I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, kanser hastasına reçete edilen ilacın ithali için gerekli ödemenin Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanması amacıyla yargı merciine yapılan tedbir talebinin reddedilmesi nedeniyle yaşam hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 25/11/2020 tarihinde yapılmıştır.

3. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

4. Başvurucuların murisi A.D., tedavisi süresince ilaç bedelinin ilacın ithalinde yetkili kuruluşa Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından ödenmesi yönünde tedbir kararı verilmesini talep etmiştir. Başvurucuların murisinin tedbir talebinin 8/12/2020 tarihinde reddine karar verilmiştir.

5. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüşünü bildirmiştir.

6. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı beyanda bulunmuştur.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden ulaşılan bilgi ve belgelere göre ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. 1970 doğumlu başvurucuların murisi A.D.ye akciğer kanseri teşhisi konulmuştur. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından 21/8/2020 tarihinde A.D.nin tedavisinde nivolumab etken maddeli ilaç veya ilaçların kullanımına onay verilmiş ve ilacın 6 aylık süreyle kullanımı uygun bulunmuştur.

9. A.D.nin Opdivo-240 isimli ilacın finansmanının sağlanması ve ilacın yurt dışından ithali için gerekli ödemenin Türk Eczacılar Birliği Yurt Dışından İlaç Temin Birimine yapılması yönündeki başvurusunun SGK tarafından reddedilmesi üzerine A.D. SGK aleyhine Ankara 5. İş Mahkemesinde (İş Mahkemesi) tedbir kararı verilmesi talepli dava açmıştır.

10. İş Mahkemesi 21/9/2020 tarihinde dava konusu uyuşmazlığı çözecek şekilde ihtiyati tedbir kararı verilemeyeceği gerekçesiyle A.D.nin ihtiyati tedbir talebinin reddine karar vermiştir. Başvurucuların murisi ihtiyati tedbir talebinin reddine ilişkin karara karşı istinaf kanun yoluna başvurmuştur. A.D.nin karara karşı yaptığı istinaf talebi Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi (11. Hukuk Dairesi) tarafından 22/10/2020 tarihinde "... bu aşamada, ilacın kullanılmaması halinde bu durumun davacının sağlığında ciddi, hızlı ve geri dönüşü olmayan bir bozulmaya ya da ölüme ya da yaşam beklentisinde ciddi azalmaya veya yoğun acıya sebep olacağı konusunda kanaat edinmeye elverişli ve tedbir kararı için dayanak alınacak yeterlikte bir belge dosyada bulunmadığı ve yaklaşık ispat koşulu yerine getirilmediği gibi talebin sonucu itibarıyla ihtiyati tedbirin mahiyetini aşacak ve davayı esastan çözecek nitelikte bulunduğu..." gerekçesiyle reddedilmiştir.

11. Başvurucuların murisi anlatılan olaylar nedeniyle 25/11/2020 tarihinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunarak tedavisi süresince ilaç bedelinin ilacın ithalinde yetkili kuruluşa SGK tarafından ödenmesi yönünde tedbir kararı verilmesini talep etmiştir. SGK"dan talep edilen bilgi üzerine iletilen yazıda, hastalığın belli evrelerinin gerçekleşmesi hâlinde tedbir konusu ilacın bedelinin ödendiği ve akciğer kanseri tanısında farklı etken maddeli ilaçların, bedeli ödenecek ilaçlar listesinde mevcut olduğu bildirilmiştir. Anayasa Mahkemesi 8/12/2020 tarihinde tedbir talebinin reddine karar vermiştir.

12. Başvuruculardan Deniz Demrici"nin eşi; Batuhan, Ecrin ve Mehmet Hilmi Demirci"nin ise babası olan A.D. 11/12/2020 tarihinde hayatını kaybetmiştir. Başvurucular 12/3/2021 tarihli dilekçeyle murislerinin hayatını kaybettiğini bildirerek bireysel başvuruya devam etme yönündeki isteklerini Anayasa Mahkemesine iletmiştir.

13. UYAP üzerinden yapılan incelemede, İş Mahkemesi tarafından 7/9/2021 tarihli karar ile davanın kabulüne karar verildiği anlaşılmıştır. Gerekçenin ilgili kısmı şöyledir:

"...kanser tedavisi gören davacının işin uzmanı tarafından tavsiye ve reçete edilen ilacın kullanmasının tedavisi için gerekli olduğu, davalı kurumun ilaç bedelinin karşılanması talebinin reddine ilişkin işleminin hukuka aykırı olduğu, dosyaya sunulan faturalar birlikte değerlendirildiğinde toplam fatura bedelinin asıl ve birleşen dosya kapsamandan 93.630,24 TL olduğu kanaatine varılmış, asıl ve birleşen davanın kabulüne karar vermek gerekmiş... açılan davaların kabulü ile davalı kurumun 17/09/2020 tarihli... işlemlerinin iptaline,... toplam 93.630,24 TL ilaç bedelinin davalıdan alınarak davacılara verilmesine,..."

14. Söz konusu karara karşı SGK vekili tarafından 18/10/2021 tarihinde istinaf başvurusunda bulunulmuştur. İstinaf incelemesi 11. Hukuk Dairesi nezdinde derdesttir.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

15. Anayasa Mahkemesinin 22/2/2022 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları ve Bakanlık Görüşü

16. Başvurucular; A.D.nin hastalığının tedavisi için gerekli olan ilacın maliyetinin yüksek olması nedeniyle kendi imkânlarıyla ilaç bedelini ödemeye devam etmesinin mümkün olmadığını, A.D. açısından hayati önemi olan tedavisinin gerçekleşememesine bağlı olarak yaşamının tehlikeye gireceğini belirtmiş, yaşam hakkının yaşamı koruma yükümlülüğü ile sağlık hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Başvurucular ayrıca 11. Hukuk Dairesi kararının yeterli gerekçe içermediğini belirterek gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

17. Bakanlık görüşünde; A.D.nin ilaç bedelinin SGK tarafından karşılanmasına dair tedbir talebinin İş Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesince nivolumab etken maddeli ilacın kanser hastalığının belli evrelerinde SGK tarafından temin edildiği, Optivo-240 isimli ilacın kullanılmaması hâlinde şahsın sağlığında ciddi, hızlı ve geri dönüşü olmayan bir bozulmaya, ölüme ya da yaşam beklentisinde azalmaya sebep olacağı yönünde kanaat belirten doktor raporunu bireysel başvuru dosyasına sunmadığı gerekçeleriyle A.D.nin tedbir taleplerinin reddine karar verildiği hususunun, ayrıca talebe dair yargılamanın İş Mahkemesinde derdest olduğu hususunun başvurunun kabul edilebilirliği yönünden yapılacak incelemede dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir. Bakanlık görüşünde ayrıca ilacın ruhsat sahibi olan firmanın bazı kanser türlerinde geri ödeme listelerine dâhil olma başvurusunun bulunduğu ve ilgili komisyonlarca bu konuda değerlendirme yapıldığı, A.D.nin gerektiği gibi muayene ve tedavi alamadığı yönünde bir şikâyetinin olmadığı belirtilmiştir.

18. Başvurucular Bakanlık görüşüne karşı beyanlarında, başvuru formundaki iddialarını yinelemiş ve tedbir kararının reddine dair sürecin itiraz ile kesin olarak sonuçlanması nedeniyle başvuru yollarının tüketilmiş olduğunu belirtmiştir.

B. Değerlendirme

19. Anayasa Mahkemesine göre adil yargılanma hakkı ilke olarak bir uyuşmazlığın esasının karara bağlandığı yargılamalarda geçerlidir. Ara kararların, yargılamanın bütününü adil olmaktan çıkarması hâlinde adil yargılanma hakkı kapsamında incelenmesi gerekmektedir. Nitekim Anayasa Mahkemesi Hakan Yıldız ([GK], B. No: 2014/8804, 1/12/2016, § 36.) kararında, yürütmenin durdurulması müessesesi anayasal bir değer ve öneme sahip olmakla birlikte uyuşmazlığın esasının karara bağlanması mahiyetinde olmadığından bireysel başvuru yönünden ancak uyuşmazlığın sonunda verilen kararı anlamsızlaştırması hâlinde incelenebileceğini ifade etmiştir. Bu bağlamda ara kararına itiraz niteliğindeki kararda yetersiz gerekçe bulunduğuna dair iddia bakımından herhangi bir inceleme yapılmasına gerek olmadığı değerlendirilmiştir.

20. Öte yandan 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun"un "Bireysel başvuru hakkı" kenar başlıklı 45. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

"İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekir."

21. Başvuruya konu ilaç bedelinin SGK tarafından ödenmesi talepli yargılamada İş Mahkemesince ilaç bedelinin SGK"ca ödenmesi talebinin reddine ilişkin işleminin iptaline ve hesaplanan ilaç bedelinin ödenmesine karar verildiği, SGK tarafından istinaf kanun yolu talebinde bulunulması nedeniyle kararın istinaf incelemesinde olduğu görülmüştür. Bu itibarla başvurucuların bireysel başvuruya konu ettiği iddialarına ilişkin olarak hukuk sisteminde mevcut yargısal yolları tüketmeksizin bireysel başvuruda bulundukları anlaşılmaktadır.

22. Açıklanan gerekçelerle başvurunun başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde BIRAKILMASINA 22/2/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.