/07/2011 tarihlerinde kurulan otomasyon sistemlerini davalı idarenin geç bilgi verilmesi sebebiyle kurulmamış saydığı bayiler bakımından düzeltilebilir fiil kapsamında lehe olan Kanun hükümlerinin kendilerine uygulanması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'NIN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kısmen reddi ve kısmen kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının kısmen onanması, kısmen bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davacının Anayasa'ya aykırılık itirazı ciddi bulunmayarak esasın incelenmesine geçildi.

ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Dağıtıcı lisansına sahip davacı şirketin, sözleşmeli bayisi olan 19 adet akaryakıt istasyonunda, stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda, günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle, 28/09/2017 tarihli Başkanlık oluru ile doğrudan soruşturmaya başlatılmış, akabinde … tarih ve …sayılı soruşturma raporu düzenlenerek davacı şirketten yazılı savunma istenmiştir.
Akabinde, davacının savunmasında belirttiği hususlar haklı görülmemiş, dava konusu Kurul kararıyla her bir bayi için 739.666,00-TL olmak üzere 19 bayi için toplam 14.053.654,00-TL idari para cezası verilmiştir.
Bunun üzerine, bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun ''Amaç ve kapsam'' başlıklı 1. maddesinde, ''Bu Kanunun amacı; yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin olunan petrolün doğrudan veya işlenerek güvenli ve ekonomik olarak rekabet ortamı içerisinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetlerinin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerinin düzenlenmesini sağlamaktır.''; ''Lisans sahiplerinin temel hak ve yükümlülükleri'' başlıklı 4. maddesinde, ''Lisans, sahibine lisansta yer alan faaliyetin yapılması ile bu konularda taahhütlere girişilmesi haklarını verir. Lisans ile tanınan haklar; bu Kanunun, ilgili diğer mevzuatın ve lisansta yer alan kayıtlı hususların yerine getirilmesi koşuluyla kullanılır. Piyasa faaliyetinde bulunanlar, kötüniyet veya tehlikeli eylem sonucunu doğuracak her türlü işlemden özenle kaçınmak, bunların oluşumunun engellenmesi için her türlü tedbiri almak ile istenmeyen durumları en kısa sürede gidermek zorundadır.''; fiil tarihinde yürürlükte bulunan hâliyle 7. maddesinde, ''...Dağıtıcı lisansı sahipleri, Kurum tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmak ve uygulamakla yükümlüdür."; yine fiil tarihinde yürürlükte bulunan hâliyle 19. maddesinde ise, ''... Bu Kanuna göre; a) Aşağıdaki hâllerde, sorumlulara altıyüzbin Türk Lirası idarî para cezası verilir:...4) 5, 6, 7, 8, 16, 17 ve 18 inci maddelerin ihlali.'' kuralına yer verilmiştir.
Petrol Piyasası Kanununun 19. Maddesi Uyarınca 2011 Yılında Uygulanacak Para Cezaları Hakkında Tebliğ gereğince 5015 sayılı Kanun'un 19. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendi uyarınca verilecek idarî para cezaları yeniden değerleme oranında artırılarak 739.666,00-TL olarak belirlenmiştir.
06/07/2007 tarih ve 26574 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 27/06/2007 tarih ve 1240 sayılı Petrol Piyasasında Dağıtıcı Lisansı Sahiplerinin Bayi Denetim Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Kararın 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, "Dağıtıcı lisansı sahibi:... Akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda, günlük olarak izlenebilmesine yönelik bir istasyon otomasyon sistemi kurar. Merkez bağlantısı olan istasyon otomasyon sistemi ile bayilerindeki akaryakıt alım satım hareketlerini izler ve raporlar. Kayıt dışı ikmal ve satış tespit edilmesi hâlinde Kurumu derhal bilgilendirir.''; 5. maddesinde, "Bu Kararın 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (ı) bendi 30/06/2011, (c) bendi 01/10/2011, diğer hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe girer." kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dairemizin 23/11/2021 ve 17/02/2022 tarihli ara kararları ile; uyuşmazlığın çözümlenebilmesi için davalı idareden ve Gelir İdaresi Başkanlığından, dağıtıcı lisansı sahibi davacı şirketin, bayilerindeki stok hareketleri ve akaryakıt alım satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemlerini kurma yükümlülüğünün son günü olan 30/06/2011 tarihinden, sonra faaliyetlerinin bulunup bulunmadığının ve sisteme ilk veri akışının hangi tarihte olduğunun sorulmasına; davacıdan ise, tadilat nedeniyle otomasyon sistemi kurulmadığı belirtilen bayilere yönelik olarak söz konusu tadilatın tevsikine dair ilgili bayilerce yetkili resmi merciilerden alınmış olan ve 30/06/2011 tarihini kapsayan izin, ruhsat vb. bilgi ve belgelerin Dairemize gönderilmesinin istenilmesine; İnebolu Belediye Başkanlığı'ndan, davacının bayisi Acar Yücetürk'e ait akaryakıt istasyonuna ilişkin 30/06/2011 tarihini kapsayacak şekilde Belediyece mühürleme işlemi tesis edilip edilmediğinin sorulmasına; Tepecik Belediye Başkanlığı'ndan, davacının bayisi …şirketinin Belediye'ye ait olduğu belirtilen yerde 30/06/2011 tarihi itibarıyla kiracı sıfatının devam edip etmediğinin sorulmasına, bu hususa dair tüm bilgi ve belgelerin gönderilmesinin istenilmesine karar verilmiştir.
Dairemizce yapılan ara kararlarına verilen cevapların değerlendirilmesi neticesinde, temyizen incelenen kararın;
1- Davacıya, sözleşmeli bayisi olarak faaliyet gösteren … Petrol Nakliye Lastik Makına Sanayi Ticaret Ltd. Şti., …, … Aky. M. Yağ. Dağ. ve Paz. Lok. İşl. Mar. İşl. San. ve Tic. Ltd. Şti. (iki ayrı bayi), …, … Pet. Gıda İnş. Tur. ve Or. Örn. İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Sti., … Pet. Nak. İnş. Gıda Paz. San. ve Tic. Ltd. Şti., …- Akaryakıt ve Gaz İstasyonu, … Pet. Tarı. Çır. Teks. Tur. İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti., … Pet. Ür. Ulus. Nak. İnş. Tur. Gıda. Oto. Tar. Ürün. Rek. İth. ve İhr. Taah. Tic. Ltd. Şti., … Akaryakıt Satış İstasyonu A.Ş., … Gıda İnş. Nak. Hurd. Pet. Ürn. Paz. San. ve Tic. Ltd. Şti., … Petrol Ulus. Taş. Tur. San Ve Tic. Ltd.Şti., … Pet. Tar. İnş. Taah. Gıda İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti., … Pet. Ür. ve Nak. Hiz. Paz. San. ve Tic. Ltd. Şti., …, …Koll. Şti. - … ve Ortakları unvanlı şirketlere ait akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle her bir bayi için ayrı ayrı 739.666,00-TL olmak üzere toplam 12.574.322,00-TL idarî para cezası verilmesine ilişkin kısım bakımından davanın reddi yolundaki Mahkeme kararına yönelik istinaf başvurusunun reddine ilişkin kısmı usule ve hukuka uygun olup, davacı tarafından bu kısım yönünden ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
2- Davacıya, sözleşmeli bayileri … Pet. Tic. ve San. Kollektif Şirk. - …-…- … -… (…) ile …İnş. Tur. Nak. Hay. San. ve Tic. Ltd. Şti. (…)'ne ait akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle her bir bayi için ayrı ayrı 739.666,00-TL idarî para cezası verilmesine ilişkin Kurul kararına yönelik kısmına gelince;
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerine göre, lisans sahiplerinin, lisans sahibi olmasından dolayı her türlü yükümlülüğe uymak zorunda oldukları, Kurum tarafından belirlenen esaslara uygun olarak bayilerinde kaçak akaryakıt satışının yapılmasını önleyen teknolojik yöntemleri de içeren bir denetim sistemi kurmanın ve uygulamanın da dağıtıcı lisansı sahiplerinin uymak zorunda olduğu yükümlülüklerden biri olduğu, dağıtıcı lisansı sahiplerinin bu yükümlülüğü yerine getirmeleri için belirlenen sürenin son gününün ise 30/06/2011 olduğunun Kurul kararı ile belirlendiği anlaşılmaktadır.
Dairemizin 23/11/2021 tarihli ara kararına Tepecik Belediye Başkanlığı'nca verilen … tarih ve … sayılı cevabî yazıda, akaryakıt istasyonu kiracısı olan …'nın sözleşmesinin feshedildiği ve tasfiyenin tamamlandığı 30/06/2011 tarihi itibarıyla kiracı sıfatının bulunmadığı, İnebolu Belediye Başkanlığı'nca verilen … tarih ve … sayılı cevabî yazıda ise, davacının bayisi …'e ait akaryakıt istasyonunun 21/04/2011 tarihi itibarıyla mühürlenerek faaliyetten men edildiği, akabinde 19/08/2011 tarihinde mühür açma tutanağı düzenlenerek istasyonun başka bir şirket tarafından işletilmeye başlandığı belirtilmiştir.
Dağıtım şirketlerinin bayilerinde otomasyon sistemi kurmaları gereken son tarih olan 30/06/2011 tarihi itibarıyla bir bayiye ait istasyonun mühürlenip faaliyetten men edildiği, diğerinin ise önceden kiracısı olduğu istasyonla ilişiğinin kalmadığı dikkate alındığında, davacının, adı geçen bayilere ait akaryakıt istasyonunda otomasyon sistemi kurmasının beklenemeyeceği açıktır.
Bu itibarla, davacı şirketin sözleşmeli bayisi olarak faaliyet gösteren …ile …'e ait akaryakıt istasyonlarında stok hareketleri ve akaryakıt alım-satım işlemlerinin elektronik ortamda günlük olarak izlenebilmesine yönelik otomasyon sistemini kurmadığından bahisle, 1.479.332,00-TL idarî para cezası verilmesine ilişkin kısmı yönünden dava konusu işlemde hukuka uygunluk, davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında ise bu kısım yönünden hukukî isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kısmen reddine,
2. … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı temyize konu kararının, davacıya, 17 bayisi için toplam 12.574.322,00-TL idarî para cezası verilmesine ilişkin kısmı yönünden davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddine dair kısmının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca ONANMASINA;
3. Davacının temyiz isteminin kısmen kabulüne;
4. Temyize konu kararın, davacıya …ile … unvanlı iki bayisi için toplam 1.479.332,00-TL idari para cezası verilmesine ilişkin kısmı yönünden davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddine dair kısmının 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA;
5. Bozulan kısım hakkında yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi'ne gönderilmesine, 13/09/2022 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.