I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; otizmli başvurucunun yerleştirildiği bakımevinde darbedildiği şikâyeti hakkında soruşturma izni verilmemesi nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 1/3/2019 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden tespit edilen şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

7. Başvurucu 1997 doğumlu olup yaşandığı iddia edilen olay tarihinde yirmi yaşındadır.

8. Başvurucu hakkında Elâzığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi tarafından düzenlenen 22/4/2009 tarihli raporda başvurucuya ağır düzeyde mental retardasyon ve otistik tanısı konulmuş ve özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybının %90,18 olduğu tespit edilmiştir. Başvurucu, babasının velayeti altındadır.

9. Başvurucu, babası tarafından 27/12/2017 tarihinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı olan Saray Engelsiz Yaşam Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğüne (Rehabilitasyon Merkezi) teslim edilmiştir.

10. Başvurucunun babası 12/6/2018 tarihinde Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına (Başsavcılık) şikâyette bulunmuş ve oğlunun yerleştirildiği Rehabilitasyon Merkezinde darbedildiğini, vücudunda morluklar olduğunu, sürekli titrediğini ve ağzından salyalar aktığını, görevliler tarafından ilaç verilerek sürekli uyutulduğunu ileri sürmüştür.

A. Adli Tıp Kurumunun Ön Raporu

11. Başsavcılık tarafından başvurucu hakkında Adli Tıp Kurumundan (ATK) rapor talep edilmiştir. ATK"nın 12/6/2018 tarihli raporunun ilgili kısmı şöyledir:

".... Burak BITIRAK "nın yapılan muayenesinde;

Burun sırtında 4x2 cm ebadında alan içerisinde kanamalı sıyrık olduğu, burunda sola deviasyon olduğu, kolda 4x5 cm ebadında, göğüs sol yanda 10x5 cm ebadında alanda, sağ kol dış yanda 11x10 cm ebadında alanda, sol ön kol alt 1/3 iç yanda 5x6 cm ebadında alanda kenarları solmaya başlamış sarı yeşil renkli ekimozlar olduğu, lumbar bölge sağda 4 cm, 1,5 cm, 7 cm, 5 cm, 1 cm uzunluğunda üzeri kurutlanmış çizgisel seyirli sıyrıklar olduğu, sağ diz dış yanda 3 cm çapında şişlik ve ekimoz olduğu, sağ göz altında 2 adet 0,5 cm çapında ve 0,4 cm çaplarında üzeri kurutlu sıyrıklar olduğu tespit edildi.

Kesin raporu Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesine sevki ile alınacak KBBkonsültasyon raporunun gönderilmesinden sonra verileceğini bildirir ön rapordur."

B. Soruşturma İzni İşlemleri

12. Savcılık tarafından 20/6/2018 tarihinde Rehabilitasyon Merkezi görevlileri hakkında soruşturma izni verilmesi talep edilmiştir.

13. Pursaklar Kaymakamlığı tarafından Rehabilitasyon Merkezinde görevli olan müdür, müdür yardımcısı, çocuk gelişimcisi ile yedi bakım görevlisi hakkında ön inceleme yapılmış ve bu kişilerin beyanları alınmıştır.

14. Müdür B.D. beyanında özetle Rehabilitasyon Merkezine yerleştirilen her engellinin durumunun değerlendirildiğini ve uygun üniteye yerleştirildiğini, sonrasında teşhisine uygun hastane veya kliniğe yönlendirildiğini, hastanede doktorların düzenlediği programa göre tedavi uygulamasının revir tarafından yapıldığını, engellinin vücudundaki ve yüzündeki ekimozlarla ilgili yaşadığı her olayın ünite defterine kaydedildiğini ve tutanakla idareye bildirildiğini, ayrıca veliye de bilgi verildiğini, çalışanlar tarafından engellilere şiddet uygulanmasının söz konusu olmadığını söylemiştir.

15. Rehabilitasyon Merkezinin Müdür Yardımcısı M.Ç. alınan beyanında özetle başvurucunun öz bakımını yapamayan ağır zihinsel engellilerin bulunduğu üniteye yerleştirildiğini, babasının çocuğunun bu gruba uygun olmadığını savunarak başka bir üniteye verilmesini istediğini, görüşmelerden sonuç alamaması üzerine çocuğuna yanlış ilaç verildiği iddiasıyla kuruluşu suçladığını, iddiaların gerçek dışı olduğunu söylemiştir.

16. Çocuk gelişimcisi H.G. alınan beyanında özetle başvurucunun aileden geldiği için sürekli yatakta yatmak istediğini, yataktan kaldırılmak istenince tepki verdiğini, gruba uyum sağlaması için teşvik edilse de ağır zihinsel engelli olduğu için engellilerle etkileşiminin olmadığını, ailedeki alışkanlıklarını devam ettirmek ve babasıyla birlikte olmak isteyen başvurucunun kuruluşun yemeklerini beğenmediğini, yemeklerini yemesi için teşvik edildiğinde kendisini kusturarak tepki verdiğini, olumsuz davranışları nedeniyle uyarıldığında algılamasına rağmen itaat etmediğini ve garip sesler çıkararak ağladığını söylemiştir. H.G. ayrıca başvurucunun zaman zaman kendisine ve arkadaşlarına zarar verdiğini, olağan dışı fiziksel ve davranış değişikliklerinin revire intikal ettirildiğini, davranışlarının, ilaçlarının ve kontrollerinin hastane ile revir tarafından yapıldığını, başvurucunun gruba uygun olmadığının sözel olarak kuruluşun değerlendirme kuruluna bildirilmesine rağmen başka uygun ünite olmadığının söylendiğini, ayrıca babasının çocuğunun başka bir gruba verilmesini talep ettiğini beyan etmiştir.

17. Bakım görevlisi S.A. alınan beyanında özetle başvurucunun bakımını yaptığı ağır zihinsel engelli yedi çocuktan biri olduğunu, bakımını hiç aksatmadığını, başvurucunun zaman zaman epilepsi krizleri geçirdiğini ve kendisine zarar verdiğini, bu durumun nöbet defterine işlendiğini, başvurucunun üniteye teslim edildiğinde burnunda eğrilik olduğunu, çocukların ilaçlarının sağlık görevlileri tarafından verildiğini, bakım personeli olarak sağlık personeline refakat ettiklerini, başvurucunun hem kendisine hem de diğer çocuklara zarar verdiğini ifade etmiştir. Beyanı alınan diğer bakım görevlileri de S.A. ile benzer şeyleri söylemiştir.

18. Pursaklar Kaymakamlığı tarafından 17/8/2018 tarihli kararla Rehabilitasyon Merkezinin Müdürü B.D., Müdür Yardımcısı M.Ç. ve çocuk gelişimcisi H.G. hakkında dosya içindeki bilgi, belge ve alınan ifadelerin bir bütün olarak değerlendirilmesi sonucunda iddia edilen eylem ile ilgili bilgi ve belge tespit edilemediği gerekçesiyle soruşturma izni verilmemesine, bakım görevlilerinin ise işçi statüsünde olduğu gerekçesiyle 2/12/1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun kapsamında değerlendirilemeyeceğine karar verilmiştir.

19. Anılan karara başvurucu itiraz etmiş, Ankara Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesinin 15/11/2018 tarihli kararıyla itirazın reddine karar verilmiştir. Bu karar başvurucuya 6/2/2019 tarihinde tebliğ edilmiştir. Başsavcılığın evrakın işlemden kaldırılmasına dair kararı ise 3/1/2019 tarihinde başvurucuya tebliğ edilmiştir.

20. Başvurucu 1/3/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

21. Anayasa Mahkemesinin 6/10/2021 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

22. Başvurucunun babası; oğlunun otizmli ve yardıma muhtaç olduğunu, bakımı için Rehabilitasyon Merkezine teslim edildiğini, ziyareti sırasında vücudunda morluklar tespit ettiğini, kullanmaması gereken ilaçların verildiğini, sürekli dövüldüğünü, şüpheliler hakkında soruşturma izni verilmediğini, vücut dokunulmazlığının ihlal edildiğini, sorumluların yargılanmasının engellendiğini ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

B. Değerlendirme

23. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurunun kötü muamele yasağı kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

24. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun"un "Bireysel başvuru usulü" kenar başlıklı 47. maddesinin (5) numaralı fıkrası şöyledir:

"Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir. Haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde başvuramayan/ar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren onbeş gün içinde ve mazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilirler ... "

25. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü"nün "Başvuru süresi ve mazeret" kenar başlıklı 64. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

"Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir."

26. Kamu görevlilerince gerçekleştirildiği iddia edilen kötü muamele şikâyetlerinde etkili yargı yolu ceza soruşturması yoludur (Zeki Güngör, B. No: 2013/8491, 31/3/2016).

27. Somut olayda nihai karar olan Başsavcılığın evrakın işlemden kaldırılmasına dair kararının 3/1/2019 tarihinde başvurucuya tebliğ edildiği, başvurucunun otuz günlük başvuru süresi geçtikten sonra 1/3/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunduğu anlaşıldığından başvurunun süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun süre aşımı nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 6/10/2021 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.