Danıştay 6. Daire 2022/4311 Esas 2022/7675 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2022/4311
Karar No : 2022/7675

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Valiliği
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) … Limited Şirketi
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Kocaeli İli, İzmit İlçesi, … Mahallesi, … Karayolu No:… (… Parsel) adresinde yapılması planlanan "Biyosidal İlaç Üretimi" faaliyeti ile ilgili olarak proje tanıtım dosyası sunulması üzerine, projenin uygun bulunmayarak Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) sürecinin, ÇED Yönetmeliği'nin 6. maddesinin 4. fıkrası uyarınca sonlandırılmasına ilişkin Kocaeli Valiliği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Temyize konu kararda; işleme konu "Biyosidal İlaç Üretimi" faaliyetinin 25/11/2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği'nin Ek-II listesinin 4. maddesinde yer alan "Tarım ilaçları ve farmasotik ürünlerin (Aşı ve serum üretimi hariç), boya ve cilaların (Reçine ünitesini ihtiva eden), peroksitlerin ve bitki gelişim düzenleyicilerin üretildiği, elastomer esaslı ürünlerin (Vulkanizasyon işlemini içeren) işleme tabi tutulduğu tesisler" kapsamında kaldığı ve Yönetmelik hükümleri uyarınca; seçme eleme kriterlerine tabi projeler için belirlenen usule göre hazırlanan ve idareye sunulan proje tanıtım dosyasının, davalı tarafından 5 iş günü içinde incelenmesinin, eksik varsa tamamlanmasının istenilmesinin, eksikliklerin tamamlanması veya eksiklik tespit edilmemesi durumunda 15 iş günü içinde inceleme ve değerlendirmelerin sonuçlandırılmasının ve 5 iş günü içinde proje hakkında "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" kararı verilmesinin gerektiği, uyuşmazlığa konu olayda ise, bu sürecin işletilmediği, bu nedenle, kurulması planlanan tesisin yerleşim yerlerine yakın olduğu, Gölcük-Bursa yolu kavşağında bulunduğu, bölgede koku şikayetleri ve çevresel sorunların artmasına neden olabileceği gerekçesiyle reddedilmesine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Davalı tarafından; idarelerine sunulan proje tanıtım dosyasına göre, işleme konu faaliyetin 10/09/2014 tarih ve 29115 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği'nin Ek-2 listesinde sayılan çevreye kirletici etkisi olan faaliyetlerden olduğu, Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığının 10/08/2021 tarihli görüş yazısında; faaliyetin yürütüleceği parselin 1/50.000 ölçekli Kocaeli Çevre Düzeni Planında "Merkezi İş Alanı"nda, 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planında "Ticaret Alanı"nda kaldığının, plan hükümlerinin 6.2.2.2 maddesinde; bu alanların öncelikle konut, sanayi ve diğer kentsel donatılara hizmet veren alanlar olduğunun, bu alanlarda her türlü ticari yapıların, özel ya da resmi sağlık, eğitim, spor, sosyal ve kültürel tesisler, ibadet verleri, idari ve sosyal tesisler, üst katlarda konut alanlarının yer alabileceğinin, ancak, çevre sağlığı açısından tehlike ya da olumsuzluk arzeden, görüntü, gürültü ve hava, kirliliği oluşturan imalatların yer alamayacağının düzenlendiği, söz konusu projenin yerleşim yerlerine yakın olduğu, … yolu kavşağında bulunduğu, bölgede kokuya yol açacağı, insan ve çevre sağlığı açısından sorunların artmasına neden olacağı değerlendirilerek projenin uygun bulunmadığı, bu nedenlerle, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı belirtilerek, işlemin iptali yolundaki temyize konu kararın bozulması gerektiği ileri sürülmüştür.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Davacı tarafından; projenin uygulanacağı alanın plandaki fonksiyonunun "Biyosidal İlaç Üretimi" faaliyetinin yapılmasına engel teşkil etmediği, nitekim, tesisin bulunacağı parselin Nazım İmar Planında "2. Derece Ticaret Alanında" kaldığı ve plan notlarında bu alanlarda sanayi tesisi yapılabileceğinin vurgulandığı belirtilerek, istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'NUN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY : Kocaeli İli, İzmit İlçesi, … Mahallesi, … Karayolu No:… (… Parsel) adresinde yapılması planlanan "Biyosidal İlaç Üretimi" faaliyeti ile ilgili olarak, davalı idareye proje tanıtım dosyası sunulmuş, davalı idare tarafından yapılan inceleme sonucunda, kurulması planlanan tesisin yerleşim yerlerine yakın olduğu, Gölcük-Bursa yolu kavşağında bulunduğu, bölgede koku şikayetleri ve çevresel sorunların artmasına neden olacağı değerlendirilerek, … tarih ve … sayılı işlem ile proje uygun bulunmamış ve ÇED Yönetmeliği'nin 6. maddesinin 4. fıkrası uyarınca ÇED süreci sonlandırılmıştır.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.


İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Çevre Kanununun 2. maddesinde; "Çevresel Etki Değerlendirmesi: Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları... ifade eder.'' hükmüne, 10. maddesinde; "Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. Çevresel Etki Değerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tâbi plân ve programlar ve konuya ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir" hükmüne yer verilmiştir.
25/11/2014 tarihli, 29186 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 6. maddesinde; "(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek veya tüzel kişiler; Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi projeleri için; ÇED Başvuru Dosyasını, ÇED Raporunu, Seçme Eleme Kriterleri uygulanacak projeler için ise Proje Tanıtım Dosyasını, Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara hazırlatmak, ilgili makama sunulmasını sağlamak ve proje kapsamında verdikleri taahhütlere uymakla yükümlüdürler. (2) Kamu kurum/kuruluşları, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilmesi sürecinde proje sahiplerinin veya Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşların isteyeceği konuya ilişkin her türlü bilgi, doküman ve görüşü vermekle yükümlüdürler. (3) (Değişik:RG-26/5/2017-30077) Bu Yönetmeliğe tabi projeler için "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. Ancak bu durum söz konusu teşvik, onay, izin ve ruhsat süreçlerine başvurulmasına engel teşkil etmez. (4) Bu Yönetmelik hükümlerine göre karar tesis edilmeden önce, projenin gerçekleştirilmesinin mevzuat bakımından uygun olmadığının tespiti halinde, aşamasına bakılmaksızın süreç sonlandırılır." hükmüne, 17. maddesinde ise; "(1) (Değişik:RG-26/5/2017-30077) Bakanlık, Proje Tanıtım Dosyalarını Ek-4’te yer alan kriterler çerçevesinde inceler ve değerlendirir. Bakanlık, bu aşamada gerekli görülmesi halinde Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlardan proje ile ilgili geniş kapsamlı bilgi vermesini, araç gereç sağlamasını, yeterliği kabul edilebilir kuruluşlarca analiz, deney ve ölçümler yapmasını veya yaptırmasını isteyebilir. Bakanlık inceleme değerlendirme sürecinde gerekli görülmesi halinde yetkili kurum/kuruluşlardan görüş isteyebilir. Otuz (30) takvim günü içerisinde görüş bildirmeyen kurum/kuruluşun görüşü olumlu kabul edilir. (2) Bakanlık on beş (15) iş günü içinde inceleme ve değerlendirmelerini tamamlar. Proje hakkında "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" kararını beş (5) iş günü içinde verir, kararı Valiliğe, proje sahibine ve Bakanlıkça yeterlik verilmiş kurum/kuruluşlara bildirir. Valilik, bu kararı askıda ilan ve internet aracılığıyla halka duyurur. (3) “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilen proje için beş (5) yıl içinde mücbir sebep bulunmaksızın yatırıma başlanmaması durumunda “ÇED Gerekli Değildir” kararı geçersiz sayılır. (4) "ÇED Gereklidir" kararı verilen projeler için bir (1) yıl içerisinde Bakanlığa başvuru yapılmaması durumunda karar geçersiz sayılır." düzenlemesine yer verilmiştir.
Aynı Yönetmeliğin Ek-4 bölümünde; "1.Projenin Özellikleri: a) Projenin ve yerin alternatifleri (proje teknolojisinin ve proje alanının seçilme nedenleri), b) Projenin iş akım şeması, kapasitesi, kapladığı alan, teknolojisi, çalışacak personel sayısı, c) Doğal kaynakların kullanımı (arazi kullanımı, su kullanımı, kullanılan enerji türü vb.), ç) Atık miktarı(katı, sıvı, gaz ve benzeri) ve atıkların kimyasal, fiziksel ve biyolojik özellikleri, d) Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riski. 2.Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Çevresel Özellikleri: a) Mevcut arazi kullanımı ve kalitesi (tarım alanı, orman alanı, planlı alan, su yüzeyi ve benzeri), b) Ek-5’deki Duyarlı Yöreler Listesi dikkate alınarak korunması gereken alanlar. 3. Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler" düzenlemesi yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen hükümler uyarınca; çevresel etki değerlendirmesi ile, gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlendiği, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin irdelendiği, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin değerlendirildiği, ayrıca projelerin uygulanmasının izlendiği ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaların belirlendiği bir süreç öngörülmüş olup, Yönetmelik kapsamında yer alan bir faaliyet nedeniyle hazırlanacak ÇED raporunda özel format uyarınca, projenin gerçekleştirileceği yer ile alternatif alanlar belirlenerek projenin hizmet amacı, önem ve gerekliliği kapsamında yerin ve etki alanının çevresel özellikleri, çevresel etkiler ve alınacak önlemlerin tartışılması, faaliyet yerinin belirlenmesinde ise, faaliyetin büyüklüğü, amacı, ulaşım, iklim, toprağın ve çevrenin özellikleri, olası etkiler ve etkilerin azami giderilme olanakları gibi unsurların etkili olması, bu bağlamda, sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilir çevre dengesinin sağlanması yolunda belirtilen nitelikteki bir faaliyete en uygun yerin seçilmesi esastır.
Bu amaçla proje tanıtım dosyası, yukarıda belirtilen Yönetmeliğin Ek-4. maddesindeki unsurlar yönünden değerlendirilirken, mevzuat bakımından projenin yapılması uygun bulunmadığı takdirde, "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" verilmesi zorunluluğu bulunmayıp, idarenin aşamasına bakılmaksızın ÇED sürecini sonlandırma yetkisi bulunmaktadır. Bununla birlikte; ÇED sürecinin sonlandırılmasına ilişkin işlemlerin iptali istemiyle açılan davalarda, projenin yapılmasının mevzuat bakımından uygun bulunmama durumunun somut ve açık bir şekilde açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden; yapılması planlanan projenin yerleşim yerlerine yakın olduğu, Gölcük-Bursa yolu kavşağında bulunduğu, bölgede kokuya yol açacağı, insan ve çevre sağlığı açısından sorunların artmasına neden olacağı değerlendirilerek, dava konusu işlem ile projenin uygun bulunmayarak ÇED sürecinin, ÇED Yönetmeliği'nin 6. maddesinin 4. fıkrası uyarınca sonlandırıldığı, İdare Mahkemesince, işleme konu "Biyosidal İlaç Üretimi" faaliyetinin 25/11/2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği'nin Ek-II listesinin 4. maddesinde yer verilen tesisler kapsamında kaldığı ve Yönetmelik hükümleri uyarınca; seçme eleme kriterlerine tabi projeler için belirlenen sürecin işletilerek proje hakkında "ÇED Gereklidir" veya "ÇED Gerekli Değildir" kararı verilmesinin gerektiği, uyuşmazlığa konu olayda ise, bu sürecin işletilmediği gerekçesiyle, dava konusu işlemin iptaline karar verildiği anlaşılmış, ancak; uyuşmazlığa konu projenin çevresel etkileri bakımından ilgili mevzuat kapsamında davaya konu alanda yapılmasının uygun olup olmadığının somut ve açık bir biçimde açıklığa kavuşturulmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu durumda; uyuşmazlığın çözümü özel ve teknik bilgi gerektirdiğinden, yürütülmesi istenilen faaliyetin çevreye muhtemel etkilerinin, proje tanıtım dosyasının yeterliliği ve dosyada yer alan belirlemelerin çevreye etkisinin ve alınacak önlemlerin yeterli olup olmadığının tespiti amacıyla aralarında başta çevre mühendisi olmak üzere, tarafların iddiaları, projenin niteliği ve uygulanacağı yerin özellikleri ile proje tanıtım dosyasını hazırlayan uzmanlar dikkate alınarak, gerekirse başka dallarda da uzmanlar seçilerek oluşturulacak bir bilirkişi heyetiyle, mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılması ve projenin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi suretiyle, düzenlenecek rapor dikkate alınarak, işin esası hakkında bir karar verilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla; dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,
2.Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin temyize konu ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
6. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(i) maddesi uyarınca, karar düzeltme yolunun kapalı olduğunun duyurulmasına, 14/09/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.